Hezkuntza da pertsonen eta gizarteen aurrerapenean eta aurrerabidean eragin handiena duen faktoreetako bat, baina hezkuntzan funtsik ez izateak edo modu desberdinean banatutako funtsek gela aseak, prestakuntza egokirik gabeko maisuak, hezkuntza-materialik eza eta eskola-azpiegitura eskasa ematen dituzte. Horrek, era berean, eragin negatiboa du adingabeen asistentzian, matrikulazioan eta ikaskuntzan. Gaur egun inoiz baino haur gehiago matrikulatuta dauden arren, munduko familia pobreenetako hiru neska nerabetik batek ezin izan du inoiz eskolara joan. Desberdintasun horren datu eta ondorio gehiago daude. Hurrengo lerroetan kontatuko ditugu, baita horri buruz zer egin daitekeen ere.
Pobrezia, sexuagatiko bereizkeria, ezgaitasuna, jatorri etnikoa edo irakaskuntza-hizkuntza, eskolen distantzia fisikoa eta azpiegiturarik eza dira haur pobreenei kalitatezko hezkuntza eskuratzeko aukera galarazten dieten oztopoetako batzuk. Hezkuntzaranzko urrats bakoitzean baztertzeak pobrezia-egoera iraunarazi besterik ez du egiten, eta ikaskuntzaren krisi globalaren arrazoi nagusietako bat da.
Mundu osoko herrialdeak munduko haur pobreenak faltsutzen ari dira eta, hori egitean, beren burua faltsutzen ari dira. Izan ere, hezkuntza publikoko gastua etxe aberatsenetako adin txikikoekiko neurriz kanpokoa den bitartean, pobreenek itxaropen gutxi izango dute pobreziatik ihes egiteko, gaur egungo munduan lehiatzeko eta arrakasta izateko behar dituzten trebetasunak ikasteko eta beren herrialdeetako ekonomiei laguntzeko.
Ebidentziak esaten digu. UNICEFen ‘Hezkuntza-krisiari aurre egitea: haur pobreenen hezkuntza hobeto finantzatzeko premia larria’ txostenak nabarmendu ditu hezkuntza publikoko gastuaren banaketan dauden desberdintasun nagusiak. 42 herrialderen azterketa egin ondoren, ikusi dugu etxebizitza aberatsenen % 20k haurrentzako heziketak etxe pobreenen % 20k jasotzen duen diruaren ia bikoitza jasotzen duela.
Hezkuntza-gastuaren desberdintasunak
Hezkuntza-gastuaren desberdintasun handienak Afrikako hamar herrialdetan gertatzen dira: pobreenekin alderatuta, lau aldiz funts gehiago esleitzen zaizkie adingabeko aberatsenei. Ginean eta Afrika Erdiko Errepublikan, eskolatu gabeko haurren munduko tasarik altuenetako batzuk dituzten herrialdeetan, txikienek pobreenek baino hezkuntzarako funts publiko gehiago jasotzen dituzte, bederatzi eta sei aldiz gehiago, hurrenez hurren. Eta, oro har, hezkuntza publikoko baliabideek mesede egiten diete lehenbizi hiri-etxe aberatsetako haurrei, eta, azkenean, landa-etxe pobreetakoak baztertzen dira.
Baina hori aldatu egin daiteke Barbados, Danimarka, Irlanda, Norvegia eta Suediaren adibideari jarraitzen badiogu; izan ere, herrialde horiek hezkuntzaren finantziazioa boskote aberatsenen eta pobreenen artean banatzen dute.
Haur pobreenentzako baliabiderik eza hezkuntza-krisi geldikorra eragiten ari da, eskolak ez baitzaizkie ematen kalitatezko hezkuntza ikasleei. Horietako askorentzat hezkuntza eta ikastea ez dira gauza bera. Munduko Bankuak, ikaskuntza globalaren krisi hori nabarmentzeko, “ikaskuntza-pobrezia” kontzeptua sartu du: 10 urterekin testu sinple bat irakurtzeko eta ulertzeko ezintasuna. Eta diru-sarrera ertaineko eta baxuko herrialdeetako adingabeen % 53k lehen hezkuntza ondo irakurtzen jakin gabe amaitzen dutela kalkulatzen da.
Hezkuntza-ekitatea nola lortu
Bidezko ikuspegitik egin behar dugu aurrera, haur bakoitzarengana iristeko, inor atzera gera ez dadin. Eta hezkuntzan ekitateaz hitz egin ahal izateko, gobernuek, barne-gasturako aukeren barruan, funtsak banatu beharko lituzkete, etxe pobreenen % 20ko txikiek hezkuntzarako finantzaketaren % 20, gutxienez, jaso dezaten.
Halaber, hezkuntza-mailarik baxuenetarako finantziazio publikoa lehenetsi beharko lukete, non etxebizitza pobreenetako haurrak ordezkaritza handiagoa baitute, eta mailarik altuenetarako esleipenak handitu beharko lirateke, estaldura ia unibertsala bada maila baxuenetan. Hori da unibertsaltasun progresiboaren printzipioa, gastu eraginkor eta bidezko erabakiak hartzeko finantza-testuinguru murriztuetan.
Gainera, funtsezkoa da haur bakoitzarentzat eskolaurreko urte bat gutxienez ematea, hezkuntza hori baita eskolatzearen etapa bakoitzaren oinarria. Eskolaurreko hezkuntza osatzen dutenek hobeto ikasten dute, eskolan jarraitzeko aukera gehiago dituzte eta helduarora iristean ekonomia eta gizarteei gehiago laguntzen diete. Hezkuntza-aurrekontu nazionalen %10 gutxienez eskolaurreko hezkuntzari esleitzeak sarbide unibertsala lortzen lagunduko du, baina 2017an munduko hezkuntza-aurrekontuen %6,6 baino ez zen erabili. Bostetik bat bakarrik daude matrikulatuta eskolaurreko hezkuntzan diru-sarrera txikiko herrialdeetan.
Une kritikoan gaude. Haurren hezkuntzan modu egoki eta bidezkoan inbertitzen badugu, pobreziatik ateratzeko aukerarik onena izango dugu, aukera berriak izateko eta beren buruarentzat aukera berriak sortzeko beharrezko trebetasunak emango baitizkiegu.
