Monterreyko Forumak (Mexiko) Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsala onartu zuen 2007ko azaroan. Testua forma hartzen hasi zen 2004ko irailean Bartzelonan egin zen Kulturen Forum Unibertsalean, baina denbora bat itxaron behar izan zuen oniritzia lortu arte. Mundu bidezkoago eta solidarioago baten aldarrikapenek justifikatzen dute haren garapena. Mundu horrek erantzun berriak eskatzen ditu, hala nola ingurumena zaintzea edo bioteknologia kontrolatzea.
Imagen: khym54
Eskubide berriak behar berrietarako. Horrela laburbiltzen da azaleratzen ari diren giza eskubideen eginkizuna. Gizartea eraldatu egiten da eta aldaketak eskatzen ditu. Besteak beste, ingurumena zaindu behar da, pertsona guztientzako ura eta saneamendua bermatu, sexu-orientazioa errespetatu, gutxieneko diru-sarrerak bermatu eta bioteknologien aplikazioa kontrolatu.
Eskubide horietako batzuk aurreko aitorpenetik erreskatatu dira, 60 urte bete arren ez baitaude beti bermatuta. “Azaleratzen ari diren giza eskubideak dira, alde batetik, gizarte globalizatuen bilakaera azkar eta etengabearen aurrean sortzen direnak, eta, bestetik, estatuak eta nazioarteko sistema osoa ahaztu edo axolagabetuta egon ondoren sortzen diren eskubideen multzoa”, adierazi du Kataluniako Giza Eskubideen Institutuak (IDHC).
Zerrenda berrian parte hartu zuten GKEek, gizarte-mugimenduek eta herritarren beste ordezkari batzuek, Espainiako eta nazioarteko aktoreek “tradizioz arau juridiko nazionalen eraketan pisu gutxi izan dutenak”, azpimarratu du IDHCk.
Bederatzi artikulu guztientzat
Bederatzi artikuluk baino ez dute osatzen Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsala. Era berean, horiek guztiak zortzi baliotan oinarritzen dira: duintasuna, bizitza, berdintasuna, elkartasuna, bizikidetza, bakea, askatasuna eta ezagutza. Zergatik horiek? Edozein gizartek izan behar dituen funtsezko balioak direlako.
Munduko populazioaren zati handi bat baztertzen duten prozesuei erantzuteko sortzen dira
Sortzen ari diren eskubideak herritar guztienak dira. Globalizazio-prozesuari erantzuteko sortu ziren, eta, testuak dioenez, “munduko populazioaren zati handi bat bere onuretatik kanpo uzten du, bereziki herrialde azpigaratuetan, baina baita herrialde garatuetan ere”.
1. artikulua. Duintasun baldintzetan izateko eskubidea. Bizirauteko behar diren baldintzak biltzen ditu, hala nola edateko ura, saneamendua, energia eta elikadura. Gainera, osotasun fisikoa eta psikikoa, aldizkako diru sarrera kobratzea eta lanerako eskubidea, osasun laguntza, sendagaiak eskuratzea eta hezkuntza defendatzen ditu.
2. artikulua. Bakerako eskubidea. Elkarrizketa da gatazkak konpontzeko tresna nagusia, bakea eta elkartasuna oinarri dituen testuinguru batean.
3. artikulua.- Planetan bizitzeko eta ingurumena zaintzeko eskubidea. Ingurumen osasuntsua, orekatua eta segurua lortu nahi da.
4. artikulua. Eskubide berdintasun osoa eta eraginkorra izateko eskubidea. Aukera berdintasunerako eta arrisku edo baztertze egoeran dauden kolektiboak babesteko eskubidea defendatzen du.
5., 6., 7. eta 8. artikuluak. Demokrazia plurala, paritarioa, parte-hartzailea eta solidarioa izateko eskubidea. Kultura-aniztasuna errespetatzea eskatzen dute, gizonen eta emakumeen berdintasunean parte hartzea, herritarrek gai publikoetan jardutea eta etorkizuneko belaunaldien eskubideak garatu eta babestea.
9. artikulua. Demokrazia bermatzailerako eskubidea, komunitate orok Zuzenbidea, demokrazia eta nazioarteko justizia izateko eskubidea izan dezan.
Zerrenda hori honako hauen testuinguruan kokatzen da: ekonomiaren mundializazioa, zientziaren eta teknologiaren aldaketa handiak, ingeniaritza medikoa, munduko migrazioak, Hirugarren Munduko pobreziaren eta muturreko pobreziaren hazkundea, esklabotza-modu berriak agertzea edo etnien arteko gatazkak areagotzea. Premia berriei erantzun nahi zaie.
Bioetikari buruzko aipamena da Adierazpenak jasotzen duen gai berrienetako bat. IDHCk onartzen du bioteknologiak medikuntzan eta nekazaritzan aplikatzea eta ikertzea “erronka handia dela giza eskubideen ikuspegitik”. “Duela gutxi arte giza eskubideen nazioarteko erregimenak kontuan hartzen ez zituen kontuak dira”, jarraitzen du.
Bioteknologiak medikuntzan eta nekazaritzan “erronka handia dira giza eskubideen ikuspegitik”
1. artikuluak, urrunago joan gabe, azpimarratzen du “pertsona orok eta komunitate orok” eskubidea dutela osasunaren arloko garapen zientifiko eta teknologikoek, batez ere ingeniaritza genetikoan, duintasunaren eta giza eskubideen oinarrizko printzipioak errespetatzeko.
Klonazioa, zelula amen bidezko ikerketa edo nekazaritzan genetikoki eraldatutako organismoen erabilera kontuan hartzen dira. Horregatik, 8. artikuluaren helburua da ezagutza zientifiko, teknologiko eta humanistikoetarako sarbidea bermatzea guztiei, haien emaitzez baliatzeko. Haren edukia, IDHCren iritziz, “azaleratzen ari diren giza eskubideen aldeko apustu argia” da.
