O ácido úrico é un composto producido polo fígado tras a metabolización das purinas: as principais son a xantina, a hipoxantina, a adenina e a guanina. Ao redor do 40 % das purinas obtéñense pola dieta —están presentes en moitos alimentos, sobre todo nos de orixe animal—, mentres que o 60 % restante é xerado polo noso organismo. A dieta, por tanto, desempeña un papel moi importante nos nosos niveis de ácido úrico. E pode axudar a baixalos, como contámosche a continuación. Pero unha persoa con niveis de acedo úrico elevados poida que estea asintomática. Con todo, se esta situación faise crónica ou os valores van ascendendo de forma progresiva co paso do tempo, antes ou despois a enfermidade dará a cara: a pinga ou os cálculos renais son as manifestacións máis frecuentes.
Por que pode subir o ácido úrico
Un consumo excesivo de carnes vermellas, marisco, peixe azul, alimentos grasos, café, alcol ou bebidas azucaradas fará que os valores de acedo úrico dispárense. Pola contra, unha alimentación equilibrada, na que se fomente a inxesta de froitas, verduras, carnes e peixes brancos e na que se beba abundante auga, pode axudar a controlar o ácido úrico e a mantelo en cotas normais.
Na maioría das ocasións, a hiperuricemia está motivada por unha menor eliminación renal. No resto dos casos, débese a un aumento de produción de acedo úrico por parte do noso corpo polo consumo de alimentos ricos en purinas, inxesta de alcol, factores xenéticos, exceso de exercicio físico ou por sobrepeso.
O ácido úrico elimínase a través dos riles (polos ouriños) e do intestino (polas feces), aínda que nunha cantidade moito menor. Se a excreción non é a adecuada ou hai un aumento na produción, o ácido úrico queda retido no organismo, incrementándose a súa concentración en sangue, o que se coñece como hiperuricemia primaria.
Tamén hai unha hiperuricemia secundaria ocasionada por enfermidades renais, metabólicas, ligada para os efectos da quimioterapia e ao consumo de fármacos (de diuréticos, habituais para baixar a tensión ou para favorecer a función renal, e por baixas doses de aspirina).
E hai certas alteracións xenéticas que poden influír en rexistrar altos niveis de ácido úrico. “Son aquelas relacionadas coa regulación da síntese ou a excreción renal de ácido úrico. Estes factores poderían explicar que algunhas asociacións familiares ou raciais teñan máis risco de padecer pinga”, sinala a doutora Ana Zugasti, vogal de comunicación e membro da área de Nutrición da Sociedade Española de Endocrinoloxía e Nutrición (SEEN).
Riscos de ter o acedo úrico alto
Nos homes, os valores normais de acedo úrico en sangue deben ser inferiores ao 7 mg/dL; e nas mulleres, inferiores ao 6 mg/dL. Os homes son máis tendentes a padecer hiperuricemia, sendo a idade na que máis se detecta entre 40 e 60 anos. Con 65 anos, o risco de padecela é catro veces maior que o das mulleres. Os niveis elevados de acedo úrico nas mulleres danse a partir da menopausa, polos desaxustes hormonais.
O exceso de ácido úrico que non se elimina queda depositado no organismo. O máis frecuente é que o faga nas articulacións, en forma de cristal, ocasionando artrite gotosa. Esta enfermidade maniféstase con dor e hinchazón nas articulacións, sobre todo nos dedos das mans e os pés, os xeonllos, talóns e nocellos. Tamén pode acumularse nos riles e formar cálculos, inflamación renal e insuficiencia renal crónica.
Ademais, son cada vez máis os estudos que relacionan hiperuricemia cun maior o risco de padecer enfermidades cardiovasculares e desencadear máis rapidamente a diabetes.
Alimentación e outros consellos para baixar o ácido úrico rapidamente
Un diagnóstico temperán da hiperuricemia permite atallar o posible desenvolvemento de distintas enfermidades asociadas: unha analítica anual é suficiente. Se os niveis son elevados, será o médico quen determine o tratamento que se debe seguir.
Por suposto, a alimentación e os hábitos saudables axudan, e moito, a diminuír o ácido úrico ata uns parámetros máis seguros.
Alimentos non recomendados
“Investigacións realizadas na última década definiron con maior claridade algúns factores de risco de hiperuricemia e pinga, como o exceso na inxesta de carnes (extractos de carne, caldo de carne, mollejas, fígado, ril, carne de tenreira, miolos, pavo, lombo de tenreira, costela de vaca, carne de porco, carne de vacún, pito, carne de cordeiro) e de peixes e mariscos (boquerón, anchoa, sardiñas, arenque, troita, cangrexo, salmón, recoiro)”, indica a especialista. “O abuso de alcol (en especial, cervexas e licores) e de fructosa ou refrescos endulzados tamén eleva o risco de padecer hiperuricemia ou pinga incidente”, sinala.
Alimentos recomendados
En canto aos alimentos cuxo consumo deberiamos potenciar se queremos baixar o ácido úrico a doutora recomenda seguir unha dieta mediterránea e “os produtos lácteos desnatados, alimentos de soia e legumes”. En canto á inxesta de café, e aínda que se asocia negativamente co risco de pinga, a doutora considera que “en mulleres si pode estar asociada cun maior risco de hiperuricemia, mentres que en homes o risco é menor”.
Perder os quilos de máis
Ademais de coidar a dieta, é indispensable perder peso se se padece de hiperuricemia: en pacientes con obesidade comprobouse como por cada 10 quilos menos os niveis de acedo úrico descende en 1 mh/dL. “É inescusable non aconsellar un programa de adelgazamento ao paciente con pinga e sobrepeso”, recalca o médico, e lembra que “a hiperuricemia e a pinga asócianse con diversas entidades metabólicas e vasculares, incluíndo obesidade, hipertensión arterial, dislipemia, resistencia á insulina, diabetes mellitus, litiasis renal, insuficiencia renal, arteriosclerosis e enfermidades cardiovasculares”.
