Cada vez máis empresas pretenden facernos crer que certa combinación de froitas e hortalizas (canto máis exóticas mellor) nos “desintoxicará”, compensará os nosos malos hábitos ou curará unha longa lista de trastornos. De verdade os batidos “detox” depuran o organismo ou máis ben é unha “superstición á carta“? Son seica os batidos verdes un substituto dun bo estilo de vida ou son un engano con argumentos similares aos dos contos de fadas? Neste artigo profúndase sobre estas cuestións.
As froitas e as verduras son alimentos saudables. O problema é cando confiamos a saúde a un batido de cores que promete desintoxicarnos en lugar de revisar a dieta, tomar consciencia do que comemos e expornos de que maneira poderiamos mellorar. O risco está en buscar solucións puntuais ou máxicas a problemas globais, como non levar un estilo de vida saudable, e querer compensalo cun produto -neste caso, batido- que nos faga “sentir mellor” sen renunciar a hábitos insanos.
Así, unha serie de produtos baseados en batidos vexetais está a facer o seu agosto grazas a impecables campañas publicitarias, que combinan unha amálgama de argumentos médicos e nutricionais con propostas alternativas. O seu fío condutor parte da premisa de que se eliminamos certas “toxinas”, conseguiremos a “depuración” do noso corpo. Un exemplo diso son os produtos chamados Drink6, que aseguran que “limpan” o organismo “en 1, 3 ou 5 días”.
Batidos detox: promesas infundadas e ilegais
Drink6 -para seguir co exemplo- ofrece seis produtos “para purificarte” a partir de ingredientes “100% naturais”. En primeiro lugar, tal e como se explica no artigo ‘Complementos dietéticos: coidado co “natural”‘, a lexislación prohibe vincular palabra “natural” a “pretendidos efectos preventivos ou terapéuticos”. De feito, este tipo de propostas sempre incumpre un ou varios apartados do Real Decreto 1907/1996 sobre publicidade e promoción comercial de produtos, actividades ou servizos con pretendida finalidade sanitaria.
En segundo lugar, toda declaración de saúde debe estar aprobada, neste momento, pola Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA). Isto en absoluto ocorre no caso desta empresa e moitas outras que, ademais, presumen de que os seus programas están “avalados por nutricionistas”, cando non sempre é así, algo que vulnera a Lei 44/2003, de 21 de novembro, de ordenación das profesións sanitarias. En todo caso, aínda que fose certo que houbesen nutricionistas (que non serían outra cousa que falsos gurús), en realidade este tipo de compañías non achegan probas que sustenten a hipótese de que consumir os seus produtos exercerá beneficios constatables na saúde.
Desintoxicar, depurar… que significa?
A palabra “desintoxicar” ten unha connotación médica: é un proceso que permite eliminar sustancias nocivas do organismo, como narcóticos. Con todo, cando anuncian os seus produtos, os responsables da lucrativa “industria do detox” non fan referencia a sustancias tóxicas, senón a entelequias incomprensibles e sen base científica.
Sobre isto amplíase no artigo ‘Dietas depurativas: superstición á carta‘. Para o doutor Abel Mariné, reputado catedrático de Nutrición e Bromatología da Universidade de Barcelona, o concepto de depurarse “non se sostén cientificamente”. Opina de forma similar o profesor Edzard Ernst, segundo xustificou nunha investigación publicada en 2012 en British Medical Bulletin.
Máis recente é o traballo ‘As dietas detox para eliminar toxinas e controlar o peso: unha revisión crítica da evidencia científica’, publicado o 18 de decembro de 2014 na revista Journal of Human Nutrition and Dietetics. Nel constátase que as palabras desintoxicación ou depuración, sempre presentes nestas propostas, non son máis que “afirmacións sen fundamento”. Como ben apunta o astrofísico, escritor e divulgador científico Neil deGrasse Tyson, “as posibilidades de que unha persoa use a palabra ‘toxina’ se correlacionan fortemente con canta química ‘non’ coñece esa persoa”.
Os principais riscos dos batidos detox
Cando faltan probas científicas que apoien os beneficios dunha proposta sanitaria, é momento de mirar de preto os posibles riscos. Son os seguintes:
- Poden usarse en substitución de terapias eficaces. Segundo detallou o doutor Syed Amin Tabish en xaneiro de 2008 na revista International Journal of Health Sciences, as persoas que cren ter éxito cunha terapia alternativa para unha doenza menor poden extrapolar ese suposto éxito a outras terapias alternativas e utilizalas en enfermidades graves, algo que, nas súas palabras, resulta “potencialmente mortal”. É dicir, se quen consome estes produtos faino para tratar un problema serio de saúde, tardará en usar métodos con aval científico e sanitario. Isto pode ter graves consecuencias.
- Poden xerar efectos adversos. Fomentar a inxesta destes produtos pode xerar fatiga, así como deficiencias de vitaminas e minerais, segundo sinalou en marzo de 2015 o Clínica Maio nun artigo titulado ‘Ofrecen algún beneficio para a saúde as dietas “detox”?‘.
- Poden afastarnos dun patrón de alimentación saudable. Facer crer que un só alimento é capaz de mellorar a saúde tradúcese nunha desorientación de imprevisibles consecuencias. Así non se aprende a comer de maneira saudable, senón que se perpetúan os actuais patróns de alimentación, nos que, no canto de restar alimentos insanos da dieta, téndese a sumar outros que, en teoría, “compensan” os nosos malos hábitos (aos que nos resistimos a renunciar).
- Poden facernos perder diñeiro. Nin os batidos vexetais nin os complementos alimenticios que venden estas empresas son en absoluto baratos. Iso por non falar do montante que adoitan cobrar nas súas consultas os charlatanes que promocionan esta clase de quimeras.
- Poden promover o aumento de peso. Existen indicios para pensar que o consumo habitual de zumes non só non actuará como “depurativo” ou “quemagrasas“, senón que ademais podería predisponer a un incremento do peso corporal a longo prazo.
