Espainiak, legez, kopia pribaturako eskubidea du, baina ez da beti errespetatzen. Online musika-denda ezagunenetako batzuetan (iTunes Music Store, adibidez) erositako abestiek DRM daramate. Zer dira sigla hauek? Ingelesez, 'Digital Rights Management' esan nahi du, 'eskubide digitalen gainbegiratze' gisa. Egia esan, kopiatzeko mugak daude, software bidez, kontsumitzaileek erosten dituzten abestietan eta filmetan.
Zer esan nahi du DRMak?
Internetek ikus-entzunezko edukiak banatzeko modua aldatu du. Hala, musika- eta film-deskargak saltzen dituzten dendak sortu dira sarean. Musikaren kasuan, minutu gutxiren buruan disko bat deskarga daiteke; filmen kasuan, ordu batzuk behar dira konexio bizkorra izanez gero.
Interneten, beraz, oso erraza da edukiak partekatzea. P2P programak edo horretarako berariaz prestatutako web guneak ikuste hutsak argi eta garbi erakusten du hori. Egoera horrek hasieratik eragin zuen musika- eta zinema-industrien mesfidantza, eta DRM sistemak asmatzera bultzatu zituen, haien edukien baimenik gabeko kopiak saihesteko.
Praktikan, software-mota horrek hasierako helburua gainditzen du, eta muga handiak ezartzen ditu.
Praktikan, software mota horrek hasierako helburua gainditzen du, eta kontsumitzaileak eskuratutako edukiei ezartzen dizkien muga handiengatik adierazten da.
Adibidez, iTunes Music Store Appleren online dendan edozein artistaren album oso bat erosteak eragozpen gehiago sortzen dizkie erabiltzaileei denda fisiko batera joan eta CDa eskuratu baino. Haien abestiak iPod erreproduzitzaile batean bakarrik entzun ahal izango dira, Appleren produktu bat baita, eta ezingo dira partekatu.
Izan ere, DRMk muga zorrotzak ezartzen ditu ikus-entzunezko edukiaren erabileran. Musikaren kasuan, zehaztu zenbat ordenagailutan entzun daitekeen kanta.
CD bat baino murriztaileagoa
Murrizketa horiek ez datoz bat CD batek dituen erabilera askeagoekin. Edozein disko kopia pribatu gisa kopia birjina batean kopiatu daiteke, familiakoei edo lagunei mailegatu, mp3n konprimitu erreproduzitzaile eramangarrian entzuteko edo, are gehiago, saldu edo oparitu, gehiago entzun nahi ez denean.
Edozein disko kopia pribatu gisa kopia birjina batean kopiatu daiteke, lagunei mailegatu edo saldu, gehiago entzun nahi ez denean.
Disko optikoaren erabilera horiek guztiak desagertu egiten dira Interneten, diskoetxeek eta dendek DRMren aldeko apustuari eusten badiote. Zorionez, erabiltzaileari kopiaren aurkako murrizketak saihesten laguntzen dioten aplikazioak agertu dira. DouλTwist, adibidez, iTunes Music Store deskarga-denda arrakastatsuenean erosten den edozein abesti MP3 bihurtzen du, mugarik gabe partekatzeko moduko formatua.
Kopiaren aurkako sistemak diskoetan
Asian edo Ozeanian erositako DVD film batek ez du funtzionatzen Europako edo Estatu Batuetako irakurleengan, kopiaren aurkako sistemengatik
Kopiaren aurkako sistemek zinemaren eta musikaren industriek saltzen dituzten diskoetan jarraitzen dute, haien edukien pirateria geldiarazteko. Sistema horiei DRMrekin gertatzen denaren antzeko zerbait gertatzen zaie: produktuak erosten dituzten kontsumitzaileen legezko eskubideak murrizten dituzte.
Eta hainbesteraino egiten dute, ezen Asian edo Ozeanian erositako DVD film batek ez baitu funtzionatzen Europako edo Estatu Batuetako teknologia honetarako irakurgailu optikoetan, kopiaren aurkako sistemen ondorioz. Haren helburua edukien legez kanpoko trafikoa eragoztea da, baina kaltetuenak erabiltzaileak dira.
Egoera horren adibiderik argiena DVDa merkaturatzean gertatu zen. Une hartan, ezin ziren disko horiek irakurri, ezta jatorrizkoak ere, GNU/Linux sistema eragilean.
Hala, DVD bat erosi zuen kontsumitzaileak arazo bat zuen: ezin zuen erreproduzitu, ordainpeko sistema eragile bat edo beste erreproduzitzaile batzuk izan ezean. Informatikari gazte batek, Jon Baroja Johansenek, DeCSS izeneko programa bat sortu zuen, Linuxen diskoak erreproduzitzeko aukera ematen zuena, kopiaren aurkako babesa alde batera utzita.
Kopiaren kontrako sistemek zinemaren eta musikaren industriek saltzen dituzten diskoetan jarraitzen dute
Hain zuzen ere, kopiaren aurkako sistemen sortzaileek eta hackerrek katuari eta saguari jolasten diote, batzuek murriztapenak dituzte, eta beste batzuek, berriz, saihesteko konponbideak. Hala, Johansen baratzeak berak, alderantzizko ingeniaritzaren bidez, iTunes Music Store (Fairplay) enpresaren DRMa deszifratzea lortu zuen, eta beste batzuek HD-DVDaren formatu desagertuaren babesetako bat hausteko modua aurkitu zuten.
Blu-ray ere bai
Blu-rayk formatuen arteko borroka irabazi du DVDa ordezkatzeko; izan ere, babes gehiago ditu jatorrizkoaren kopiaren aurrean. Hala, disko optikoaren formatu horrek edukiak babesteko hainbat programa ditu, eta horrek polemika sortu du kontsumitzaileen eskubideak urra daitezkeelako.
Blu-rayren sortzaileek etorkizunean beren babesak hausteko gai diren ugaltzaileak ere erabil ditzakete.
Disko originalen kopia masiboak galarazteko ahaleginean, Blu-rayren sortzaileek etorkizunean kontsumitzaileek beren babesak hausteko erabiltzen dituzten erreproduzitzaile-ereduak baliogabetu ditzakete.
Horrela, ezingo litzateke inolako diskorik erreproduzitu beta-sortako edozein gailutan, nahiz eta erabiltzaile bakar batek hautsi murrizketa.
Hala ere, Blu-rayk 'Mandatory Managed Copy' (MMC) izeneko teknologia jarri du. Teknologia horri esker, Interneteko konexioa baldin badago, jatorrizkoaren kopiak disko gogorrean egin daitezke, eta erabiltzaileak duen etxeko sarean transferitu. Horrela, printzipioz, Espainiako legeria beteko litzateke, eskuratutako ikus-entzunezko edukien kopia pribatua egiteko eskubidea jasotzen baitu.
Babes aurreratuak
Blu-ray-ren babesak oso aurreratuak dira, BD+ adibidez, erreproduzitzaileetan instalatutako makina birtual baten bidez pirateatzen saiatu den egiaztatzeko.
Era berean, ICT sistemak kable analogiko bat konektatzen den detektatzen du, irudien bereizmena automatikoki murrizteko eta, hartara, bideoa bereizmen handian grabatu ahal izateko.
Gainera, kopiaren aurkako sistema horiek guztiak eguneratu egin daitezke hackerrek horiek gainditzeko modua aurkitzen badute, AACS ('Advanced Acces Content System') sistemaren kasuan gertatu den bezala.
Bestalde, DVDarekin gertatzen den bezala, Blu-rayren sustatzaileek ere mundua elkarrekin bateraezinak diren eremuetan banatzen dute. Datu hori zehaztu gabe diskoak egin badaitezke ere (zinemagintzako filmak merkaturatzeko sistemaren bidez sortu da), Estatu Batuetan eremu nabarmena duen Blu-ray disko bat erosten bada, ezingo da ikusi Europako erreproduzitzaile batean.
