Milioika zenbatzen dira. Mundu osoan lan egiten duten neskatoek talde handi bat osatzen dute, eta, askotan, lan-esplotazioaren pean egoten dira. Gehienek etxeko sektorean egiten dute lan, eta haurrek ere bai, baina gutxiago. Plan GKEaren datuen arabera, 5 eta 17 urte bitarteko 246 milioi adingabek (218 milioi, Save the Children erakundearen 2008ko datuen arabera) lana dute edo, gutxienez, lan hori egin behar dute, erdiesklabotza-egoera baten antz handiagoa baitute. Lanaren Nazioarteko Erakundearen kalkuluen arabera, haurren lanak 100 milioi neskatila baino gehiagori eragiten die.
Imagen: Plan
Neska ikusezinak dira, askotan modu klandestinoan lan egiten dutelako. Ez dakigu ezer ez zer egiten duten. Pobretzat jotzen diren adingabeak dira, eta haien helburu bakarra diru-sarrera ekonomikoak lortzea da. Etsipenak ikasketak aldatzera eraman ditu familia batzuk eta neskak. Plan GKEak ohartarazi du: “Neskak, adingabeak eta emakumeak izate hutsagatik, dira eskola uztera behartutako lehenak”.
Haurren Lanaren Aurkako Nazioarteko Eguna dela eta, Lanaren Nazioarteko Erakundeak (LANE) 2009an argitaratutako txosten baten arabera, munduan 100 milioi neskatila baino gehiago daude haurren lanean. Espainiako Planaren zuzendari nagusiak, Concha Lópezek, adierazi du egunean 18 ordu lan egiten dutela, eta, beraz, “ezin dira eskolara joan, edo ezin dira harremanak izan etxearen jabeak ez diren beste pertsona batzuekin”. Hala, egoera ahulean geratzen dira, laguntzarik gabe eta enplegatzaileekiko mendekotasun argian, “batzuetan haien abusu fisikoa, emozionala edo sexuala egiten baitute”.
Neska gehienek etxeko sektorean lan egiten dute, eta “oso gutxitan izaten da babesik edo erregulaziorik”, Planak zehazten du. Batez ere, Latinoamerikan, Afrikan eta Asiako hego-ekialdean gertatzen da hori; Filipinak, Thailandia, Bangladesh eta India nabarmentzen dira, non etxeko langileen %81ek bost eta hamabi urte bitartean baitituzte.
Zergatik lan egiten duten
“Adingabeak eta emakumeak izate hutsagatik, eskola utzi behar duten lehenak dira”, ohartarazi du Planak
Txikiek hainbat arrazoirengatik egiten dute lan. Batzuetan, gurasoek etxeko zerbitzuan lana lortzen dutelako edo eskaintzen dieten beste lanpostu bat onartzen dutelako, familiaren egoera kaskarra arintzeko edo mantenua bermatu ezin dutelako eta beste familia batzuek haietaz arduratzea nahiago dutelako.
Beste neska batzuek lan bila dabiltza, umezurtz geratu direlako, jatorrizko lekuetan senar-emazte itunduetatik ihes egiten dutelako haiek baino askoz zaharragoak diren edo ezagutzen ez dituzten gizonekin, eta adin txikikoak etxetik ihes egiten dute, emakumeen mutilazio genitala jasan ez dezaten. Horixe da Afrikako neskatoen kasua.
Gainera, etxeko lana emakumeen lantzat hartzen da, dio Save the Children-ek. Lanean hasten denean, ez dira ezagutzen haren ondorio kaltegarriak, ezkontzarako prestaketatzat hartzen da, enplegu-emailea ongiletzat edo familiaren hedapentzat hartzen da, eta, beste batzuetan, adingabeen familiek zorra ordaintzeko erabiltzen da.
LANEren txostenak dioenez, munduko finantza-krisiak “gero eta haur gehiago bultza ditzake, bereziki neskatoak, haurren lana”. Baina, agian, okerrena landa-komunitateetako nesken trafikoa da. Askotan, gainera, onartutako praktika da, tradizioaren parte delako, hala nola “reste-avec”-en, Haitin, edo “kamalari”-aren, Nepalen. Adin txikikoak, “batzuetan bost urte baino gutxiago dituztenak”, herrialde osoko hirietan kokatutako etxeetan lan egitera bidaltzen dira.
Lan horiek batez ere hirigune handietan egiten dira, familiakoen edo ezagunen etxeetan, “sabaiaren, janariaren eta haiek eskolatzeko promesaren truke erabiltzen dituztenean. Beti betetzen ez den promesa”, azpimarratu du Planak.
Esklabo gisa lan egitea
Imagen: Plan
2008ko ekainean argitaratutako Save the Children “Esclavos puertas adentro” txostenaren arabera, 40 milioi haur dira mundu osoko etxeko zerbitzariak. Horietatik 10 milioi inguru beren enplegatzaileen etxebizitzetan ezkutuan lan egiten dute, eta haien jarduerak, gehienetan, ezin dira kontrolatu.
Etxeko lana da lanean ari diren eta “inolako eskubiderik gabe” esklabo bihurtzeko arriskua duten 16 urtetik beherako neskatoen lehen lana. Txostenaren arabera, adin txikiko horiek abusurik ez dutela ulertzeko moduak, “enplegatzaileek karitate eta filantropia lan osoa egiten dutela sinesteak bultzatuta”, indarkeria ezkutuan eta alde batera utzi du.
Ikerketak adierazten du haur batzuk egoera arriskutsuetan edo ustiapenekoetan lan egiten dutela, baina egoera horiek ikusezinak dira, kanpoko etxeen eremu pribatuan gertatzen baitira. Azpimarratzekoa da haur ahulenak eta esplotatuenak etxetik kanpo lan egiten dutenak direla; izan ere, barruan onargarritzat jotzen da “lan arina”, haur batek familiako zereginetarako ekarpen gisa egiten duena, “betiere eskolara joatea oztopatzen ez badu, bere aisialdia eragozten badu, eta arrisku edo ustiapen baldintzetan egiten ez bada”.
Adingabeek egiten dituzten jardueren artean, honako hauek daude: janaria zerbitzatzea, sukaldea eta tresnak garbitzea, lisatzea, jostea, oinetakoak distira ematea, gelak antolatzea, altzariak garbitzea, zorua garbitu, komunak garbitzea, autoak garbitzea, ekipamenduak konpontzea, pertsonak edo akonpainamendua zaintzea, animaliak zaintzea, ukuiluak eta ukuiluak garbitzea, ura, egurra eta bestelako erregaiak bildu eta garraiatzea, zaborrez eta erregaiz arduratzea.
Imagen: Plan
Neskei egoera hori gainditzen laguntzeko beharraz kontzientziatzeko, Planeko kideak harremanetan jarri dira erakunde horrek gauzatutako edo ez dituzten programetan parte hartzen duten adin txikiko batzuekin. Hauek dira bildu dituzten istorioak.
Filipinak. Jendyk 12 urte ditu. Goizeko bostetatik gaueko hamarretara lan egiten zuen, astean zazpi egunetan. Soldata: 80 euro hilean. Errehabilitazio-zentro batean bizi da, eta enplegu-emaileari sakelako telefonoa ateratzea leporatu diote. Vangie, bereak harrapatu eta iraindu egiten zuen edaten zuenean.
Nepal. Zortzi urterekin, Asharen gurasoek umea senide batzuen etxera bidali zuten lanera. Goizaldeko lau eta erdietan jaikitzen zen eta gaueko hamaiketan oheratzen zen. Han egon zen 18 urte bete zituen arte, egun librerik gabe, familiaren hizkuntza bera hitz egin gabe eta inor ezagutu gabe. Planaren prestakuntza-programari esker, orain bere jatetxea zuzentzen du.
Zambian. Thembak 16 urte ditu.’ Aita hil ondoren, amak umea eta anaiak utzi zituen.’ Bera etxeko laguntzaile gisa hasi zen lanean, eta orain Plan bidez kaleko haurrentzako koordinatutako zentro batean bizi da. Han lanbide bat ikasten du.
Neskei eta beste batzuei laguntzeko hainbat aukera daude. Planak hainbat herrialdetan ezarritako eskolatze-programei laguntza eman dakieke. Bertan, sentsibilizazio-lanak egiten ditu familiekin eta enplegu-emaileekin “neskek beren hezkuntzarekin jarraitzearen garrantzia azaltzeko”. Era berean, erakunde horrek aukera ematen du Nesken Nazioarteko Eguna irailaren 22an izendatzeko.
LANEren Haur Lana Errotik Kentzeko Nazioarteko Programa (IPEC) 1992an sortu zen, gero eta gehiago desagerrarazteko. 88 herrialdetan ezarrita dago, eta, batez ere, haurren lan-modu okerrenetan jartzen du arreta: esklabotza-moduak edo antzeko jarduerak —hala nola haurren salmenta eta salerosketa—; haurrak prostituziorako, pornografia edo pornografia-jarduerak egiteko erabiltzea, biltzea edo eskaintzea; haurrak legez kanpoko jarduerak egiteko erabiltzea, errekrutatzea edo eskaintzea; beren izaeragatik edo moralitate-egoera txikiengatik egiten diren lanak.
Nesken hezkuntzaren aldeko apustuan, UNICEFek “Neskentzako bigarren hezkuntza” programa babesten du 2008az geroztik, Vangaindrano de Madagascar barrutiko eskolan. “Hezkuntzako genero-desberdintasunak herrialdeko altuenetakoak dira”. Gainera, mundu osoan hezkuntzara iristeko programak egiten ditu, esparru horretan eta lehen hezkuntza unibertsalean aukera-berdintasuna lortzeko, emakumeen autonomia sustatzeko nesken hezkuntzaren eta generoen arteko berdintasunaren bidez, larrialdi-egoeretan eta krisien ondoren hezteko, lehen haurtzaroa garatzeko eta eskolatzeko prestatzeko eta lehen eta bigarren hezkuntzako kalitatea hobetzeko.
