A confirmación dun consumo excesivo de cafeína entre nenos de 5 a 12 anos, como resultado dun recente estudo realizado por investigadores estadounidenses, pon de relevo os escasos coñecementos que se teñen acerca da inxesta de alimentos e bebidas que conteñen cafeína entre a poboación infantil. En xeral, os alimentos con cafeína máis populares, como o café e o té (teína), non son habituais na dieta infantil no noso país. Con todo, os nenos teñen un maior acceso a numerosos produtos que tamén conteñen esta sustancia excitante ou análogos con efectos similares, como variedade de refrescos, bebidas enerxéticas, chocolates e outros produtos que o conteñen, desde cacao soluble ata toda a variedade de pastelería e repostaría rechea. Ata a data, estudáronse pouco, e en consecuencia coñécense pouco, os efectos do consumo de cafeína sobre o comportamento e a fisioloxía dos nenos. Tamén se descoñece a cantidade máxima segura que se debe consumir a estas idades. Con todo, acéptase que nenos e adolescentes son máis vulnerables para os efectos negativos da cafeína, aínda que as consecuencias (nerviosismo, irritabilidad, menos horas de soño) dependerán do nivel de tolerancia individual ou o seu maior ou menor sensibilización para os efectos.
Listaxe de alimentos e bebidas con cafeína
É difícil coñecer a cantidade de cafeína que consomen tanto nenos como adultos, porque non é un dato obrigatorio na etiqueta. Os manuais de nutrición informan o contido estimado de cafeína ou sustancias análogas con efectos excitantes (teína do té, teobromina do chocolate) nos alimentos e bebidas máis comúns, como o café, o té, os refrescos de cola e o chocolate en barra (véxase táboa). Con todo, descoñécese con certeza o contido en tales compoñentes en produtos frecuentes da dieta infantil onde o chocolate é a fonte de teobromina, tamén excitante aínda que en menor medida que a cafeína. Neste grupo inclúense variedade de alimentos habituais na alimentación infantil, desde o cacao soluble de almorzos e merendas, o propio chocolate nos seus múltiples e variadas presentacións e mesturas, ata todo tipo de produtos de pastelería, repostaría e galletería recheos ou cubertos de chocolate (bolos, galletas, madalenas, cereais en copos ou en barritas, bombóns, etc.).
Unha lata de refresco con cafeína achega a inxesta máxima recomendada para un neno pequeno
Pola súa banda, as bebidas estimulantes (“energy drinks”, na súa denominación oficial) son outra fonte de cafeína, sobre todo entre o público adolescente, que as consome durante as noites de festa como refresco ou combinadas con alcol. Esta mestura resulta perigosa a xuízo dos expertos porque os compoñentes excitantes enmascaran a sensación de embriaguez, o que induce a quen a toma a un maior consumo de alcol. Os estudantes tamén recorren a este tipo de bebidas para ter a mente despexada durante máis horas e afrontar o período de exames.
En xeral, os fins de semana e as celebracións son momentos comúns para conceder caprichos a nenos e adolescentes, como beber refrescos con cafeína, tomar algo de café ou de té, ou non privarlles para comer chocolate e outros doces chocolateados. Aínda que os excesos no consumo de alimentos e bebidas con cafeína entre os nenos non se cometan a diario, poida que repítase todos ou case todos os fins de semana, o cal se converte nun costume pouco saudable.
Un neno que toma un refresco de cola (41 mg de cafeína) xa cubriu a súa inxesta máxima recomendada de cafeína. Se ademais ese día almorzou cacao co leite e un bolo recheo de chocolate, na comida tomou mousse de chocolate como sobremesa e para merendar unha chocolatina, no seu conxunto, a inxesta de tales alimentos resulta unha cantidade esaxerada de cafeína, ademais de excedida en enerxía e nada equilibrada.
Recoméndase que un neno non supere 2,5 miligramos de cafeína por quilo de peso e día
Segundo as directrices do Departamento de Saúde de Canadá, aconséllase que un neno non supere 2,5 miligramos de cafeína por quilo de peso e día. Este organismo convértese en referencia neste asunto, xa que a día de hoxe non se coñece a cantidade máxima segura na idade infantil, nin tampouco recomendacións concretas doutros organismos de saúde. A partir destes datos, estímase un consumo máximo de 45 mg/día para nenos de 4 a 6 anos, 62,5 mg/día entre 7 e 9 anos, e ata 85 mg/día para menores de 10 a 12 anos de idade. Sábese que, aínda que en doses adecuadas, a cafeína mellora a atención e o rendemento escolar nos nenos, pero o seu abuso ou o feito de que o seu organismo sexa máis sensible para os efectos excitantes pode causarlle nerviosismo ou diminuír as súas horas de soño.
Estimulantes dalgúns alimentos e bebidas | ||
Ración (ml ou g) | Contido (mg/ración) | |
| Café e bebidas de cola | CAFEÍNA | |
| Cunca de café | 180 | 103 |
| Cunca de café descafeinado | 180 | 2 |
| Coca-cola | 330 | 41 |
| Coca-cola lixeiro | 330 | 41 |
| Pepsi cola | 360 | 35 |
| Pepsi lixeiro | 360 | 33 |
| Té | TEÍNA | |
| Té negro (3 min.) | 180 | 3,6 |
| Té frío | 240 | 11 |
| Chocolate | TEOBROMINA | |
| Chocolate Negro (20 g, pastilla grande) | 40 | 97 |
Identificáronse máis de 1.000 produtos con cafeína, entre alimentos e bebidas, que forman parte da alimentación habitual dos nenos
A idea de coñecer a golpe de vista a cantidade de cafeína de distintas bebidas resolveuna unha empresa estadounidense dedicada á creación de materiais educativos en nutrición. Desenvolveu un curioso póster en formato de táboa periódica, onde se comparan o contido en cafeína e as calorías das bebidas máis consumidas no país americano, por tamaño de porción estándar. Cabe sinalar que o mercado americano supera con fartura a oferta de produtos con cafeína. De feito, identificáronse 1.057 produtos que a conteñen, entre alimentos e bebidas, e que forman parte da alimentación habitual dos nenos estadounidenses de 6 a 10 anos.
O mal exemplo americano
Segundo referencias dos doutores en pediatría Claire Leblanc, presidenta do Healthy, Active Living and Sport Medicine Committee da Sociedade Canadense de Pediatría, e Bernard Griesemer, o 90% das persoas adultas de Norteamérica consomen cafeína a diario. Os fins de semana, entre o 75% e o 98% dos menores entre 2 e 18 anos. Os estudos sobre este asunto levados a cabo na década de 1990 no país americano informan que a inxesta de cafeína entre os nenos oscilaba entre 16 e 60 miligramos diarios, incluso un 17% deles superaba os 100 miligramos ao día. Para os nenos, estímase que a cafeína provén nun 55% dos refrescos de cola e demais bebidas con cafeína, nun 30% do té e nun 14% do chocolate e produtos que o conteñan. Pero tamén advirten de que a popularidade e o consumo das bebidas estimulantes ha crecido de maneira extraordinaria na última década e convértense nunha fonte indiscutible de cafeína entre os mozos.
O abuso da cafeína inflúe de forma negativa no estado de ánimo e provoca trastornos do soño
Un recente estudo publicado o pasado mes de decembro en The “Journal of Pediatrics” sitúa o consumo de cafeína en 52 miligramos diarios entre nenos americanos de 5 a 7 anos, e ata 109 mg ao día entre quen teñen de 8 a 12 anos. Pódese comprobar como se superan con fartura as recomendacións para a idade.
Estes excesos repercuten de maneira negativa na duración e a calidade do soño, de forma que os nenos e adolescentes non dormen o suficiente por efecto da cafeína. Hai evidencia de que os trastornos do soño asócianse con dificultades na aprendizaxe no colexio, unha maior probabilidade de alteracións no estado de ánimo, e mesmo de depresión , e maiores taxas de obesidade.
Sanidade pretende pór fin aos produtos tan pouco saudables das máquinas expendedoras situadas nos centros escolares. O obxectivo é que a oferta alimentaria sexa coherente coas recomendacións de alimentación saudable e equilibrada dirixidas á poboación en idade escolar. Un primeiro paso foi establecer límites para o tipo de alimentos e a súa cantidade de calorías, graxas, sal e azucres.
Dentro deste acordo adoptado no Pleno do Consello Interterritorial do Sistema Nacional de Saúde, establecéronse tamén os seguintes límites para as bebidas: valor enerxético máximo de 200 kilocalorías; o 30% das kilocalorías, como máximo, procederá dos azucres totais (este límite non se aplicará ás froitas e hortalizas nin aos zumes de froitas e non se contabilizará no leite e nos produtos lácteos); non conterán edulcorantes artificiais nin cafeína ou outras sustancias estimulantes, excepto os presentes de forma natural no cacao.
