Zer dira trihalometanoak? zer arazo dituzte lotuta? kontrola daitezke? Horiek dira, besteak beste, trihalometanoak uretan egoteari buruzko galderak. Kontsumitzaileen eta Erabiltzaileen Erakundeak (OCU) egindako azterketa baten arabera, arazo horrek Espainiako zenbait hiriri eragiten die.
Iturritik edo ahotik ateratzen den urak ez luke, hasiera batean, osasun publikoko arazorik eragin behar. Helburu hori lortu da, mende askotan, agerraldi epidemiko ugari transmititzeko arazoak izan ondoren milaka eta milaka kalteturekin, besteak beste, hipokloritoa erabiltzeari esker. Mendeetan zehar, begi-bistakoa izan da kolera zegoela Europa osoan, eragilea zein zen jakin gabe, harik eta agerian geratu zen infekzioa barreiatzeko iturria ura zela, bibrazio kolerikoaren bektore gisa jarduten zuena. Gaur egun, arazo hori desagertu egin da herrialde askotatik, kontsumorako uretan mikroorganismoak ezabatzeari esker, ura edangarri bihurtzeko edo higienizatzeko substantziak gehituz.
Indarrean dagoen Europar Batasuneko araudiaren arabera, beharrezkoa da trihalometanoen kontzentrazioa kontrolatzea edateko uretan. Substantzia hori materia organikoak edangarri bihurtzeko erabiltzen den kloroarekin erreakzionatzean sortzen da. Tratamendu horren ondorioz, kloroformoa edo antzeko substantziak sor daitezke, toxikotasun-maila izan dezaketenak. Alde horretatik, trihalometanoak minbizi-mota batzuekin erlazionatu dira, hala nola biriketako minbiziarekin, bularrekoekin emakumezkoetan eta maskuriarekin gizonezkoetan.
Alemanian, kontsumorako urak ez dira kloratzen eta edaten den ura botilaratu egiten da; 2000. urtean, 27 kasu izan ziren maskuri-minbiziaren tasak 100.000 biztanleko gizonezkoetan. Espainian, ordea, 44 kasu izan ziren. Zifren arabera, substantzia horiek arriskutsuak izan daitezke, eta, ondorioz, edateko ura mugatua da. Helburua kontsumitzaileentzat kantitate arriskutsurik ez iristea da.
Zergatik kutsatzen da ura?
Ohiko edangarri bihurtzeko prozesuetan, trihalometanoak arazo errepikaria diraIbilgu naturaletatik doan urak ez ditu gutxieneko higiene baldintzak betetzen, osasun arriskurik gabe kontsumituko dela bermatzeko. Urak, definizioz, koloregabea, usaingabea eta zaporegabea izan behar du, baina kutsatzaile organiko ugari gehitzen zaizkio. Oro har, ibaietako jaiotzetan ura segurua da, baina beherantz egin ahala, animalia-materia fekalaren hondarrak aurkitzen ditu. Gorozki horiek gaixorik egon daitezkeen edo gaixotasun arriskutsuak izan ditzaketen animalien hondakin naturaltzat hartzen dira (tuberkulosia, bruzelosia, ikatza, azaleko infekzioak amildegiekin edo zorne-poltsak, besteak beste). Kutsadura hori uretan disolbatzen da eta ez da ikusten, baina jasan daiteke.
Ibilgu hori igarotzen den heinean, kutsadura handia duten animalien hilotzekin, ondo garbitu gabeko hiriguneetatik edo nekazaritza- edo abeltzaintza-ustiapenetatik datozen gorotzekin, baita parke natural kontrolatuetan ere, jar daiteke harremanetan. Adibidez, nekazaritza biologikoak ongarri naturalak erabiltzea proposatzen du, eta horien artean kutsadura mikrobiologiko handia duten hondakin materialak har daitezke. Mikroorganismoak uretara pasa daitezke, eta handik hirigune garrantzitsuetara banatu.
Ohiko edangarri bihurtzeko prozesuetan, trihalometanoak arazo errepikaria dira. Ikerketa Zientifikoen Goi Mailako Zentroaren (CSIC) datuen arabera, hondakin-uretan dagoen amonioak kloroak materia organikoarekin erreakzionatzea ekiditen du eta substantzia horiek sortzea eragozten du. Amonio hori hondakin-uretan dago kontzentrazio aldakorretan, baina oso urria da edari-uretan.
Egia esan, desinfektatutako hondakin-uretan detektatutako trihalometano-mailak litroko 20 mikrogramotik beherakoak dira, Europako egungo legediak ezarritako mugetatik beherakoak (150 mikrogramo litroko). Are gehiago, etorkizuneko legediak ezarritako mailak baino txikiagoak dira; izan ere, 2009tik aurrera, kontsumo publikoko edateko uraren litro bakoitzeko gehienez ere 100 mikrohalometano-gramo egongo dira.
Datu horiek oso esanguratsuak dira; izan ere, substantzia horiek edari-uretan sortu ahal izango diren bitartean arriskutsuagoak diren bitartean, ez da hain ohikoa izango ingurumenera botako diren hondakin-uren tratamenduan. Hondakin-uren klorazioan ustekabean trihalometanorik ez sortzeko, materia organiko asko eduki arren, hondakin-urak, edateko ura ez bezala, amonio kontzentrazio handiak ditu, kloroarekin erreakzionatzen du eta kloraminen sorrera sustatzen du. Kloramina ez-organikoek eragin desinfektatzailea dute eta materia organikoarekin erreaktibotasun txikiagoa.
Ura higienizatzeko hainbat tratamendu proposatu dira, hala nola klorazioa eta ozonizazioa, horiek baitira erabilienak. Klorazioa da herrialde gehienetan erabiltzen dena, batez ere hipokloritoaren kostu txikiagatik eta eraginkortasun handiagatik, kontsumorako uraren desinfekzio egokia bermatzen baitu. Zehazki, hipokloritoa AEBk erabiltzen du gehien eta kontzentrazio handian. Europan, Mediterraneoko herrialde guztiek eta Erresuma Batuak hipokloritoa erabiltzen dute modu orokorrean; Eskandinaviako eta Alemaniako herrialdeek, berriz, kloroak ematen dion edateko uraren usaina eta zaporea baztertzen dituzte. Beraz, herrialde horietan ez da gomendatzen iturriko ura kontsumitzea.
Gaur egun, hipokloritoa, beste substantzia kloratu batzuekin batera, gehien erabiltzen diren desinfektatzaileak dira, eta, beste aukera batzuk egon arren, litekeena da beste agente batekin ordezkatzea, kasu guztietan, arrazoi teknikoak direla eta. Aspalditik, uretan trihalometanoak (THM) metatzeko arriskua aipatu da, uraren materia organikoaren eta deribatu halogenatuen (kloroa edo fluorra, besteak beste) arteko konbinazioagatik. Kontsumitu aurreko desinfekzioarekin lotutako ohiko prozesua da, eta beharrezkoa da jatorri hidrikoko infekzioak ez agertzeko. Irtenbide bat edateko uraren araztegia ordezkatzea da.
Ordezko horietako bat ozonoa da, gaur egungo instalazioak aldatu behar badira ere. Egungo landareekin lanean jarraitzeko aukera ematen duen aukera bat ikatz aktiboko iragazkiak erabiltzea da, propietate finkatzaileak dituztenak eta THM eta beste substantzia batzuk atxikitzeko gaitasuna dutenak, ingurunetik ezabatuz. Azken produktuak erraz betetzen ditu kalitate- eta segurtasun-estandarrak.
Hondakin-urak berrerabiltzea edateko ez diren erabileretarako ur-hornidura jasangarria bermatzeko metodoetako bat da, hala nola, nekazaritzako eta golf-zelaietako ureztaketa edo akuiferoak betetzea. Mikroorganismo patogenoak kentzeko eta hondakin-urei datxekien arriskua gutxitzeko, ezinbestekoa da ura desinfektatze-prozesu egoki baten eraginpean jartzea. Klorazioa eta argi ultramorearen eraginpean egotea dira desinfekzio-metodo erabilienetako bi. Gaur egungo datuen arabera, hipokloritoa erabiltzea komeni da hondakin-ur bat modu planifikatuan berrerabiltzeak ekar dezakeen arriskua minimizatzeko, baina uretan amonioa ere egon behar du THMren eraketa mugatzeko. Bestela, ikatz aktiboko iragazkiak ere jarri beharko lirateke.
- Villanueva C, Kogevinas M, Grimalt J. 2001. Espainiako edateko uraren klorazioa eta maskuriko minbizia. BKA Osasuna 15(1):48-53.
- Zhang X, Minear RA. 2006. DBPs and inorganic inorganic of low-molekular weight DBPs in drinking water and high-molekular weight DBPs delakoaren ezaugarriak. Komuna. 18ko otsaila.
