Hamabi urtez ikertzen aritu ondoren, Kaliforniako Unibertsitateko (Los Angeles, UCLA) eta Londresko Imperial College-ko ikertzaileek osatutako talde batek mantenugaiak zelula-mintzean garraiatzen dituen proteina-familia baten egitura ikustea lortu du. Haren zeregina erabakigarria da zenbait patologiatan, hala nola depresioan, apoplexian eta diabetesean; beraz, haren egitura ikusteak gaixotasun horien kontrako botiken diseinua hobetzen lagunduko du. UCLAko Ronald Kaback-ek, Jeff Abramson eta So Iwata britainiarrekin batera, laktosa iragazkasa (LacY) izeneko bakterio-mintza garraiatzen duen proteina baten hiru dimentsioko egitura azaldu du. Proteina horrek protoi elektrokimikoen gradiente baten energia erabiltzen du, mintz zelularraren bidez laktosa metatzeko.
“Science” aldizkarian azaldu zutenez, LacY proteinarekin kristalak sortzen saiatu ziren, X izpien kristalografia erabiliz aztertzeko. Kaback-ek onartzen du urteetan saiatu zirela molekula hori kristalizatzen, arrakastarik gabe. Aldi berean, zehatz-mehatz aztertu zituzten mutazio batzuk, eta, horiei esker, zeharkako ebidentziak lortu zituzten funtzionatzeko moduari buruz. Baina zientzialariek bazekiten hiru dimentsioko egitura bakar bat onartuko zuela komunitate zientifikoak. Azkenean, aminoazido bat aldatu zuen proteina mutante bat identifikatzea lortu zuten.
“Hamabi urte igaro ondoren, mutante hori elkartzen bada baina garraiatzen ez badu, guretzat ezezaguna den egoera baten alde egin beharko luke, eta, ondorioz, ezin da hainbeste mugitu”, azaldu zuen Kabackek. Gauzak horrela, zientzialariek ondorioztatu zuten kristalizatzeko bezain egonkorra izan zitekeela. Abramsonek zuzendutako ikertzaile britainiarrek lortu zuten hori. Bestalde, Iwataren taldeak proteinaren hiru dimentsioko egitura lortu zuen.
“Egiturarik gabe ezin da mekanismoa argitu, nahiz eta gutxi gorabehera haren itxura nolakoa zen jakin”, adierazi du ikertzaile estatubatuarrak, ondorio berera iritsi baitzen zeharkako azterketetatik. “Protoien lotura- eta translokazio-eremua ia zuzena da. Nire ustez, hori adibide zoragarria da, norberak jokabide obsesibo-konpultsibo eta zorte hutsekoa, hasiberriek berezkoa dutena, nola balia dezakeen erakusteko”.
Egiturak erakutsi zuenez, proteina hori zenbait konplexu helikoidal irregularrek osatzen dute. Konplexu horiek zelula-mintzean zehar igarotzen dira eta proteina ainguratzen dute. “Harrigarriena helizeen irregulartasuna da. Uste zen mintzean zeharreko helizeek gorputz zurrunak eta mintzaren planoarekiko perpendikularrak izan behar zutela. Baina ikusten dugu okertuta zeudela eta “horren” forma zutela eta zatituta zeudela”.
Zientzialariak ere harritu egin ziren, batetik, “LacY” proteinaren erdian urez betetako barrunbe handi bat dagoelako, eta, bestetik, mintza zulatzen duten sei segmentu proteiko helikoidaleko bi multzoetan espero ez zen simetria dagoelako.
Kaback-en arabera, garrantzitsuena da LacY-ren egiturak adierazten duela nola lotzen zaizkion proteinaren aminoazidoak azukreari eta protoi bati, eta nola eskoltatzen diren mintzean zehar.
Prozesu konplexu horretan, elkarreraginen koreografia intrintscada bat agertzen da, zeinetan parte hartzen duten aminoazidoek beren funtzio zehatzak betetzen baitituzte; proteinaren urez betetako barrunbea, berriz, kanpotik begiratzen duen konformazio batetik barrurantz begiratzen duen beste batera aldatzen da. Azkenik, mintzaren bidezko garraioa amaitu ondoren, proteina hasierako egoerara itzultzen da, hurrengo garraiorako prest.
Los Angeleseko Kaliforniako Unibertsitateko ikertzailearen arabera, proteina horren egitura lehen mailako urratsa da mintza garraiatzeko proteina-familia horri buruzko analisiak zabaltzeko. Alde horretatik, gogoan izan giza genomaren %30, gutxi gorabehera, mintz-proteinez kodetuta dagoela. Proteina horietako gehienak depresioan, infartuan eta diabetesean garraiatzen dira.
