Emakumeak funtsezkoak dira herrialdeen garapenerako, baina askotan gatazka armatuen, desberdintasunen eta pobreziaren biktima nagusiak dira. Haiek arduratzen dira seme-alabak, etxeko lanak, laborantzak edo familiako negozio txikiak, komunitatearen osasun-arreta, elikadura eta estatistika ofizialetan beti jasotzen ez diren hainbat zeregin. Amaren Eguna dela eta, artikulu honek garapenarekin eta biziraupenarekin lotutako emakumeen zortzi istorio biltzen ditu. Kontsumitzaileek ezagutu behar dituzten eta laguntza eman dezaketen zortzi istorio.
Jaiotzen direnetik, amak ezinbestekoak dira seme-alaben bizitzan. Haiek bizitzako lehen orduetan zaintzen dituzte, baina baita hazten eta heldutasunean ere. Emakumeak funtsezko piezak dira familietan, eta jarrera horrek estrategikoak bihurtzen ditu herrialdeen garapenean. Afrikako laborantzako lan-indarraren% 50 ordezkatzen dute, eta Garapenerako Gobernuz Kanpoko Erakundea da, Elikadura eta Nekazaritzarako Nazio Batuen Erakundearen (FAO) datuekin. “Haiek elikatzen dituzte familiak, landu, uzta bildu, arrantzan egin, ura eraman, egurra eraman, elikagaiak prestatu…”, azpimarratzen du.
1. Emakume nekazarien erakundeak
Emakumeek ekoizpen-baliabideak eskura badituzte, nekazaritza-ekoizpena% 2,5 handitu daiteke garapen-bidean dauden herrialdeetan. Gainera, beren komunitate eta familien garapenaren lider bihurtzen badira, diru-sarrerak handituko lituzkete eta, ondorioz, familien baldintzak hobetuko lituzkete. Intered GKEarentzat, emakume nekazariek “nekazaritza-garapena sustatzen, elikagaien segurtasuna hobetzen eta landa-pobrezia ezabatzen laguntzen dute”.
Emakumeek munduan gosea pairatzen duten pertsonen kopurua murrizten lagunduko luketelako ustea dela eta, Intered-ek Kwu barrutiko lau lurraldetako emakume nekazarien prestakuntza eta lidergoa bultzatzen du, Kongoko Errepublika Demokratikoan. Nekazaritza-jardueretan dituen gaitasunak indartzen ditu, eta ez kooperatibei bakarrik laguntzen die, baita produktuak merkaturatzea ere.
2. Mundua eraldatzen duten emakumeak
Intermón Oxfamek aurpegia eta adorea jartzen ditu. Horixe gertatzen da Josefa Macz etniako maisuen buruzagian, maien q’eqchí delakoan. Guatemalako 769 familia ordezkatzen ditu, etxetik eta lurretatik bota zituztenak, “diru – eta janari-iturria galdu zuten”, eta borrokan aritu zirenek kendu egin zituzten kendu zituztena berreskuratzeko. Boli Kostan, Olga Adouanderrek 300 kide ditu dagoeneko, eta horietatik 30 emakumeak dira. Kakaoaren laborantzari dagokionez, “gizonezkoen lan” gisa hartzen da, eta, beraz, emakumeak ez dira sartzen kooperatibetara, eta, beraz, ez dira “prestakuntza, ongarri edo uztaren amaierako primak” ere sartzen. Hori alda dadin saiatzen da Adou.
Intermón Oxfamek emakumeen eskubideen programak garatzen ditu Afrikako eta Latinoamerikako bederatzi herrialdetan, eta 267.124 pertsonari laguntzen die. % 85 emakumeak dira. Kontua da emakumeek boterea dutela beren bizitzako alderdi guztietan, eta azpimarratu egiten dute.
3. Amagandiko edoskitzea haurren heriotza-tasa murrizteko
Erditzearen ondoren bularra ematea funtsezkoa da. 95 haur baino gehiagok beren bizia salbatuko lukete, praktika hori gauzatzen bada. Haurraren esneak, amaren lehen esneak, haurraren immunitate-sistema indartzen du eta bizirauteko aukerak hirukoizten ditu. Baina bizitzako lehen sei hilabeteetan amagandiko edoskitzeak 15 aukera ematen ditu hiltzeko, pneumonia edo beherakoa bezalako gaixotasunen ondorioz. Hala jasotzen da ‘Superfood for Babies’ txostenean.
Save the Children lanean ari da amak osasun-langile kualifikatuen ardurapean egon daitezen, eta horrek bizitzako lehen orduan amaren esnea hartzen laguntzen du. Praktika tradizionalek, osasun-langile eskasia eta amaren esnearen ordezko zenbait konpainiek ez duten marketin-teknika “oso egokiak” izan dira amagandiko edoskitze-tasa globalak, baita jaitsiera ere, Asiako ekialdean eta Afrikako herrialderik jendetsuenetako batzuetan.
4. Kongoko Errepublika Demokratikoa, gatazka armatuaren biktima diren emakumeak
“Kongoko Errepublika Demokratikoko (RDC) ekialdeko eskualdeetako emakumeen% 70 inguru bortxatu egin dituzte”. Datu beldurgarria da, ACNUR nabarmentzen duena. Hamar emakumetik zazpi bortxatuak edo sexualki sexuatuak dira “bortxaketen munduko hiriburuan”, Margot Wallström Gatazkan dagoen Sexu Indarkeriaren aurkako Nazio Batuen ordezkari bereziak definitu bezala. Batzuetan, emakume horiek haurdun geratzen dira, eta erditzean laguntza behar dute, edo, bortxaketaren ondorioz, GIBa transmititzen diete.
ACNUren Espainiako Batzordeak kanpaina bat hasi du Kongoko Errepublika Demokratikoko amei larrialdiko laguntza emateko: beren bizitzak berreraikitzeko laguntza medikoa, legala eta ekonomikoa eskaintzen die. Ekimen horren barruan sartzen dira, besteak beste, lekualdatuen, errefuxiatuen edo itzulitakoen legezko identifikazioa, baita prestakuntza eta orientabidea ere.
Bestalde, Farmamundik komunitate-eragileen prestakuntza, sexu-indarkeriari buruzko sentsibilizazioa, GIB-hiesaren transmisioa eta ugalketa-osasuna sustatzen ditu. Lan horretan, FEPSI elkarteak eta 2013ko urtarrilera arte, 1.056 sentsibilizazio-jarduera egin ziren GIBaren eta sexu-transmisiozko beste gaixotasun batzuen (STS) transmisio eta prebentzio moduei buruz, bai eta eragindako pertsonen oinarrizko zainketei buruz ere, sexu-indarkeriaren biktimei larrialdiko arreta emateaz gain.
5. Boliviako Amen Kluba
Lau urtean, Lomak ez du amaren heriotza-tasarik erregistratu. “Amazoniako Amazoniako urruneko komunitate” horrek lehentasuna ematen dio osasunari eta helburu horretarako udalerriko gastu nagusia bideratzen du. Ez da kasualitatea. UNICEFek dioenez, “desnutrizioak eta gaixotasunek malaria, denguea, leishmaniosia edo beherakoa beste herrialde batzuetan baino indize altuagoak dituzte”. Errealitate horri aurre egiteko, emakumeen bi elkartek 40 afiliatu dituen Amen Kluba sortu dute.
UNICEFek emakume horiei eskubideak ematen dizkie, agintariekin lan egiten du, eta osasun-langileak prestatzen ditu eta komunitateetako jabekuntzan laguntzen du. Oruro departamenduan, Boliviako mendebaldean, medikuntza tradizionala “mendebaldearekin” elkarbizitzen laguntzen du, eta jakintzen trukea sustatzen du, errezeloak ezabatzeko eta herritarrak osasun-zentroetara hurbiltzeko motibatzeko.
6. Nigerren malaria eta desnutrizioa borrokatzen duten amak
Sahel-en, amak elikagai terapeutikoak ematen dizkie haurrei etxean, eta, horri esker, medikuak liberatu eta malariari kasu gehiago egin daitezke.
Urritasun garaia urria eta apirila bitartean zabaltzen da. Hilabete hauetan, familiek eurite-garaian izaten dituzten laborantzekin jarraitzen dute, maiatzetik irailera bitartean. Euriteen denboraldi txarraren ondorioz, laborantza ez da nahikoa, eta goseteak sortzen ditu. Horixe gertatu zen Nigerren 2005ean. Orduan erregistratutako nutrizio krisiak bultzatu zuen Gobernuak “elikagai terapeutiko merkeak dituen etxez etxeko atentzio-eredu batean oinarritutako” protokolo bat abian jartzera, “Médicos Sin Fronteras” azaltzen du. Amek eurek ematen dizkiete elikagai horiek haurrei etxean, eta han izaten dira desnutrizio-kasuak, “ospitaleko oheak eta medikuak askatzeko”.
Izan ere, eskasia garaian, desnutrizioaren kasuak ez ezik, malariagatiko kutsadurak ere areagotu egiten dira eta baliabide guztiak gutxi dira. Hala gertatuko da berriro Nigerren. Aurten, Mugarik Gabeko Medikuak elkarteak bere jarduerak handituko ditu malariaren prebentzioa hobetzeko. Azaldu duenez, osasun-profesionalak eta erkidegoko liderrak trebatuko ditu “malaria nola detektatu eta tratatu”, eta, aldi berean, eltxo-sareak, osasun-zentroetan eta etxeko atentzioan egokiak diren terapiak banatuko ditu.
7. Aukera-berdintasuna
Indarkeriaren eta ustiapen ekonomikoaren biktima diren emakumeak, askatasunik gabekoak, erabakiak hartzeko gaitasunik ez dutenak edo gizonek dituzten ondasun berberak dituztenak. Horregatik borrokatzen dira Manos Unidas ahotsa emateko eta desberdintasunekin amaitzeko. Hezkuntzaren bidez, gizonen aurrean egoera hobetu nahi du, “bere bizitzari berdintasunean aurre egin diezaioten”.
Manos Unidas gizon eta emakumeen arteko aukera-berdintasunari buruzko sentsibilizazioan oinarrituko da aurten. “Ez dago justiziarik gabeko justiziarik” kanpainak, gainera, emakumearen autonomia, pertsona guztien garapen integrala eta haien eskubideak sustatzen ditu.
8. Opari berezia Amaren Egunerako
Amek etorkizuna irudikatzen dute, baina orainaldian arreta behar dute. Horregatik, kontakizunetako zortzigarrena denon artean idatz dezakegu. Amaren Eguna dela eta, GKE batzuek kanpaina espezifikoak egiten dituzte, esaterako, opari solidarioak saltzea. World Visionek Malí, Ghana eta Zimbabueren amei lagunduko die. Egun horretarako, opari batzuk jarri ditu salgai, eta herrialde horietako amek emango dizkiete opari horiek. Espainiako amek, berriz, zorion-txartela jasoko dute, proiektuaren azalpenarekin batera. Haurdun dauden amek “Nire lehen dohaintza” gordetzen dute, haur jaioberri baten izenean dagoen dohaintza.
Misiones Salestarrek baliabideak erakartzea aurreikusten du, amak alfabetatzeko eta hezteko. Oraindik 500 milioi emakumek ez dakite irakurtzen eta idazten, eta 65 milioi neskak ez dute eskolara joaten. Hezkuntza funtsezkoa da hiesak eta genero-diskriminazioak aurrera egin ez dezaten; izan ere, “emakume informatua da aurrez prestatutako emakumea”, eta horrek ezagutzen ditu bere eskubideak eta askatasunak.
