A investigación científica é una ferramenta imprescindible paira previr a obesidade, pór freo ao seu avance e tratala. Como afirma o presidente da Fundación Iberoamericana de Nutrición (FINUT), Anxo Gil, “só a través da investigación pódese tratar de liquidar a medio e longo prazo o problema que supón a obesidade e as súas comorbilidades, fundamentalmente a diabetes e a enfermidade cardiovascular”. A clave é que isto leva tempo e, sobre todo, supón diñeiro. Canto se inviste en España, en comparación cos países da nosa contorna?
As taxas de obesidade infantil son moi preocupantes en España. Aínda que as cifras varían segundo os estudos, todos referendan o notable aumento deste problema nos últimos 30 anos. “Isto quere dicir que xeramos un problema durante décadas e o liquidalo vai depender de aplicar programas específicos tamén ao longo do tempo. Só a través da investigación pódense facer novos enfoques que nos axuden a establecer políticas de saúde públicas apropiadas para que se produza esa diminución”, dicíanos Anxo Gil nesta entrevista.
Pero como é a investigación en I+D no noso país? Canto se inviste? Segundo datos da Oficina Europea de Estatística (Eurostat), sobre investimento en investigación e desenvolvemento relativos a 2019, España investiu nesta actividade 303 euros por habitante, menos da metade que a media dos seus socios europeos (que destinan 685,6 euros por persoa). Isto supón o 1,14 % do PIB español, por baixo do 2,19 % da media europea.
Imaxe: Eroski Consumer
De onde procede o diñeiro paira investigación en obesidade infantil
✅ Financiamento público
Existen diversas fórmulas de financiamento público destinadas á investigación en España:
- A gran maioría dos fondos chegan do Ministerio de Economía e Competitividade (MINECO) e do Ministerio de Ciencia e Innovación. Estas axudas permiten desenvolver proxectos de investigación, pero tamén facilitar a formación e mobilidade de investigadores. Tamén existen axudas paira a mellora e adquisición de infraestruturas ou paira favorecer a colaboración entre equipos de investigación no ámbito nacional e internacional.
- As distintas comunidades autónomas contan, á súa vez, con programas de axudas paira a investigación que son financiados cos orzamentos rexionais.
- E, por último, parte das axudas chegan tamén desde Europa, a maioría outórgaas a Comisión Europea.
✅ Financiamento privado
O tema do financiamento privado, aínda que nalgunhas áreas da ciencia é recibida cos brazos abertos (como o é a investigación contra o cancro), no caso da obesidade infantil o tema é máis controvertido, xa que estas axudas proveñen da industria alimentaria (aínda que tamén de laboratorios farmacéuticos ou seguros de saúde privados), polo que o interese por financiar estas investigacións non se limita só ao avance científico.
Algunhas revisións sistemáticas han posto de manifesto un rumbo nas conclusións dos estudos que recibiran financiamento da industria alimentaria, particularmente cando comunicaban os efectos das bebidas azucaradas. Os posibles conflitos de intereses que poidan derivarse destes financiamentos están probados, polo que os científicos deben ser moi escrupulosos coas súas conclusións. A gran maioría dos investigadores prefire non depender da industria da alimentación paira levar a cabo os seus estudos, xa que saben que iso afectaría, en certo grao, á credibilidade dos resultados.
Do laboratorio á política: o caso escandinavo
✅ Noruega
Un caso de éxito na loita contra a obesidade infantil é Noruega. O país nórdico ten a un 25 % dos seus habitantes con sobrepeso, mentres que en España a cifra alcanza xa o 55 %. Os noruegueses invisten máis euros que nós en I+D. En concreto, o país escandinavo destina un 2,22 % do seu PIB a investigación, o que lle permite ter una cifra de investigadores de 5.685 por millón de habitantes. Poida que por iso teña una taxa de sobrepeso e obesidade infantil e xuvenil do 13,8 % (a media entre todas as idades), fronte ao 40 % de nenos españois.
Una das claves está en converter o investimento en investigación en políticas públicas. As súas enquisas e os seus estudos científicos concluíron que os nenos noruegueses consumían demasiado azucre, e tomaron medidas. Entre os anos 2000 e 2018, o país conseguiu reducir a inxesta de azucre por habitante, pasando dos 43 kg por persoa ao ano a 23 kg. Como contaba no número de abril de Consumer Liv Elin Torheim, vicepresidenta do Consello Noruegués de Nutrición, “parte deste éxito é que o Goberno noruegués restrinxe toda a publicidade dirixida especificamente aos nenos a través da Lei de Radiodifusión de 1992. Una norma que en 2013 foi máis aló, e a industria alimentaria acordou una prohibición autorregulada da mercadotecnia en alimentos e bebidas azucaradas dirixido a nenos menores de 13 anos”.
✅ Suecia
Suecia é outro dos estados europeos con menor porcentaxe de nenos e nenas con sobrepeso. O país escandinavo conta cunha cifra de obesidade infantil do 8,5 % de media entre todas as idades, que se reduce a un 5,8 % entre os adolescentes. É casualidade que os suecos sexan os que máis destinan á investigación no continente europeo? O 3,39 % do seu PIB en 2019, una cantidade que lles permite ter 6.875 investigadores por millón de habitantes, fronte aos 2.614 investigadores que se pode permitir España investindo un 1,14 % do PIB.
