A estevia, unha planta da mesma familia que o girasol e a achicoria, é un cultivo orixinal de América do Sur, en particular, de Brasil e Paraguai. Os poboadores indíxenas coñecedores do intenso dulzor do extracto que se obtén das follas da planta, á que chaman folla de mel, úsana para endulzar comidas, infusións e bebidas como o mate. O interese que mostrou a industria alimentaria e farmacéutica pola estevia baséase, ademais de en a súa poder edulcorante e sen calorías, nas potenciais propiedades saudables no control da glucemia e a hipertensión arterial. Así consta nos estudos preliminares realizados sobre os principios activos da planta, os glucósidos de esteviol, aínda que o número de investigacións en humanos é aínda escaso como para dar os resultados por concluíntes.
Substituto de azucres
O intenso e marcado sabor doce da estevia (“Stevia rebaudiana Bertoni”, polo apelido do seu descubridor, o biólogo botánico Moisés S. Bertoni) débese aos glucósidos de esteviol, identificados sete en total (esteviósido, rebaudiósido A, rebaudiósido C, dulcósido A, rubusósido, esteviolbiósido, rebaudiósido B). Da súa análise bromatológico despréndese que estes compostos son entre 250 e 300 veces máis doces que a sacarosa (azucre común), coa vantaxe de que non achegan calorías nin son cariogénicos.Outro valor engadido da estevia é que é un edulcorante natural, que ao non ser fonte de fenilalanina serve como substituto do aspartamo, un edulcorante tóxico para persoas con fenilcetonuria , unha enfermidade metabólica.
Os glucósidos de esteviol son entre 250 e 300 veces máis doces que o azucre comúnEn diversos países do mundo, como Xapón, Australia, Nova Zelandia, China, Corea ou Brasil, para os que o uso da estevia (glucósidos de esteviol) como edulcorante está aprobado, engádese a conservas vexetais, salsas, bebidas, caramelos, chicles, iogures e xeados, e na industria farmacéutica, a pasta dental e enjuague bucal. A súa adición a estes alimentos e bebidas doces permite que proporcionen menos enerxía e adáptense a dietas de control de azucres, como as recomendadas en caso de obesidade, diabetes, triglicéridos elevados e carie dental.
Control da glucemia e a presión arterial
A última e máis recente, polo momento, revisión sistemática sobre as propiedades e a eficacia da estevia en seres humanos baseada na evidencia realizada polo Natural Standard Research Collaboration centra os seus resultados no efecto da planta na hipertensión e a hiperglucemia.Detéctase un efecto reductor da hipertensión moderada, tras un consumo durante meses ou anos, e unha cantidade considerable de principio activo
O extracto da planta de estevia utilízase desde hai tempo en países de América do Sur para o tratamento da diabetes. A recente revisión inclúe a avaliación de dous estudos realizados a longo prazo (1 e 2 anos de duración, respectivamente) que comproban que a estevia (unha cantidade considerable de principio activo, de 750 mg/día a 1.500 mg/día de esteviósido) pode ser eficaz na redución da presión arterial en pacientes hipertensos, aínda que os datos de estudos máis curtos (1-3 meses de duración) non apoian estes resultados.
En relación coa glucemia, un par de estudos pequenos informan de resultados positivos con respecto á tolerancia á glicosa e a resposta á glucemia, aínda que o rigor metodolóxico destes experimentos considérase relativamente baixo, o cal limita a forza destes resultados. Por iso debe ampliarse a investigación en ambas as indicacións.
O Natural Standard Research Collaboration informa da situación actual para o uso da estevia (en concreto os glucósidos de esteviol, os principios activos con maior poder edulcorante da planta), como edulcorante engadido a alimentos e bebidas.
O Comité Mixto FAO/OMS de Expertos en Aditivos Alimentarios (JECFA) concluíu en xuño de 2008 que os glucósidos de esteviol son seguros para o seu uso en alimentos e bebidas e estableceu unha inxesta diaria admisible (IDA) de 4 miligramos por quilo de peso corporal (expresado como esteviol). Esta cantidade equivale a unha dose diaria máxima de ata 240 miligramos para unha muller de 60 kg ou 280 miligramos para un home de 70 quilos. O JECFA estableceu as especificacións de identidade e pureza dos glucósidos de esteviol cun contido mínimo do 95% da suma do sete principios activos.
En Europa. A Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA) realizou unha avaliación xeral de seguridade para a aprobación da estevia como edulcorante nos alimentos e para o seu uso como potenciador do sabor. En abril de 2010, a EFSA publicou un ditame científico positivo e estableceu a IDA proposta polo JECFA, de 4 miligramos por quilo de peso de esteviol. No momento actual, a Comisión Europea redacta a lexislación para a autorización e posta no mercado europeo deste edulcorante. O seguinte paso será a actualización da directiva europea sobre aditivos para incluír este novo edulcorante. En Francia, a Axencia francesa de seguridade alimentaria (ANSES) avaliou o rebaudiósido A e deu unha avaliación de seguridade positiva. En setembro de 2009, Francia autorizou o uso de rebaudiósido A como edulcorante no ámbito nacional durante un período transitorio ata o establecemento do anexo da nova regulación dos aditivos no marco da UE que se espera para 2011. Con base na avaliación do JECFA 2008, Suíza decidiu autorizar de forma provisional o uso de produtos que conteñan glucósidos de esteviol, en cumprimento das especificacións do JECFA.
En Estados Unidos. En decembro de 2008, a Food and Drug Administration (FDA) aceptou que o uso da estevia cun mínimo do 95% rebaudiósido A é seguro (GRAS, Generally Recognized as Safe (GRAS) como edulcorante en alimentos e bebidas.
No resto do mundo. Australia e Nova Zelandia aprobaron o uso de glucósidos de esteviol de acordo co JECFA en 2008, nun rango definido de aplicacións en alimentos. En Xapón, China, Corea e Brasil, entre outros países, os glucósidos de esteviol considéranse compoñentes naturais de alimentos e, como tales, están aceptados para o seu uso alimentario.
