273.000 pertsona inguru bizi dira Espainian, behar baino gehiago. Elektrizitaterik, iturriko urik edo segurtasun baldintza hoberik ez duten higiezinak. Hala ere, etxebizitza gutxi izatearen kontzeptua zabalagoa da, gizarte-bazterkeriarekin ere zerikusia du. Zenbait azterlanek adierazten dute infragorriari zuzeneko erlazioa ematen diotela fenomeno horrekin, eta erakusten dute orain arte egokitzat jo den soluzioak, birlojatzeak, ez duela beti integraziora eramaten, "birkokapen banandu" batera baizik.
Dimentsio soziala
Espainiako Hizkuntzaren Errege Akademiak honela definitzen du etxebizitza: "bizitzeko gutxieneko baldintzak ez dituen etxebizitza". Oro har, etxe oso hondatuak dira, eta horietan pilaketak gerta daitezke, ez dago oinarrizko zerbitzurik (ur korrontea, elektrizitatea…) eta, kasu batzuetan, arriskuan dago bertan bizi direnen segurtasuna.
Guztira, kalkulatzen da 273.000 pertsona bizi direla horrelako etxebizitza batean, etxerik gabeko pertsonei laguntzen dieten elkarteen Europako Federazioaren (Feantsa) datuen arabera. Gizarte-bazterketako egoerekin lotu ohi diren taldeak dira ahulenak: emakumeak, adinekoak, ijitoak, etorkinak, gazteak… Caritasen "La infravivienda en la diócesis de Madrid" txostenak, gainera, eraikuntza mota hori etxebizitza izateko ezintasunarekin identifikatzen du, "eskubide horrek bizitzeko dauden baliabide ekonomikoak gehiegi kaltetu gabe". Azterlan berak ingurunea ere azpimarratzen du, "ez egokia eta hondatua" dela esaten baitu, kaleak gaizki garbituta, komunikazio txarrak, bandalismoa, berdegunerik eza eta kutsadura, besteak beste.
Inguruak ezaugarri hauek ditu: kaleak gaizki garbitzea, komunikazio txarrak, bandalismoa edo lorategirik ez izatea.
Beraz, gehiegikeriaren definizioa askoz harago doa. Ez da soilik eraikin baten egoera. Caritasen txostenak "zuzeneko harremana" ezartzen du etxebizitzaren eta pertsonen gizarte-bazterketaren artean. Eraikin altuetan zein horizontaletan bizi dira, txabolismo bertikala eta horizontala deritzona:
Txabolismo bertikala. Etxebizitza zaharren multzoa da, oso txikiak eta auzo periferiko eta hirigune zaharretan kokatuak, bai eta instalazio aurrefabrikatuak, eraisten ari diren etxeak, etxebizitza gisa erabiltzen diren biltegiak edo lokalak, landa-eremuetako etxeak eta ukuiluak (erdiko patio baten inguruko etxebizitza).
Txabolismo horizontala. Barrakoiak, estalpeak eta txabolak hartzen ditu, sakabanatuta edo herri finkatuetan daudenak (auzo marjinaltzat jotzen direnak), urik eta argirik ez dutenak.
Txabolismoa
Txabolak zurezkoak, plastikozkoak edo txatarrezkoak dira. Etxebizitza txiki aurrefabrikatuak dira, hiri-inguruetan edo hiritik urrun eraiki ohi direnak, herri gisa. Nukleo txabolista horiek bizi diren familiek eraikitzen dituzte -ijitoek, gehiengoan-, lurzoru urbanizaezinetan. Horregatik ez dute argi-zerbitzurik edo iturriko urik.
Ijitoen %10 eta %12 artean oraindik txaboletan edo etxe aurrefabrikatuetan bizi da
Ijitoen Idazkaritza Nagusiaren datuen arabera, Espainian 630.000 ijito inguru bizi dira. Gehienak hiru autonomia erkidegotan banatzen dira: Andaluzia (%45,34), Madril (%9,37) eta Katalunia (%8,39). Azken urteotan, hobetu egin dira, baina ijitoen %10 eta %12 artean txaboletan edo etxe aurrefabrikatuetan bizi dira oraindik. Egoera hori konpontzeko denbora behar da, eta ordezko piezen aldeko apustua ere ez da apustu segurua. "Kasu askotan, ez dute behin betiko integraziora eramaten, birkokapen banandu batera baizik", nabarmendu du Nazio Batuen Kontalari Bereziaren txostenak. Txostenak dioenez, "normalean, ordezko bizileku horiek hirigintza-presioaren edo auzo-errepikapenen ondorio dira".
Etxebizitza Ministerioak eta Idazkari Ijitoen Fundazioak hitzarmen bana sinatu zuten 2006an eta 2007an, ijitoei etxebizitza eskuratzen laguntzeko jarduera-plana bultzatzeko. Bi akordioen helburuak honako hauek dira: diagnostiko bat egitea, esku hartzeko ereduak eta gomendioak prestatzea, komunitate honek dituen arazoak modu aktiboagoan lantzeko. Beste ekimen bat ijitoen mapa bat egitea da, Espainian duten kokapenari eta banaketari buruzko datu fidagarriak lortzeko. Horrela, azken 15 urteetan izan duen bilakaera (azken mapa 1991koa da) eta gaur egun bizi diren baldintzak aztertu nahi dira, "gaur egun oraindik dauden gabezietarako beharrak atzeman eta konponbide egokiak proposatzeko".
DUAL programa
Neurri horiez gain, herri batzuek txabolismoa erauzteko planak dituzte. Emankorrenetako bat DUAL udal programa da, Burgosen txabolismoa eta azpibiratzea erauzteko. Lesmes Fundazioak kudeatzen du 1997tik. Programa honen onuradunak, abian jarri zenetik 62 ordezko etxe amaitu direnak, txaboletan, etxe aurrefabrikatuetan, karabanetan eta, oro har, etxebizitza txikietan bizi diren familiak dira.
Onuradunak txaboletan, etxe aurrefabrikatuetan, karabanetan eta, oro har, etxebizitza txikietan bizi diren familiak dira.
Proiektuaren iraupena familiako kide bakoitzarekin lan bat egitea da, birralojatu aurretik eta ondoren. Zehazki, honako gai hauek lantzeko erabiltzen diren saioetan egituratzen da esku-hartzea: osasuna eta higienea, hezkuntza, prestakuntza eta enplegua, familia-ekonomia eta etxeko antolaketa, gizarte-trebetasunak, etxebizitzaren erabilera eta kontserbazioa. "Familia-hezkuntzako saioak familiaren etxean egiten dira beti, eta hilero ezartzen diren helburuen arabera lan egiten da", azaldu du Fundazioak.
Arlo guztiak landu ondoren, beste bizileku bat ematen da. Etxebizitzaren ezaugarriak, kokalekua eta familia bakoitzaren berezitasunak kontuan hartuta aukeratzen da. Kideren batek izan ditzakeen gaixotasunak edo haur txikiak kontuan hartzen dira. Etxebizitzaren erabileraren ondoriozko gastu guztiak familiek ordainduko dituzte, eta prozesu osoan programako teknikarien laguntza izango dute.
