A obesidade e os trastornos da conduta alimentaria (TCA), como a bulimia ou a anorexia, gañan presenza na nosa sociedade. Afectan a un número crecente de persoas, incluídos adolescentes e nenos. Entre os adolescentes -sobre todo, entre as mozas-, un dos principais desafíos consiste en reducir as taxas de bulimia e anorexia, combater as Di@bet.es mostran que a taxa de obesidade sitúase entre o 22,9% e o 26,6%. Chama a atención -e preocupa- o elevado incremento de poboación infanto-xuvenil que padece sobrepeso ou obesidade. Segundo datos do estudo enKid, a prevalencia de obesidade en nenos e mozos de 2 a 24 anos é do 13,9%.
Anorexia e bulimia: trastornos do comportamento alimentario
Os Trastornos da Conduta Alimentaria (TCA) caracterízanse por unha conduta alterada ante a inxesta de alimentos ou, tamén, por comportamentos (ás veces extremos) de control do peso. Esta alteración ten como consecuencias tanto problemas físicos como do funcionamento psicosocial da persoa. As actuais clasificacións dos TCA inclúen a anorexia nerviosa, a bulimia nerviosa e outras alteracións menos concretas, denominadas “trastornos do comportamento alimentario non especificados”.
- A anorexia nerviosa é un TCA que se manifesta como un desexo irrefreable de estar delgado, acompañado da práctica voluntaria de procedementos para conseguilo. Entre eles, unha dieta restritiva moi estrita e condutas purgativas, como vómitos autoinducidos, abuso de laxantes ou uso de diuréticos.
- A bulimia nerviosa caracterízase por episodios de cheas (inxesta voraz e incontrolada), nos cales se come unha gran cantidade de alimento en pouco tempo e, xeralmente, en segredo.
As estimacións sobre a incidencia e prevalencia dos TCA varían segundo a poboación estudada e os instrumentos de avaliación. Con todo, todos os estudos coinciden no aumento destes trastornos en países desenvolvidos, mentres que son practicamente inexistentes no resto. A poboación de maior risco son as mulleres de entre 12 e 21 anos. En España, nesta franxa de idade, observouse unha prevalencia do 0,14% ao 0,9% en casos de anorexia nerviosa, do 0,41% ao 2,9% en bulimia nerviosa e do 2,76% ao 5,3%, en trastornos do comportamento alimentario non especificados. Nos homes hai menos estudos, pero os poucos vixentes mostran unha prevalencia inferior, que non chega ao 0,77%.
En todos os casos, o diagnóstico deben realizalo especialistas que sigan os criterios clínicos definidos pola Clasificación Estatística Internacional de Enfermidades e outros problemas de saúde (CIE-10) e o Manual Diagnóstico e Estatístico dos Trastornos Mentais, cuarta edición (DSM-IV).
Prol-Ana e prol-Mia: o culto á extrema delgadez
Na actualidade, hai unha gran presión social que fai que os nosos adolescentes vivan moi preocupados pola dieta e a imaxe corporal. De feito, proliferan multitude de páxinas web e blogues que promoven o xaxún e a perda de peso, á vez que enxalzan a anorexia. Son os coñecidos como prol-Ana e prol-Mia. Neles, compártense consellos para adelgazar moi perigosos para a saúde física e anímica, capaces de facer madeixa nun corpo san, no estado de ánimo e na sociabilidad.
Algunhas páxinas web e blogues dan consellos para adelgazar mediante dietas restritivas e enganar a amigos e familiares para que non detecten o xaxún ou os vómitos
Frases como “podes comer xeo se sentes moita fame”, “cando vaias comer algo que non debes, e sabes que o farás, deixa que todos che vexan comer, así non sospeitarán nada”, “come espida fronte ao espello” ou “adoita á túa familia a que che gusta comer na túa habitación, así podes gardar a comida nunha bolsita e logo darlla ao teu can ou gato cando saias”, son só algunhas das moitas que se escriben neste tipo de portais, onde mesmo hai “mandamentos” (como “a báscula prevalecerá sobre a túa vida” ou “santificarás os días de xaxún“). Nestes portais as lectoras tamén participan e preséntanse case sempre con dous datos: peso e altura.
Como resulta evidente, neste tipo de grupos promóvese a delgadez como máxima expresión de felicidade, danse consellos para adelgazar mediante dietas excesivamente restritivas, consellos sobre laxantes e sobre como enganar a amigos e familiares para que non detecten o xaxún ou os vómitos, así como (nocivas) recomendacións para controlar a fame e as ganas para comer. Todos estes tipos de condutas poden carrexar problemas de saúde graves, tales como desnutrición, déficits de vitaminas e minerais e alteracións dos electrolitos, que mesmo poden requirir hospitalización.
Por suposto, as organizacións e asociacións médicas que tratan este tipo de desordes alimentarias mostraron o seu profundo rexeitamento cara a este tipo de colectivos e comunidades. Entre elas destacan a National Association of Anorexia Nervosa and Associated Disorders (ANAD) e a Academy for Eating Disorders.
Alternativas saudables para un bo control do peso
Manter un estilo de vida saudable axudaranos a manter un peso óptimo para un bo estado de saúde. A prevención da obesidade e os TCA pasa por promover unha alimentación equilibrada e variada. Por tanto, a nosa dieta debe basearse en alimentos de orixe vexetal, debe conter pouca graxa de orixe animal e achegar cantidades moderadas de alimentos ricos en azucres e alimentos hipercalóricos.
Para que a nosa dieta sexa equilibrada debe conter:
- Polo menos, dúas racións de verdura ou hortalizas ao día e de dous a tres pezas ou racións de froita diarias.
- Cereais ou féculas ricos en fibra, tales como a pasta, o arroz ou o pan integral ou os legumes.
Ademais, débense evitar certos alimentos e produtos como os seguintes:
- Azucre, doces (como marmeladas ricas en azucre) e bebidas azucaradas.
- Pastelería e pastelaría industrial, ademais de alimentos precocinados.
En xeral, hoxe en día vivimos nunha sociedade bastante sedentaria, de maneira que se debe potenciar a práctica regular de actividade ou exercicio físico, combinada cunha dieta na que comamos de todo, dentro do concepto de dieta equilibrada e variada. En adolescentes de risco, debería controlarse o acceso a Internet e as páxinas web que se visitan. Outra das medidas consiste en situar o computador nalgunha sala de uso común, como o comedor ou o estudo, en lugar da habitación do adolescente. A infancia e a adolescencia son etapas de crecemento e desenvolvemento cognitivo e social, ademais dos momentos en que se marcan, en gran parte, os hábitos alimentarios da persoa adulta.
