Etxebizitza baten eskrituran ezkontidea jabekide gisa sartzea gauza erraza dirudi. Hala ere, ez da hainbestekoa, kostuak eta horrek dakartzan tramiteak direla eta. Notarioen, aholkularien eta Jabetza Erregistroan titulartasuna aldatzeko tramitearen gastuak bakarrik kontuan hartuta, ordaindu beharreko kudeaketak 1.000 eurotik gorakoak dira. Gainera, eragiketa egiten den autonomia erkidegoaren araberako zergen tributazioa desberdina izateak azken zenbatekoa 25.000 euroraino garestitu dezake, nahiz eta antzeko ezaugarriak dituen baina kokapen geografiko desberdina duen etxebizitza izan. Hala ere, Espainian 900.000 etxebizitza salerosi ziren 2006an, eta horietatik 500.000 inguru etxe erabiliak izan ziren.
Bi modu daude bikotea etxebizitzaren eskrituran sartzeko: salerosketa edo dohaintza. Edozein aukera hautatuta ere, prozesua hasteko unean, lehenengo kasuan ‘erosle’ edo ‘dohaintza-hartzaile’ bihurtzen dira bigarrenean. Azken kasu horretan, ezkonduta egoteak edo ez egoteak ondorioak izan ditzake zergaren kalkuluan, ‘familia ez izateak’ handitu egiten baitu tributazioa.
Salerosketa
Bikotea eskrituraren titulartasunean sartzeko dauden bi barietateetatik -erosketa, salmenta edo dohaintza- lehenengoa izan ohi da bi aldeentzat merkeena. Gastuak, hala nola notarioaren ordainsariak, partekatu egiten dira, baina gainerakoak aldatu egiten dira eroslea edo saltzailea den. Lehenak, erosleak, aurre egin behar dio Jabetza Erregistroko eskritura aldaketari eta Katastro Erregistroko titulartasunaren aldaketari, nahiz eta izapide hori notarioak berak egin ohi duen. Baina erosleak gehien ordaintzen duena Ondare Eskualdaketen gaineko Zerga da, salerosketaren azken zenbatekoaren %7 zergapetzen baitu. Gainera, notarioaren aurrean egiaztatu behar da ordaintzeko modua.
Gastuak, hala nola notarioaren ordainsariak, partekatu egiten dira, baina gainerakoak aldatu egiten dira erosle edo saltzaile izatearen arabera.
Saltzailearen kasuan, notarioaren ordainketa partekatzeaz gain, Lurren Balio Igoeraren gaineko Udal Zerga (IMIVIT) ordaindu behar du, ‘udal plusbalioa’ izenaz ezagunagoa. PFEZren %18 ere ordaindu beharko du, eskualdaketa balioaren eta erosketa kostuaren arteko diferentziagatik. Ordainketa horien zenbatekoak aldatu egiten dira, lehenengo kasuan, udalerriaren eta higiezinaren lurzoruaren katastroko balioaren arabera, eta bigarrenean, etxebizitzaren prezioaren arabera.
Dohaintza
Bikotea etxebizitza baten eskrituran sartzeko beste aukera dohaintza da. Izapide batzuk bat datoz salerosketa-prozesuan egin behar direnekin, hala nola notarioarena eta Jabetza Erregistroarena. Baina kontuan hartu behar da Dohaintzen gaineko Zergak (ISD) eragiketa asko garestitu dezakeela. Ordaindu beharreko gutxienekoa etxebizitza erosteko prezioaren %7,65 izango da eta %34ra irits daiteke.
Jasotzen duenaren ondarea zenbat eta handiagoa izan, orduan eta gehiago ordaindu behar da.
Baina, gainera, ehunekoa aplikatu ondoren lortzen den zifrari koefiziente biderkatzaile batzuk esleitzen zaizkio, eta koefiziente horiek aldatu egiten dira protagonisten ahaidetasunaren eta dohaintza jasotzen duenaren ondarearen arabera. Gradua zuzena bada, hau da, gurasoen eta seme-alaben edo ezkontidearen artekoa, zifra batez biderkatuko da. Bikote sentimentala eskrituran sartu nahi bada, berriz, bi aldiz biderkatu beharko da. Izan ere, ezkondu gabeko bikote bateko kideetako bat ‘arrotz’ bat da.
Zenbatekoa, halaber, helbideratuta dagoen autonomia erkidegoaren araberakoa da, komunitate jakin batzuetan izatezko bikoteak senar-emaztetzat hartzen baitira. Baina zerga horrek kontuan hartzen du, halaber, etxebizitza emango zaion pertsonaren ondarea. Beheko tartea 390.657,87 euro artekoa da. Jasotzen duenaren ondarea zenbat eta handiagoa izan, orduan eta gehiago ordaindu behar da.
Gastu horiek guztiak txikiagoak dira baldin eta izapideak bikoteko kideetako batek etxebizitza erosi duenetik urtebete igaro baino lehen amaitzen badira, edo ezkontza dohaintza formalizatu aurretik egiten bada.
Hainbesteko eragiketa bat hasten denean eta izapide kopuru horrekin, gaian aditua den norbaitengana jotzea da egokiena. Izatezko bikotea edo senar-emazteak diren, bizilekua non dagoen, etxebizitza erosi zenetik igaro den denbora eta dohaintza jasotzen duenaren ondarea kontuan hartuta, eragiketaren kostu osoa askoz handiagoa edo txikiagoa izan daiteke.
Nahitaezko izapideek eta aholkularitza fiskal eta juridikoak handitu egiten dituzte berez garestia den prozesu baten gastuak. Alderdi hauek hartu beharko dira kontuan:
- Notarioen eta erregistratzaileen ordainsariak aldatu egiten dira higiezinaren balioaren arabera, nahiz eta guztientzat berdinak diren muga-zerga ofizial batzuekin lan egin.
- Garajerik gabeko etxebizitzaren kasuan, eta merkatuko tasazioa 180.000 euro ingurukoa bada, notariotzak 120 euro ordainduko ditu eroslearentzat eta 390 euro saltzailearentzat. Gainera, erosleak ordaindu behar duen Jabetza Erregistroan egin beharreko tramitearen prezioa 300 euro ingurukoa izango litzateke.
- Katastroko titulartasunaren aldaketa doakoa da, interesdunak egiten badu. Notarioak tramitatzen badu, bere fakturan gehitu beharreko beste gastu bat izango da.
- Gai fiskal eta juridiko konplexuetan aholku emango dion profesional baten zerbitzua kontrata daiteke. Kasu horretan, prezioak aldatu egiten dira prozesuaren konplexutasunaren arabera, baina haien ordainsariak ez dira inoiz 150 euro baino txikiagoak izanen, eta erraz gainditzen ahal dute 600 euro.
