Os motivos que xustifican o deseño e realización dun novo estudo sobre a situación da obesidade infantil en España son varios. Ademais da necesidade de avaliar un número máis elevado de nenos e de actualizar os datos, as limitacións metodolóxicas dos traballos previos son un argumento de peso. ALADINO, acrónimo de Alimentación, Actividade física, Desenvolvemento Infantil e Obesidade, é un novo estudo levado a cabo no marco da Estratexia NAVES co obxectivo de proporcionar información actual e precisa sobre a magnitude do problema da obesidade infantil. Contou coa avaliación de 7.923 nenos e nenas entre 6 e 10 anos de todo o territorio nacional.
Ata o momento, os datos de prevalencia de obesidade infantil en España proviñan da Enquisa Nacional de Saúde e, sobre todo, do estudo enKid. No primeiro caso, avalíase o peso e a talla dos nenos a partir dunha enquisa realizada aos pais, de modo que se obteñen datos autoreferidos e, por tanto, menos precisos. Respecto ao estudo enKid, desenvolveuse entre os anos 1998 e 2000 e incluíu datos referentes a unha mostra de 3.534 nenos e mozos de 2 a 24 anos (423 nenos para a franxa de idade que avalía o estudo Aladino).
Os números
Os datos que deu a coñecer o estudo Aladino constitúen, sen dúbida, un grave problema de saúde pública. Case a metade dos nenos avaliados alcanzan un exceso de peso: o 45,2%. Destes, un 26,1% rexistra sobrepeso e un preocupante 19,1%, obesidade. Por xénero, os nenos son os máis afectados, cun 26,3% de casos de sobrepeso e un 22% de obesidade, fronte ao 25,9% e 16,2% nas mozas, respectivamente.As clases sociais máis desfavorecidas, con niveis de renda e de estudos máis baixos, son as máis afectadas por esta enfermidade, que tamén garda relación co feito de ter elementos de lecer pasivo como a televisión ou o computador na habitación ou con comer en casa en lugar de facelo na escola.
Por que estas cifras tan elevadas?
En España desenvólvense múltiples programas de prevención da obesidade infantil que estudaron esta prevalencia, como Perseo, Thao, as enquisas de saúde nacionais e autonómicas, entre outros. Todos eles achegan datos similares. A novidade do estudo Aladino radica na metodoloxía aplicada no establecemento dos puntos de corte para o diagnóstico do sobrepeso e a obesidade, xustificada polo feito de que un dos principais obxectivos dos estudos de prevalencia é a comparación entre territorios e países, o cal non é posible se non se utilizan os mesmos criterios.
A tendencia ao aumento dos casos de obesidade infantil estabilízase na actualidade
Para iso, a Organización Mundial da Saúde (OMS), a través dunha iniciativa para a vixilancia da obesidade infantil en Europa, insta os Estados membros a dispor de estudos baseados en medicións obxectivas e realizados a partir de una mesma metodoloxía (deseño, as datas de realización do estudo ou grupos de idade, entre outros).
Os datos do estudo Aladino son moito máis elevados que os proporcionados polo estudo enKid, debido á utilización de diferentes definicións para o diagnóstico de sobrepeso e obesidade na infancia e adolescencia. Ata a actualidade, os criterios máis utilizados nas investigacións estableceunos en 1988 a Fundación Faustino Orbegozo. O estudo Aladino, en cambio, tivo en conta os estándares de crecemento e desenvolvemento infantil publicados en 2006 por parte da OMS.
Se se analizan os datos do presente estudo coas táboas de Orbegozo, as porcentaxes de afectación dan uns resultados moi parecidos aos do estudo enKid: 31,4% de exceso de peso en Aladino, fronte ao 30,4% en enKid, polo que se pode deducir que a tendencia ao aumento dos casos de obesidade infantil que se detectaba desde hai anos estabilízase na actualidade.
A obesidade defínese como unha acumulación excesiva de tecido graso que determina o desenvolvemento de enfermidades asociadas ou constitúe un factor de risco para estas. Constatouse unha relación entre un Índice de Masa Corporal (IMC) elevado na infancia e maiores concentracións de colesterol total, colesterol LDL (“malo”) e triglicéridos, así como concentracións máis baixas de colesterol HDL (“bo”).
Rexistrouse tamén unha maior incidencia de trastornos endocrinológicos en nenos e adolescentes (hiperinsulinismo, maior resistencia á insulina, intolerancia á glicosa, diabetes tipo 2 e irregularidade menstrual), así como psicolóxicos (depresión, baixa autoestima). Ademais, un maior IMC durante a infancia garda relación cunha incidencia máis alta de enfermidade coronaria na idade adulta.
