Imagen: Matthew Jording
Indarrean dagoen legediak zehazten duen bezala (Kode Zibilaren 605. artikulua eta Hipoteka Legearen 1. artikulua), “Jabetza Erregistroaren xedea ondasun higiezinen gaineko jabari eta gainerako eskubide errealen inguruko egintza eta kontratuak inskribatzea edo idaztea da”, eta horrek esan nahi du, Luis María Diez Picazo legelariak dioen bezala, erregistroa ondasun higiezinen gaineko publizitate ofiziala egitea helburu duen administrazio-erakundea dela.
Finka baten jabetza-aldaketen, bere kargen eta abarren publizitatea. oso garrantzitsua da, baldin eta higiezin horiei buruz planteatzen diren negozioetan segurtasun juridikoa izan nahi badugu, eta publizitate fidagarria lortzeko, ezinbestekoa da erakunde bat izatea (burua izateko eskubidean aditua den pertsona bat, erregistratzailea, esaterako), hura zorrotza eta errealitatearekiko fidela izan dadin zaintzen duena. Hala, lehenengo urratsa da higiezin bat dagokion Jabetza Erregistroan inskribatzea. Horrela, erregistro horretan inoiz sartu ez bada, “inmatrikulazioaren” figura juridikoa aurkitzen dugu, hain zuzen, ondasun higiezin bat Jabetza Erregistroan sartzeko egintza, eta, hala, erakunde horri dagokion “historia juridikoa” hasten da.
Interesdunek eskatu behar dute inskripzioa, "rogae" printzipioaren arabera, eta dokumentu publiko batean edo gehiagotan oinarrituta egin behar da.
Segurtasun juridikoa
Behin finka Erregistroan jasota dagoenean, harekin zerikusia duten egintza juridiko guztiak organismo horretan sartuko dira, batzuek negozio bateko aldeek hala erabakitzen dutelako —hala nola biurteko jabe berri bat inskribatzea—, edo, nahitaez, legeak hala eskatzen duelako —ondasun higiezin bat hipotekatzen denean gertatzen den bezala, erregistroan dokumentatu behar baita hipoteka hori legezkoa izan dadin—. Ondasunari buruzko informazio hori dokumentatzeko modua “erregistroko inskripzioa” izenekoa da, Erregistroan sartzeko bidea ematen duen prozesua.
Lehenik eta behin, adierazi behar dugu inskripzioa interesdunek eskatu behar dutela (erregutze-printzipioa deritzona), eta dokumentu publiko batean edo gehiagotan oinarrituta egin behar dela (eskriturak eta gainerako notario-agiriak, epaiak, administrazio-ebazpenak…). Izan ere, gure ordenamenduak trafiko juridikoaren segurtasuna babesten du, eta Erregistrora sartzen den informazioa notario publiko batek edo erakunde ofizial batek “gainbegiratua” izan behar du aldez aurretik, dokumentu hori egiazkoa dela bermatzeko.
Beraz, behin finka ‘badago’ —dagokion erregistroan jasota dagoelako— eta finkari buruzko dokumentu publiko bat badugu (adibidez, salerosketako eskritura publiko bat, hipoteka eratzen duena, banku-mailegua bermatzeko), Erregistrora jotzen da hura inskribatzeko; horrela, hirugarren batek jakin ahal izango du ondasunaren jabe berria nor den eta ondasun horren gainean zenbait eskubide dituen (hipoteka-eskubideak, kasu honetan).
Eguneroko liburua
Titulu berri hori erregistroan sartzeak ematen dio hasiera inskripzioari, eta “eguneroko liburua” izenekoan aurkezpen-idazpena idaztearekin hasten da. Liburu honetan titulu ofiziala Erregistrora zein ordutan iristen den adierazten da. Beraz, lehenbizi sartu zen pertsona izango da, gero, bere pribilegioak edo eskubideak baliarazteko “aurretik” dagoena (“prior tempore, potior iure” printzipiotzat hartzen da). Pentsa bedi, adibidez, bi hipoteka dituen etxebizitza baten kasuan, lehenik Erregistrora jotzen duen banku-erakundea (mailegua notario baten aurrean hipotekarekin formalizatu zuenarekin bat etorri ohi da) izango da, hipoteka exekutatu behar izanez gero, lehenik egin dezakeena eta zorra ordaintzeko aukera gehien duena, lehen inork ez baitu lortu ondasun hori.
Eguneroko liburuko ohar horren ondoren, erregistratzaileak 15 eguneko epea du Erregistroan inskribatu nahi den negozio juridikoa aztertzeko eta negozio hori legearen arabera eratu den erabakitzeko (legezkotasun-printzipioa). Erregistratzaileak bere onespen juridikoa ematen badu, titulua Erregistrora pasatuko da behin betiko, eta inskripzio nagusirako behin betiko idazpenean jasoko da; azken batean, behin-behineko inskripzioa berresten du, hau da, eguneroko liburuaren aurkezpen-idazpena.
