Mugarik Gabeko Medikuak elkarteak ohartarazpena egin du: Afrika Erdiko Errepublikak (RCA) urteak daramatza osasun-krisi kronikoa jasaten. Dioenez, herrialdeko eskualde batzuetan, heriotza-tasa gordinak hirukoiztu egiten ditu larrialdi-mailak. Baina munduko arreta ez da eremu horretan jartzen, zergatik? Badirudi heriotza-tasa handienak dituzten eskualdeetan ez dagoela gatazkarik.
Azken urte eta erdian, Mugarik Gabeko Medikuek lau inkesta egin dituzte herrialdean heriotza-tasari buruz. Ondorio kezkagarria izan da kasu guztietan: Afrika Erdiko Errepublika da, gaur egun, munduan ahaztuta dagoen eta arreta gutxien jasotzen duen krisi humanitarioetako bat. Hori dela eta, azken txostenean, “Afrika Erdiko Errepublika: krisi isila” izenekoan, “jende gehiagorengana iristeko garrantzi handiko esku-hartze medikoak egiten dituzten beste erakunde batzuen presentzia handiagoa” eskatzen du. Datuek ez dute zalantzarik:
Heriotza-tasa gordinak hirukoiztu egiten du OMEk larrialdi-egoera deklaratzeko eta berehala esku hartzeko erabiltzen dituen larrialdi-mailak.
Malaria, ahaztutako gaixotasuntzat jotzen dena, herrialdeko osasun-arazo nagusia da, prebenitu edo sendatzeko modukoa izan arren.
GIBaren tasa Erdialdeko Afrikako herrialde guztietan handiena da.
Loaren gaixotasunaren kasu gehien dituen munduko bigarren herrialdea da, baina aurrerapen handiak egin dira loaren aurka.
Eskualde batzuetan, biztanleen %50 desplazatuta dago gatazka armatuen ondorioz.
100 mediku baino gehixeago daude herrialde osoan. “Biztanleen erdiak hiriburuan bizi dira eta bertan lan egiten dute, ia biztanleen %10 bizi baita”, erantsi du MSFk.
Eskualde batzuetako haurren heriotza-tasak Afrikako Adarrekoak baino handiagoak izan dira.
Egoera hain kritikoa da ezen, joan den uztailean ere, Afrikako Adarraren krisiari erantzuteko larrialdi-mezuak plazaratu zirenean, “Carnoteko eskualdeko haurren heriotza-tasak Dadaabeko errefuxiatu-eremukoak baino handiagoak ziren”. Arrazoietako bat osasun-sistemaren egoera da, “hain eskasa eta eskasa, eta esan dezakegu MSFk landa-eremuetako osasun-zerbitzu guztien %50 ematen duela”. Erakundeak dioenez, herrialde osorako aurrekontua Gobernuak herritarren osasuna zaintzeko bideratzen duen zenbatekotik oso hurbil dago, eta horrek adierazten du “Osasun Ministerioak funts gutxi duela”.
RCAn bizitzea
Mapa batean Afrika Erdiko Errepublika seinalatzeko eskatzen bada, oso litekeena da herrialde hori leku zehatz batean pertsona gutxi egotea. Kontinentearen erdigunea seinalatuko lukete, beren izenaren arabera. Eta asmatuko lukete. RCA Afrikaren bihotza da, baina oso ondo entzuten badu ere, munduko eskualde ezegonkorrenetako batean dago. Hauek inguratzen dute: Txad, Kongoko Errepublika, Kongoko Errepublika Demokratikoa (RDC), Sudan, Hego Sudan eta Kamerun.
Bizi-itxaropena 48 urtekoa da, eta gaixotasun infekziosoak edo parasitarioak ugariak dira.
Herrialde honetan bizitzeak, askotan, 50 urte betetzera ez iristea esan nahi du. Bizi-itxaropena 48 urte inguruan luzatzen da eta oso litekeena da gaixotasun infekzioso edo parasitario baten ondorioz hiltzea. Olivier Aubry Afrika Erdiko Errepublikako MSFko koordinatzaile nagusiak nabarmendu duenez, osasun-sistema “hondatuta dago, ezegonkortasun politiko eta militarra, antolakuntza-arazo larriak eta herrialdearen iparraldeko eta ekialdeko eskualdeetako segurtasun-falta direla eta”.
Herrialde honetan bizitzea ezegonkortasun-egoeran bizitzea da. Bake-prozesu batean murgilduta, bizi-baldintzen degradazioa “konstantea” da, Gobernua ahula da eta nazioarteko komunitateak “axolagabetasuna”, asevera MSF. Esku-hartze masiboa eta berehalakoa behar da baldintza horiei aurre egiteko eta “mamutzat” hartzen den osasun-sistema indartzeko, zentro gutxirekin, langile mediko urriekin eta osasun-zentroetan gutxieneko sendagaiekin.
Osasun sistemaren baldintzek berez hondatutako egoera bati kalte egiten diote:
- Landa-eremuetan, 10 bat kilometrora dago osasun-zentro hurbilena.
- Herrialdean dauden 118 mediku orokorretatik (0,031 1.000 pertsonako) 54 hiriburuan daude (0,087 1.000 pertsonako).
- Osasun-zentroek ez dute funtsezko sendagaien %55, osasun-postuek %38 eta ospitaleek %47.
- 2010ean eta 2011n, GIBaren eta tuberkulosiaren aurkako medikamentu antipaludikoak urritu egin dira, Hiesaren, Tuberkulosiaren eta Malariaren aurkako Borrokarako Mundu Funtsaren diru-laguntzak eten egin direlako, ustelkeria-susmoak direla eta.
- Paziente askok sendagaiak lortu behar dituzte sektore pribatuan, lizentziarik gabeko farmazietan edo saltzaile ibiltarien bidez, kliniken arteko distantzia dela eta.
- Osasun Estatuak urtean 7 dolar gastatzen ditu pertsonako. Pazienteek ia zerbitzu mediko guztiak hartzen dituzte: erditzeak (26,09 dolarreko batez besteko prezioa), ospitaleratzeak (23,38 dolar), kontsultak (12,92 dolar osasun-zentro batean eta 6,80 dolar osasun-postu batean), laborategiko probak (7,61 dolar), jaio aurreko kontrolak (4,63 dolar) eta botikak (3,19 dolar).
