Etxebizitzaren arazoa dozenaka mila familiaren ongizatearekin amaitu da Espainian. Lana zuten, diru-sarrerak zituzten eta bizitzeko pisu bat erostea erabaki zuten. Gaur egun, langabeziaren eta krisi ekonomikoaren ondorioz, pertsona horietako askok etxea, abalatu zuenaren dirua eta nomina batzuk galdu dituzte. Enkante sistemak, laguntzetik urrun, aukera ematen zuen orain arte bankuak ordaindu gabeko pisuak bere balioaren %50ean hartzeko, eta jabeak, bizilekurik gabe, zorra kreditu-erakundeari ordaintzera behartzen zituen. Egoera horrek espainiarrei ekartzen dizkien ondorio tragikoak ahal den neurrian arintzeko, nominaren enbargaezintasunaren muga handitu da.
Zordunen gaineko ondorioak
Espainiako hipoteka-sistema herritarren etsairik okerrenetakoa da azken urteotan. Bai beren ahalmenen gainetik bizi izan zirenei bai etxea zuhurtasunez erosi zutenei, itxuraz oparoaldian ondo funtzionatzen zuen baina gaur egun familia-ekonomiak astindu dituen legeria batek eragin die.
Zordunak, neurri berriak abian jarri arte, uste du legeak aukera ematen diola bankuari bere balioaren% 50 eskuratzeko, inork ez badu haren alde egiten. Gainerako zorra hipotekatuaren kontura izango da; izan ere, pisurik gabe, lan egiten duen bitartean bizitzeko leku bat bilatu beharko du, ahal badu, hilero bere nominaren zati bat bahi diezaioten.
Bankuak ezin izanen du ezer bahitu zordunaren dirusarrerak 961 eurokoak edo txikiagoak badira.
2010eko apirilera arte, bankuak ezin zuen hartu Lanbidearteko Gutxieneko Soldataren adinako zenbatekoa, 633 eurokoa. Hau da, hartzekodunak nominaren zati bat edo zorraren baliokidea den pentsioa bahi zezakeen, kopuru hori izan ezik, horrekin bizi behar baitzuen familiak.
Krisia hasi zenetik, 300.000 hipoteka-betearazpen inguru izan dira, eta ezin enbargatu zitekeen muga hori ez da nahikoa izan. Herritarrek beren bizitzekin eta milaka familiak zuten drama sozialarekin aurrera egiteko zituzten zailtasunak zirela eta, 2010eko apirilean atalase enbargaezina aldatu egin zen, eta, beraz, bankuak ezin zuen soldata Lanbide arteko Gutxieneko Soldatara igaro zen une horretan, % 10, eta ia 700 euroan geratu zen. Gainera,% 20 handitzen zen interesdunaren kargura dirurik ez zuten pertsonak daudenean.
Baina, berriro ere, diru horrek ez zien uzten herritarrei eguneroko ohiko ordainketei aurre egiten, eta beharrezkoa izan da oraingoan 961 euroraino igotzea. Kopuru hori etxea galdu eta hipoteka ordaindu ezin duten langileen nominan gordeko da.
Pertsona batek 1.500 euro kobratzen baditu eta bankuak hilean 1.000 euro eskatzen badizkio, 539 euro baino ez ditu eskuratuko. Ukitua mileurista bada, entitate hartzekodunak hilean 39 euro baino ezin izanen dizkio ontziratu, eta ezin izanen du ezer hartu zordunaren dirusarrerak 961 eurokoak edo txikiagoak badira.
Zordunaren lan-baldintzak hobetzen direnean, hartzekoduna bere nominara sar daiteke.
Neurriek aplikaturiko portzentajearen gehikuntza gehigarria izanen dute, errentarik jasotzen ez duen familia gunearen menpeko pertsona bakoitzeko% 30era arte. Horren barruan sartzen dira urteko dirusarrerak gutxieneko soldataren urteko kopurura iristen ez direnak, hala nola kotizazio gabeko pentsioak kobratzen dituztenak edo irabazi murriztuak dituztenak.
Bere kargura bi pertsona dituen familia baten kasuan, enbargatu ezin den zenbatekoa 1.347 eurokoa da hilean. Beraz, espainiar askoren soldatak kopuru horretatik gorakoak ez direnez, bankuek ezin izango diete beren lansarietako zentimo bat ere bahitu milaka zordunei.
Zailtasunak
Horrek ez du esan nahi zorra kitatuta dagoenik. Erakundearen bezeroak -edo abalistak- dirua utzi zuen bankuarekiko betebehar ekonomikoa du. Eta hainbat zailtasun izango ditu:
Etxea galdu eta ordaindu gabe jarraitzen duenak zor bat izango du betiko bankuarekin
Herritarraren lan baldintzak hobetu eta diru gehiago kobratu orduko, hartzekodunak nominatik hartu ahal izango du.
Gauza bera gertatzen da zordunaren familia-inguruabarrak aldatzen badira: seme-alaba adingabeak edo bere kargura diru-sarrerarik ez duten pertsonak izateagatik enbargatu ezin den ehunekoa handitzeko eskubidea badu eta diru-sarrerak jasotzen hasten badira, hasierako mugara itzuliko da -961 euro-. Kontua da etxea galdu eta ordaindu ezin duenak zor bat izango duela bizi osorako bankuarekin.
Zordunaren beste zailtasun bat da ordainketa osoari aurre egin arte zordunen erregistroan agertuko dela. Horrek ia ezinezkoa egiten du edozein finantzaketa mota eskuratzea, txikia izanda ere, eta zaildu egiten du etxebizitza eskuratzea. Etxebizitza berria erosteaz gain, ez da erraza izango eraikin bat alokatzea.
Elementu positiboak
Elementu positibo gisa bi gertaera nabarmendu daitezke:
Neurriek atsedenaldia dakarte, oraingoz behintzat, etxebizitza galdu eta oraindik dirua behar dutenentzat. Hilean 300 euro gehiago enbargaezinak izateak —edo kopuru handiagoa izateak, familia kargatuta badu— aukera emango dio pixka bat modu lasaiagoan bizitzeko, baita ordainketei aurre egiteko zerbait aurrezteko ere. 633 euro eta 961 euro arteko aldea garrantzitsua da.
Langileak ezkutuko ekonomiatik urruntzen ditu. Familia batentzat ia ezinezkoa da gutxieneko soldata baino gehixeago izatea —orain arte bezala—; beraz, askotan, biziraupenagatik, aitortu gabeko lanak onartzen dira. Bestalde, langileari hilero legezko diru-sarreren ehuneko handi bat kentzen bazitzaion, “beltzezko” enplegua, legez kanpokoa izan arren, geratzen ziren irtenbide bakarretako bat zen.
Kontsumitzaileak eta finantza-erakundeak
Kontsumitzaileek atsegin handiz hartu dute albistea, baina oraindik asko dagoela egiteko ohartarazten dute. Proposamen batzuk egin dira krisi-urte hauetan. Elkarte askok eskatzen dute ordainean ematea, hipoteka-arazoa konpontzeko: nahikoa dela etxea itzultzea zorra kitatzeko.
Etxegabetzeak bertan behera uztearen aldekoak ere badira. Uste dute bi edo hiru urteko luzamendua, krisia gertatzen den bitartean, egokiena litzatekeela milaka familia kalera ez ateratzeko.
Zorra kitatzeko ordainean ematea erreklamatzen dute kontsumitzaileek
Bankuak, bestalde, ez daude oso ados neurriekin, eta erakunde batzuek eskatu dute “ez dadila hondatu Espainiako hipoteka-merkatua, nazioarteko erreferentzia baita”. Erakundeek eskatzen dute segurtasun juridikoa babesteko, eta hori gabe mesfidantza handituko litzateke, eta horrek hipoteken kostuetan eragingo luke.
Bere garaian, hipotekak modu masiboan eman ziren, askotan ordaindu ezin zituzten pertsonei, nomina finkorik gabe eta baliabide urriekin. Garai hartan erraz ordain zitzaketen eta beren itxaropenen artean lana galtzeko aukerarik ez zuten herritarrek ere jaso zituzten.
Gaur egun sistema hau hondatu egin da eta langileek ezin izan dute beren etxebizitzaren hipoteka ordaindu. Bankuarekin negoziatzeko aukerak agortzen direnean eta zorra behin betiko ordaindu ezin denean, etxea enkantean jartzen da.
Soldata enbargaezinaren atalasearen igoerarekin batera, beste neurri batzuk hartu dira, herritar askok bizi duten egoera larria hobetzeko.
Etxea ez da inoiz tasazioaren %60tik beherako prezioan esleituko. Orain arte, etxebizitzaren prezioaren erditik bankua edo edozein eskaintzaile etxebizitzarekin gera zitekeen. Hipotekatua, orduan, etxerik gabe zegoen eta zorraren erdia ordaintzeko betebeharra zuen. Neurri berriak onura dakarkio zordunari, eta diru-sarrera handiagoa izango du enkantean; beraz, zorra txikiagoa izango da.
Gehienak, enbargatutako etxebizitza horiek bankuak geratzen zizkien, zordunaren dirua oraindik ordaintzen baitzuen. Zergatik gertatzen zen hori eta jende gutxi jartzen zen etxebizitza baten alde prezio baxuan? Arrazoi nagusia da enkantean parte hartzeko tasazio-balioaren %30 ordaindu behar zutela. Jende askok ezin zion kopuru horri aurre egin; beraz, gutxik jartzen zuten aukera eta esleipena bankura zuzenean joaten zen prezioaren erditik.
Prozedura Zibilari buruzko Legea aldatzea ekarri duen neurri berriarekin, ehuneko hori %20ra jaisten da, eta horrek parte-hartzaileen aukerak hobetzen ditu enkantera aurkeztean. Bestalde, interesdun gehiago daudenez, etxebizitzaren prezioa igo egiten da eta, horrekin batera, etxebizitza utzi behar izan duenak jasotzen duen dirua. Horrela, gainera, higiezinaren gehiegizko debaluazioa saihesten da.
