Diversos estudos publicados en revistas médicas de prestixio coinciden en que certos compoñentes da dieta mediterránea contribúen á boa saúde do sistema respiratorio e a evitar a aparición dalgunhas enfermidades crónicas como a asma. Neste sentido, a doutora Cristina Martínez, membro de Sociedade Española de Pneumoloxía e Cirurxía Torácida (SEPAR) sinala que «o dióxido de carbono e o ozono do aire afectan notablemente á mucosa das vías aéreas dos enfermos asmáticos, perturbando o seu funcionamento e impedindo a reparación destas estruturas inflamadas».
Isto explica que os neumólogos recomenden cada vez con máis insistencia a presenza de alimentos ricos en nutrientes antioxidantes na alimentación cotiá, xa que son capaces de protexer ao organismo do dano producido por sustancias tóxicas. Entre estes nutrientes cabe destacar as vitaminas antioxidantes A, C e E, así como algúns minerais (selenio e zinc). Así mesmo, a mucosidad que acompaña a moitos trastornos das vías respiratorias e a dificultade respiratoria provocada pola inflamación das mucosas obriga a modificar a dieta. Esta debe contemplar máis cantidade daqueles alimentos con carácter expectorante e antiinflamatorio e reducir ou eliminar aqueles que, pola súa composición química, produzan máis mucosidad.
Antioxidantes e función respiratoria
Estímase que moitos dos problemas respiratorios están causados ou se agravan pola exposición continua e permanente ao aire contaminado. Tamén o factor ambiental é un risco engadido de aparición e desenvolvemento do cancro de pulmón. Os antioxidantes son elementos presentes nos alimentos (tamén no organismo) capaces de impedir o dano que algúns produtos da oxidación (radicais libres) teñen no organismo. Os radicais libres producen a deterioración das células. Para compensar esta acción nociva, o organismo produce unhas sustancias chamadas encimas, que actúan como antioxidantes (glutation peroxidasa, catalasa e superóxido dismutasa). O problema preséntase cando hai un exceso de radicais libres, e os antioxidantes naturais do organismo son incapaces de contrarrestar a súa acción, o que causa a morte celular, o envellecemento e algúns tipos de cancro como o de pulmón.
Ademais, a alteración do sistema antioxidante do pulmón, ao que contribúe un consumo insuficiente de antioxidantes, facilita a agresión de diversas proteasas endóxenas, fundamentalmente a elastasa, o cal favorece a inflamación do tecido pulmonar e o crecemento bacteriano, polo que aumenta o risco de infección respiratoria. A exposición continua e permanente a un ambiente ou aire contaminado, así como o tabaquismo, son dous factores que aumentan a xénese de radicais libres no organismo. Ante estas situacións, é preciso aumentar os antioxidantes coa dieta. As vitaminas A, C e E, así como os minerais selenio e cinc, son recoñecidos pola súa acción antioxidante.
Os antioxidantes impiden o dano que os radicais libres teñen no organismo
Vitamina A para as mucosas
A vitamina A é fundamental para a xeración e rexeneración das mucosas, danadas e inflamadas en numerosos trastornos respiratorios como a asma, a bronquite e a EPOC (enfermidade pulmonar obstructiva crónica). Ademais, a vitamina A, polo seu carácter antioxidante, protexe fronte ao dano dos radicais libres, o que contribúe a evitar o envellecemento prematuro das células do sistema respiratorio, así como do cancro de pulmón.
A vitamina A como tal só está presente nos alimentos de orixe animal, principalmente en fígado, graxas lácteas (manteiga e nata), xema de ovo e lácteos non desnatados (salvo os enriquecidos na devandita vitamina). Tamén a partir do betacaroteno, un pigmento abundante nos vexetais (cenoria, cabaza, pexego, albaricoques ou espinacas), o organismo fabrica vitamina A. Todos estes alimentos deben estar presentes a diario na dieta das persoas con trastornos respiratorios. Pero hai quen, reticentes a comer froitas e verduras a diario, recorren aos suplementos vitamínicos. En determinadas circunstancias, o consumo de suplementos pode resultar contraproducente. Por exemplo, está comprobado que tomar suplementos de betacaroteno incrementa o risco de cancro de pulmón en persoas fumadoras.
As vitaminas C e E tamén cumpren un dobre propósito na saúde do sistema respiratorio. Ás cualidades antioxidantes de ambas, súmase o reforzo que dan ao sistema inmunitario. O consumo de alimentos ricos nestes nutrientes proporciona unha maior protección ao organismo fronte ás infeccións, unha das causas de deterioración da función respiratoria. Un zume de laranxa natural ao levantarse é un bo reforzo de vitamina C, tamén presente no resto de cítricos (mandarinas, limón, pomelo), kiwis, tomates e pementos. Adoitarse a tomar un puñado de froitos secos cada día é unha boa garantía para achegar vitamina E á dieta. Esta vitamina tamén é abundante no aceite de oliva virxe extra e no xerme de trigo.
Os expertos en enfermidades respiratorias tamén inciden no papel protector dos ácidos grasos omega 3 polo seu papel antiinflamatorio das mucosas das vías respiratorias. De feito, diversos estudos constatan como o consumo continuado de peixe azul, fonte importante destes nutrientes, mellora a función respiratoria naqueles trastornos que cursa con inflamación das mucosas, como a bronquite e a EPOC.
Ante unha situación de moita mucosidad, convén adecuar a dieta e reducir o consumo daqueles alimentos que máis a xeran. Aínda que non se coñece de certo o mecanismo polo cal os lácteos aumentan a mucosidad, comprobouse que a produción de moco diminúe ao moderar ou eliminar os lácteos da dieta. Redúcese a conxestión nasal e mellórase a función respiratoria. Algúns estudos afirman que unha das causas do exceso de mucosidad é o pH excesivamente acedo de derivados lácteos como o iogur. Outras fontes sinalan ás proteínas presentes no leite de vaca (mucoproteínas) como causantes do exceso de mucosidad nasal.
En caso de conxestión nasal ou exceso de mucosidad, este cambio dietético débese acompañar dun maior consumo de alimentos que favorecen a expectoración e que fan máis fluídas as secreciones. Os alimentos ricos en compostos azufrados como o allo, a cebola e os allos porros, teñen a propiedade de disolver ou destruír a mucina, un mucopolisacárido ou glucoproteína abundante na mucosidad. Isto fai que contribúan a que a conxestión nasal desapareza, facilitando así a respiración. Así mesmo, convén aumentar a inxesta de líquidos co fin de facer máis fluídas as secreciones nasais. Desta forma serán máis fáciles de eliminar.
