PIÑEIRO O “Morinda citrifolia L”, máis coñecido como noni, é un arbusto orixinario do sueste asiático que foi introducido na India e a Polinesia. O froito que produce emprégase en Tahití e Hawai como medicamento, xa que entre os seus compoñentes químicos figuran a escopoletina, alcaloides, vitamina C e minerais como magnesio, ferro e potasio, entre outros. A sinerxía entre os seus compoñentes conferiría a esta froita as súas propiedades medicinais.
Numerosas publicacións acreditadas difunden as accións beneficiosas do noni para a saúde, aínda que aínda queda moito camiño por percorrer ata asegurar que tanto a froita como os seus derivados son eficaces e seguros para o tratamento de determinadas afeccións. A Universidade de Hawai ten unha extensa web con información acerca desta froita, que atopamos nos nosos mercados en forma de zume.
Da froita ao complemento dietético
A bióloga Julia F. Morton definiu o noni no ano 1992 como un arbusto recto e longo, recuberto de cortiza verde brillante; as follas son elípticas, grandes, simples, brillantes, con veas ben marcadas. Florece ao longo de todo o ano, dando lugar a pequenas flores brancas, de forma tubular; estas producen froitos múltiples, de forma ovoide, cunha superficie irregular de cor amarelada ou esbrancuxada. Contén moitas sementes, dotadas dun saco aéreo que favorece a súa distribución por flotación. Cando madura, exhala un cheiro penetrante e desagradable.
De ser un froito totalmente descoñecido naquel entón, pasou a atoparse entre as “superfrutas” aprobadas pola Comisión Europea, que no ano 2003 definiuna como un novo alimento ou ingrediente alimentario permitido nos nosos mercados. En occidente consómese sobre todo en forma de zume e, aínda que case toda a produción é orixinaria do Pacífico (Tahití e Hawai), a súa auténtica orixe sitúase no sueste asiático.
A “Morinda citrifolia L.” é unha das plantas medicinais máis importantes da Polinesia, da cal se utilizan na actualidade non só os seus froitos, senón tamén as súas raíces, as súas follas e ata a cortiza. O emprego tradicional do noni polos polinesios atribúelle efectos relacionados con actividade antibacteriana, antiviral, antifúngica, antihelmíntica, analgésica, antiinflamatoria, hipotensora e inmunoestimulante.
O feito de que se aprobou a súa comercialización en Europa non equivale á ratificación das propiedades beneficiosas para a saúde que se lle atribúen
No entanto, na actualidade a comercialización do zume de noni a gran escala apóiase en toda unha serie de propiedades potenciais que aínda están por demostrar. Segundo Will Mc Clatchey, do Department of Botany and Cancer Research Center, da Universidade de Hawai, os produtores de zume e suplementos dietéticos derivados do noni están a comercializar os seus produtos a partir de indicacións aínda non suficientemente probadas. Estas indicacións están baseadas, en opinión de Mc Clatchey, nos antigos usos tradicionais da Polinesia, algúns dos cales se estudaron no laboratorio, aínda que non o bastante como para obter evidencia científica tras o consumo humano.
Algunhas publicacións atribúen ao investigador Ralph M. Heinicke ser un promotor do emprego do noni e difundir diversas propiedades, incluídas as referentes ao tratamento do cancro, a partir de resultados de investigacións incipientes ou estudos preclínicos insuficientes.
Mito e realidade
O zume de noni comercialízase en España desde o ano 2003 no que se editou a Decisión 2003/426/CE de 5 de xuño do 2003 pola que se autoriza a comercialización do “zume de noni” como novo ingrediente alimentario de conformidade co regulamento (CE) nº 258/97 do Parlamento Europeo e do Consello. A opinión do Scientific Committee on Food da Comisión Europea sobre este produto é que, ás doses recomendadas de 30 mililitros diarios (equivalentes a 0,5 ml por kg de peso para un adulto), o zume é seguro, xa que non constan indicacións de efectos adversos en estudos feitos con animais ou de toxicidade ou alergenicidad.
Con todo, no seu informe sobre o produto, o organismo europeo cita que non existe evidencia dos beneficios para a saúde que promoven os seus produtores e que, en todo caso, os seus beneficios poderían ser similares aos de calquera zume de froitas . Por tanto, o feito de que se aprobou a súa comercialización en Europa, non equivale á ratificación das propiedades beneficiosas para a saúde que se lle atribúen, polo menos polo momento.
Algúns dos seus múltiples usos recentemente difundidos, sen confirmación científica, son: estimulante do sistema inmune, regulador do ciclo menstrual, eficaz antitumoral (sobre todo fronte ao cancro de mama), purificador do sangue, adelgazante, modulador do sistema nervioso, depurativo, eficaz contra o lupus e os problemas renais, entre outros.
Segundo unha recente revisión realizada por Francisco J. Morón Rodríguez, da Facultade de Ciencias Médicas Dr. Salvador Allende -Laboratorio Central de Farmacoloxía da Habana-, “a información científica dispoñible non permite validar os usos e a súa seguridade do emprego de Morinda “citrifolia”, porque está limitada a estudos preclínicos farmacolóxicos e carece dun mínimo de investigacións toxicolóxicas que apoien a seguridade. Isto é particularmente relevante en tratamentos para problemas de saúde de complexidade como o cancro”.
Os máis de 80 millóns de litros anuais que se consomen de zume de noni ao redor do mundo testemuñan que en realidade se trata dun produto demandado. A abundancia na súa composición química de nutrientes protectores e fitoquímicos fai desta unha froita prometedora. Entre os seus compoñentes identificáronse en análises bromatológicos distintos polisacáridos, que de forma illada mostraron documentados efectos sobre o sistema inmune, antitumoral e antibacteriano.
A escopoletina, que se acha tamén na froita da paixón e na estevia, podería regular a presión sanguínea e tamén ten propiedades antimicrobianas. A presenza substancial de vitamina C (33,65 mg por 100 gramos), xunto a minerais como o magnesio, ferro, potasio, selenio, zinc e cobre, converten o zume de noni nunha bebida rica en antioxidantes e nutricionalmente interesante. Así todo, non se pode esquecer que a demostración dun efecto biolóxico dun composto ou dunha sustancia illada non permite asegurar que o consumo da froita no seu conxunto produza a mesma actividade, debido ás múltiples interaccións que se dan entre os seus numerosos compoñentes.
Neste sentido, non se pode afirmar que o zume de noni sexa un produto anticanceríxeno por ter antioxidantes na súa composición. As investigacións que se han de realizar son complexas e requiren un longo tempo e moito traballo no laboratorio así como estudos en persoas ata ter evidencia científica das propiedades dun alimento.
