Mileurista baten zailtasunak hipoteka bat kontratatzeko

Bankuek hamar eskaeratik sei errefusatzen dituzten unean hipoteka bat sinatzea zaila da edozein langilerentzat. Mileurista batentzat, egoera korapilatu egiten da, eta asko. Baina baldintza horri familia ardurapean izatea edo eskatzailea gaztetzat jotzen ez den adina betetzea gehitzen bazaio, etxebizitza bat erostea eta hipoteka baten bidez finantzatzea ezinezko misioa izan daiteke. Mileurista deiturikoei, beraz, ez zaie beste aukerarik geratzen babes ofizialeko etxebizitzak (BOE) erosten saiatzea edo etxe bat erostea prezioak jaitsi diren lekuetan, hala nola landa-eremu edo hondartza jakin batzuetan.

Etxebizitzaren sektorean prezioen etengabeko igoerak ateak itxi dizkie etxebizitza bat bezain ondasun beharrezkoa erosteko interesa duten pertsona askori. Higiezinen boomak iraun duen bitartean, espainiar askoren erosteko ahalmena ahuldu egin da etxebizitzaren prezio ikaragarriengatik eta soldatek izan duten geldialdiagatik. Etxebizitza jabetzan eskuratu ezin zutenek hainbat urtetan iragarritako prezioen beherakada espero izan dute, azken hilabeteetan gauzatu dena. Orain da unea, askok pentsatu dute. Baina, zoritxarrez, nahastu egin dira; izan ere, higiezinen burbuilaren amaierarekin batera, Euriborraren eta interes-tasen igoera iritsi da, geldialdi ekonomikoa, langabeziaren mehatxua, ez ordaintzearen igoera eta finantza-erakundeek hipoteka bat emateko baldintzak gogortzea. Kaltetuenak dira, beste behin ere, diru gutxien kobratzen dutenak: mileuristak edo, are okerrago, diru horrekin amets egiten dutenak.

Askotan, lizentziatu berria den gazte batekin parekatzen da mileurista, ez baitu denbora askorik lan egiten eta, hein handi batean, familiaren etxean bizi baita. Baina ez da hala, mileurista izeneko taldea askoz heterogeneoagoa da, eta edozein adinetako, lan-antzinatasuneko eta sektoreko langileek parte har dezakete: unibertsitateko irakasleek, administrazioko langileek, bankuetako langileek, eraikuntzako langileek. Adina 16 eta 65 urte bitartekoa izan daiteke, eta ezkongabeak, ezkonduak, alargunak, dibortziatuak edo bananduak izan daitezke. Duela 30 urte unibertsitate-tituluak lan hobea bermatzen bazuen ere, gaur egun gauza asko aldatu da; izan ere, Espainian, ondo ordaindutako lana aurkitzeko aukerak ez dira lotura handiegikoak prestakuntza akademikoaren mailarekin: doktoretza, bi master eta aditu-titulu batek ez dute hileko mila euro gordin kobratzeko eskubiderik ematen.

Zerga Agentziak bildutako eta 2007. urtearen amaieran argitaratutako datuen arabera, Espainian ia 11 milioi langilek hilean 1.100 euro baino gutxiago irabazten dute, hau da, soldatapekoen %58. Portzentajerik handiena Extremaduran dago (%70), atzetik Murtzian (%67) eta Andaluzian (%64). Baina horrek ez du esan nahi horiek guztiak mileuristak direnik, ehuneko horretako kide askok 600 eta 900 euro artean kobratu baitezakete, baita gutxiago ere. Izan ere, mileurista terminoarekin estali, ezkutatu eta alde batera uzten da biztanleriaren sektore zabal bat, hilean 900 edo 1.000 euro Espainian soldatapeko batek jasotzen duen gutxieneko kopurua balitz bezala.

Nolanahi ere, soldata urri horrekin etxebizitza baten sarrerako gastuei aurre egiteko aurreztu ahal izan duenak egungo egoera ekonomikoari aurre egin behar dio. Etxebizitzak jaisten ari diren arren, bankuek egunetik egunera gogortzen dituzte hipotekak emateko baldintzak. Besteak beste, Estatu Batuetan "subprime" hipotekek eragindako krisiaren ondorioz, Mendebaldeko gainerako ekonomietara eraman baitute, eta familia-ekonomia doituek eragindako berankortasunaren igoeraren ondorioz; izan ere, gastu guztiei aurre egiterik ez dute, edo etxebizitza bat beste bat erosteko zailtasunak dituzte.

Mileurista bat aurrezki-kutxa batera iristen bada eta 200.000 euroko etxebizitza bat erosteko hipoteka eskatzen badu, jakinaraziko diote etxearen balioaren %80 baino ez dela finantzatzen (oso gutxitan ematen dira kopuru horretatik gorako kredituak, oso abal finkatuak daudenean izan ezik). 160.000 euro behar dituela eta 40 urtean %5,3ko interesarekin itzuliko dituela kalkulatuta, hilean 800 euro inguruko kuotak ordaindu beharko lituzke, hipoteka emanez gero ia ezinezkoa izango balitz. Kopuru horri notarioari, tasazioari, erregistroari, zergei edo gestoriari dagozkien gastuak gehitu beharko litzaizkioke, guztira 2.300 euro baino gehiago. Bankuetan antzeko egoera dago: 30 urtean kopuru bera behar duen pertsona batek 975 euro ordainduko lituzke hilean. Hau da, banku-erakunde batek ere ez zion emango hipoteka.

Egoera tamalgarria izan arren, itxaropenerako zirrikitu txiki batzuk geratzen dira: babes ofizialeko etxebizitzak, udalen eta autonomia erkidegoen arteko hitzarmenak aurrezki-kutxekin hipotekaren baldintzak hobetzeko, lursail propioetan edo landa-eremu jakin batzuetan eraikitzea, ikasketa bihurtutako lokal txikiak erostea edo hondartzan etxeak erostea (orain, bigarren etxebizitza gisa zituztenak). Irtenbide horiek ez dira egokiak guztientzat, baina leiho txiki bat ireki dezakete ate bat ixteko.

Babes ofizialeko etxebizitzak merkatutik dezente beherago saltzen dira, eta jabeak finantziazio-baldintza hobeak ditu. Duela hilabete batzuk arte, hipoteka ordaintzeko gehieneko epea 25 urtekoa zen, baina orain luzatu egin daiteke finantza-erakundearekin akordioa lortzen bada, nahiz eta interes-tasen igoerarekin konponbide hori ez den oso gomendagarria, kuotetan dagoen aldea ez baita gehiegi nabaritzen.

Etxebizitza mota hau merkatuko gainerako higiezinen erdia izan daiteke. Espainiako batez bestekoa, Etxebizitza Ministerioak martxoan emandako datuen arabera, 1.100 eurokoa da metro karratuko; beraz, 90 metroko etxebizitza batek 99.000 euro balioko luke. Autonomia-erkidego bakoitzean ordaintzen dena aldatu egiten da. Eskualderik merkeena Extremadura da: 856,9 euro metro karratuko. Atzetik datoz Ceuta eta Melilla hiri autonomoak (956,2 euro) eta Gaztela-Mantxa (985,9 euro). Hala, Extremadurako etxebizitza babestuek 77.000 euro baino gehixeago balio dute, 86.000 euro batez beste Ceutan eta Melillan, eta ez da 88.000 eurora iristen Gaztela-Mantxan. Etxebizitza babestu bat esleitzen zaien ceuti, melillatar eta gaztelar-gaztelauek ordaintzen duten hipoteka 424 euro ingurukoa izango litzateke 25 urtera, eta finantzatzen ez den etxebizitzaren %20 kenduko litzateke. Extremaduran, kuotak 375 euroraino jaisten dira hilean, baina gogoratu behar da 1.100 euro baino gutxiago kobratzen duen eskualde handiena dela.

Beste muturrean daude autonomia-erkidego garestienak: Katalunian, 1.253 euro ordaintzen dute etxebizitza babestuaren metro karratu bakoitzeko; Nafarroan, 1.241,7 euro/m2, eta Euskal Herrian, 1.216,3 euro/m2. Hau da, 90 metroko etxebizitzak 112.000 euro inguru balio dute hiru eskualde horietan, hau da, 25 urterako hipoteka bat, hilean 545 euro ordaintzea eskatuko lukeena, baldin eta aldez aurretik 22.400 euro ordaindu badira, hau da, etxebizitzaren prezioaren %20, gainerako %80 baino ez baita finantzatuko. Prezioen arteko aldea soldaten parekoa ere bada, Extremadurako batez besteko soldata ez baita katalanera hurbiltzen.

Baina etxebizitza horiek eskuratzea ez dago guztien eskura, beharrezko baldintzak betetzen dituzten eta, gainera, zozketan sarituak diren edo baremoan gainontzekoak gainditzen dituzten pertsonen talde txiki baten esku baizik.

Itsasertzeko leku jakin batzuetan bizi diren eta lehen etxebizitza han erosi nahi duten pertsonek gauzak errazago izan ditzakete. Higiezinen krisiaren ondorioz, etxebizitza baten baino gehiagoren jabeek etxea hondartzan jarri dute salgai. Higiezin horien prezioak jaisten lehenak dira, erosleek ezin baitituzte bigarren egoitzak hain erraz erosi, eta luxuzko artikulutzat hartzen hasi dira.

Jabeek badakite hori, eta ur-jauzia egiten hasi dira.' Izan ere, gaur egun, Levante aldean 60.000 euro baino gutxiago saltzen duten iragarkiak aurki daitezke. Horrela, 30 urtean ordaintzeko 53.000 euro finantzatu behar badira, bezeroak 270 euro inguru ordaindu beharko ditu hilean. Kasu honetan ez litzateke hain zaila izango mileuristak ordainketari aurre egitea eta banketxeak hipoteka ematea. Etxebizitza 80.000 euro gehiago kostatuko balitz eta hipoteka 74.000 eurotan emango balitz, kuotak 400 euro baino gutxiago izango lirateke, 380 euro inguru, eta kostu hori ere bere gain har liteke.

Landa-eremu jakin batzuetan bizi direnek ere badituzte abantailak etxea erosteko orduan. Urbanizazio masiboa iritsi ez den lekuetan —Espainia barneko herri asko urbanizazioen, atxikien, binakakoen edo banakako txaleten ilara bihurtu dituenetan— etxebizitza bat eros daiteke askoz merkeago. 60.000 euroren truke, Gaztela-Mantxako edo Gaztela eta Leongo landa-eremuetako etxeak saltzen dira, 90 metro karratu, hiru solairu eta lau gela; edo 50.000 euroren truke, beste batzuk hiru logela eta patioarekin. Azken kasu horretan, 30 urtean 43.000 euro finantzatuz gero, hilekoak 223 euro ingurukoak izango lirateke. Kopuru hori 1.000 euroko soldatarekin ordain daiteke, eta bankuak dirua emateko arriskua du. Era berean, etxebizitza bat eraiki nahi duen lurzoru urbanizagarri baten jabeak finantzaketa eskuragarriagoa aurki dezake, lurzoruaren prezioa ordaindu behar ez duelako.