O consumo de alimentos ricos en purinas está contraindicado en caso de crise de pinga, un trastorno causado polo depósito de cristais de acedo úrico nas articulacións. As purinas son compostos químicos presentes en maior ou menor cantidade nas células de animais e vexetais. As leguminosas contéñenas en cantidades moderadas, case na mesma proporción que espárragos e champiñóns. Pero aínda que os legumes non son os alimentos máis sobresalientes nestes compostos, é prudente controlar o seu consumo en caso de hiperuricemia grave.
Purinas nas leguminosas
Os legumes teñen nas súas raíces uns nódulos característicos nos que, de maneira simbiótica, viven coa planta unhas bacterias fijadoras de nitróxeno atmosférico. As bacterias utilizan o nitróxeno do aire como material precursor de aminoácidos, os elementos básicos de construción das proteínas vexetais. Isto explica que os cacahuetes, os guisantes e as xudías, as leguminosas máis consumidas en todo o mundo, proporcionen gran parte da proteína alimentaria e que os chans se enriquezan en nitróxeno co seu cultivo. Ao mesmo tempo, esta particularidade biolóxica explica o contido moderado de purinas deste grupo de alimentos vexetais. As lentellas, as fabas e os guisantes secos, non frescos, destacan sobre o resto por unha maior cantidade.
En caso de hiperuricemia grave ou pinga, a persoa debe seguir unha dieta estrita, na que se prescribe unha inxesta inferior a 5 mg de purinas/día. Isto supón limitar na dieta os alimentos con máis concentración nestas sustancias. Entre os vexetais, restrínxese o consumo de legumes, hortalizas e verduras como os espárragos, os champiñóns e os cogomelos, as espinacas, as acelgas e a coliflor.
No entanto, a concentración de purinas nos legumes (10-100 mg/100 g) está moi por baixo da doutros alimentos, como extractos de carne (3.500 mg), conservas de peixe (350-450 mg), vísceras (300-360 mg) e carnes vermellas (150-200 mg). Por tanto, non é preciso eliminar os legumes da dieta en caso de hiperuricemia, aínda que convén moderar a frecuencia e a cantidade de consumo. Nas hiperuricemias graves, con niveis plasmáticos de ácido úrico superiores a 9 mg/dl, asociadas a crise de pinga, a dieta estrita non é suficiente para paliar o malestar e reverter as molestias. É imprescindible recorrer a fármacos que inhiben o catabolismo das purinas. Superada a crise, retornarase a unha alimentación máis variada. Hoxe en día, debido á eficacia dos fármacos actuais, a dieta non ten o papel esencial que desempeñaba en épocas anteriores como tratamento da hiperuricemia e da pinga.
Purinas e acedo úrico
O produto final derivado do metabolismo das purinas dos alimentos no organismo é o ácido úrico. Un consumo elevado de alimentos ricos nestes compostos pode desembocar nun exceso de acedo úrico en sangue. En clínica denomínase hiperuricemia a unha concentración de acedo úrico en sangue por encima de 7 miligramos por decilitro.
Se o exceso de acedo úrico mantense, este acumúlase nos tecidos e pode derivar en artrite crónica
Se a hiperuricemia mantense, o ácido úrico forma no organismo salgues (uratos de sodio) que cristalizan e tenden a acumularse en diversos tecidos. Co tempo, a persoa pode sufrir pinga, inflamación articular e un ataque súbito de dor intensa e localizada no dedo gordo do pé que, máis tarde, ascende pola extremidade. A pinga é a manifestación física máis grave do exceso de acedo úrico en sangue. Estes depósitos, denominados tofos, poden danar as articulacións e desenvolver unha artrite crónica.
As unidades de dietética e nutrición, reumatoloxía e epidemiología clínica de distintas institucións sanitarias profundaron no estudo do estilo de vida e as recomendacións dietéticas para os pacientes de pinga, xa que esta enfermidade asóciase a miúdo coa síndrome metabólico e cun maior risco futuro de enfermidade cardiovascular.
A redución do peso mediante a dieta, a práctica de exercicio físico e a limitación da inxesta de carnes vermellas e bebidas e alimentos azucarados podería axudar a reducir os niveis de ácido úrico, o risco de pinga e a resistencia á insulina, todos eles factores de risco coronario. Os vexetais en xeral (salvo os limitados pola súa maior concentración en purinas), os froitos secos, as froitas frescas e os cereais e derivados integrais son, pola contra, alimentos saudables para previr estas enfermidades crónicas.
As leguminosas son os vexetais cunha maior riqueza en proteína, polo que se consideran indispensables no achegue deste nutriente nos países onde escasea o acceso ás proteínas animais. En especial, son ricos en carbohidratos complexos e teñen un contido sobresaliente de fibra dietética, un nutriente ausente nas fontes alimenticias de orixe animal. Outra vantaxe nutricional que lles caracteriza é, en xeral, o seu baixo contido en graxa, a ausencia de colesterol e a variedade de vitaminas e minerais que proporciona o seu consumo ao conxunto da dieta.
Ao excelente interese nutricional das leguminosas, súmase o efecto dietético profiláctico e terapéutico, debido ao beneficio derivado do seu consumo frecuente, que se atribúe ás propias proteínas vexetais e a sustancias presentes na súa composición, como fibra, saponinas, isoflavonas, lectinas e acedo fítico, entre outros compoñentes funcionais. Estes beneficios sanitarios reflíctense en numerosas investigacións recentes levadas a cabo na área das enfermidades cardiovasculares, a carcinogénesis e a diabetes.
