“Elikadurarako eskubidea” kanpainak argitzen duenez, “modu erregularrean eta iraunkorrean” elikadura egokia eta hori ekoizteko behar diren baliabideak eskuratzen direnean betetzen da. Hala ere, definizio hori errealitatetik urrun geratzen da. Gaia munduko foroetan eztabaidatu den arren eta irtenbideak bilatzen diren arren, gaur egun 850 milioi pertsonak baino gehiagok gosea pasatzen dute munduan, eta beste 2.000 milioi lagunek bitamina- eta mineral-gabezia edo “ezkutuko gosea” dute.
Jateko eskubidea behe-orduetan dago. Izen bereko kanpainaren datuen arabera -Prosalus, Mugarik Gabeko Ingeniaritza, Caritas eta Mugarik Gabeko Albaitariak GKEek bultzatua-, 854 milioi pertsonak gosea pasatzen dute munduan, eta beste 2.000 pertsonak “gosea ezkutuan”. Asian, Ozeano Barean eta Saharaz hegoaldeko Afrikan daude kaltetuenak; han, gutxi elikatutako pertsonen ia laurdena biltzen da. Nekazaritzarako eta Elikadurarako Nazio Batuen Erakundeak (FAO) 852 milioi pertsona “goseak eta azpielikatuak” zenbatu zituen 2000-2002 aldian: 815 milioi garapen-bidean dauden herrialdeetan, 28 milioi trantsizio-herrialdeetan (sobietar bloke zaharra) eta 9 milioi herrialde industrializatuetan. Gosea denon kontua da.
Desnutrizioaren aurkako kanpainak
Malnutrizioak bost urtetik beherako 13 milioi haurren heriotza eragiten du urtero. Elikadura eskasak saihets daitezkeen gaixotasun eta infekzioak sortzen ditu, hala nola elgorria, beherakoa, malaria, pneumonia edo horien konbinazioak. “Goseari aurre egiteko burua elikatzea” kanpainako datuak dira. Kanpaina horren helburua da “haurrak eta gazteak goserik eta malnutriziorik gabeko mundua sortzen aktiboki laguntzea”. Laguntzak esparru guztietatik etorri behar du, zifrak kezkagarriak baitira: bost urtetik beherako ia 200 milioi haurrek malnutrizio akutuaren edo kronikoaren sintomak dituzte, 3.500 milioi pertsonak baino gehiagok burdina falta dute, 2.000 milioi iodorik ez izateko arriskuan daude eta 200 milioi haurrek A bitamina falta dute.
“Elikatzeko eskubidea. “Presakoa” da egoera hori konpontzeko behar adina baliabide izatea. Zehazki, FAOk 2002ko ekainean aurkeztutako Gosearen Aurkako Programan agertutako zifra berreskuratzen du: 24.000 milioi dolar urtean. Kopuru horrekin, 2015erako, erdira murriztuko litzateke gosea pasatzen duten pertsonen kopurua, “nekazaritza- eta landa-garapenaren eta elikagaiak eskuratzearen bidez”.
Bestalde, Haur bati laguntzeko proposamena Nikaraguan finkatu da; FAOren arabera, bost urtetik beherakoen %12 pisu egokiaren azpitik dago, %25ek atzerapena dute hazkundean, eta hirutik batek anemia du, burdina falta eta A bitaminaren gabezia direla eta. Gainera, 2002az geroztik, GKEak Nutrizioa berreskuratzeko Unitateen programa bat garatu du herrialde hartan, 3.000 umeri laguntzeko.
Mauritaniatik Acción contra el Hambreren deia iritsi da, bost urtetik beherako hamar haurretik zortzik anemia dutelako herrialdean. Abuztutik aurrera, eta lau hilabetez, desnutrizio akutuari arreta emateko programa bat egingo du erakundeak, Mauritaniako hegoaldeko haurren %21i baino gehiagori eragiten diona. Munduko Osasun Erakundeak (OME) alerta-atalasea% 15ean definitzen du. Ekimena bat dator soudoure edo elikagai-eskasiaren garaiarekin, “urteko unerik gogorrenarekin, non biztanleek martxoko uztako elikagai-erreserbak kontsumitu baitituzte, eta erreserba horiek ez dira berrituko urriko uzta arte”, azaldu du erakundeak.
Gosearen aurkako Ekintza proiektuaren helburua da desnutrizio akutuaren ondoriozko heriotza-arriskua murriztea Gorgol eskualdeko nekazaritza eta astoroko eremuan, eta desnutrizio akutuaren kasuak detektatzea, prebenitzea eta tratatzea, RUTF (Ready to Use Therapeutic Food-Janari terapeutikoa, erabiltzeko prestatua) erabiliz. Kakahuete-pastak osatzen du janari hori, eta mineraletan aberastu. Hain zuzen ere, milioika haur hiltzen dira urtero mineralak eta bitaminak behar ez direlako edo “ezkutuko gosea” behar delako. Artoa eta Garia Hobetzeko Nazioarteko Zentroaren arabera, izen horren jatorria da kaltetuen hiru laurdenek “hiltzen ari diren nutrizio-gabezien kanpoko zeinu gutxi erakusten dituztela”.
Elikagai terapeutikoen sendatze-tasak %90 baino gehiago dira, baina premiaz behar dituztenen %3ra baino ez dira iristen.
Mugarik Gabeko Medikuen (MSF) iritziz, desnutrizio akutuak eragindako txikientzako tratamendu eraginkorra dira elikagai terapeutikoak. Elikagai horiek bi urtetik beherako haurrek gaixorik ez erortzeko behar dituzten funtsezko elikagaiak dituzte. Sendatze-tasak %90 baino handiagoak dira, baina MSFk salatu du: “Prestakin horiek, animalia-jatorriko 40 mantenugai funtsezko dituzten elikagai-orea duten gutun-azaletan aurkezten direnez, premiaz behar dutenen %3ra baino ez dira iristen”.
Elikagaien krisia hainbat arrazoik eragiten dute. Gosea eta desnutrizioa pairatzen duten pertsonen %75 landa-eremuko langileak dira, nekazari txikiak, lurrik gabeko nekazariak, komunitate indigenak, artzainak edo arrantzaleak, elikagaiak ekoizteko beharrezkoak diren baliabideak eskuratzeko aukerarik ez dutenak. “Hala ere, biztanleko elikagaien eskuragarritasuna %20 hazi da gutxienez 1960tik”, diote “Elikatzeko eskubidea” kanpainaren bultzatzaileek. “Ez da elikagai faltaren arazoa”, “milioika pertsonak pairatzen duten bazterketa eta bazterketa” baizik.
Bestalde, Intermón Oxfamen arabera, herrialde pobreetako elikagaien prezioaren igoerak 290 milioi pertsona mehatxatzen ditu. Haren kalkuluen arabera, 15.000 milioi dolar gehiago behar dira pertsona horiei guztiei berehalako laguntza emateko, “Egiaren ordua” txostenean nabarmentzen den bezala. Azterlan horren arabera, nekazaritzarako urteko laguntza, 4.000 milioi dolar inguru, “miseria bat da, 2006an herrialde aberatsek beren nekazariei emandako 125.000 milioi dolarrekin alderatuta”. “Pobreek beren diru-sarreren erdia baino gehiago gastatzen dute elikagaietan”, dio erakundeak.
“Ez da elikagai faltaren arazoa”, “milioika pertsonaren bazterketa eta bazterketa” baizik.
Txosten horretan, Intermón Oxfamek gutxieneko soldata, haziak eta ongarriak doan izateko eskatzen die herrialde pobreetako nekazariei, baita elikagaien gaineko zergak jaisteko ere. Gainera, GKEak lehentasunezkotzat jotzen du “herrialde aberatsetako bioerregaien egungo politikak amaitzea”. FAOk berak ohartarazi du bioerregaien ekoizpenak elikagaien prezioaren igoera ekarriko duela; Oxfamek, berriz, ohartarazi du “klima-aldaketak okerrera egin dezakeela”.
