O ginseng

Tipos e forma de actuarNa actualidade o ginseng quizá sexa a planta medicinal máis popular en todo o mundo. É orixinario de Asia, e vén usando con fins medicinais desde hai séculos nos países asiáticos, principalmente en China. Aínda que existe máis dun tipo de ginseng, os máis coñecidos son o americano, o coreano (tamén chamado asiático) e o siberiano.

Os dous primeiros son os considerados “verdadeiros” porque proveñen dun xénero de plantas nomeadas Panax. O Panax quinquefolius crece principalmente en América e o Panax ginseng, crece principalmente en Asia. O coñecido como ginseng Siberiano ou Eleuterococo é da mesma familia pero dun xénero diferente (Eleutheroscoccus senticosus) e ten distintos principios activos, por iso é polo que non se poida considerar a mesma planta medicinal.

Desde que en 1854, o científico e investigador Garriques atopou una saponina chamada “pan aquilón” na raíz do ginseng, efectuáronse miles de estudos sobre esta raíz atopándose, ácidos orgánicos, carbohidratos, aminoácidos, certas vitaminas, minerais, aceites esenciais, fitoestrógenos e encimas; que estimulan diferentes partes do corpo (ton muscular, metabolismo, glándulas endocrinas, sistema nervioso).

Numerosos experimentos tentaron demostrar a actividade farmacolóxica e bioquímica atribuída a esta planta, con resultados variables e en ocasións contraditorios.

Os principios activos do ginseng son os ginsenósidos contidos na raíz, a parte da planta máis interesante desde o punto de vista fitoterapeútico e dietético. A cantidade de ginsenósidos que conteñen os extractos de ginseng varían dependendo da idade da raíz, de onde se cultivou a planta ou do sistema empregado paira o secado.

Hai que ter presente que paira recoller as raíces necesítase esperar 6 anos. Ademais, a cantidade de ginsenósidos presentes no extracto non debe ser nunca inferior ao 4%: canto máis elevada sexa esa cantidade, máis eficaz será.

Numerosos experimentos tentaron demostrar a actividade farmacolóxica e bioquímica atribuída a esta planta, con resultados variables e en ocasións contraditorios, sen dúbida debido ás diferenzas de composición dos principios activos utilizados.

Existen numerosas variedades de ginseng con diferentes propiedades bioquímicas e biolóxicas. Aínda que todos son usados como adaptógenos, cada un ten características que serven paira diferentes tipos de condicións. No medicamento tradicional chinesa as sustancias son consideradas como “ying” ou “yang”, representando os opostos que se atopan no Universo (escuridade versus luz; frío versus calor; depresor versus energizante, etc.). Esta distinción pode servir paira diferenciar as particulares características entre o ginseng coreano e o ginseng americano. O primeiro é “yang” en acción, estimulando a enerxía do organismo, mentres o segundo é máis “ying” sendo sedativo e relaxante. De feito, hai datos científicos que mostran que o ginseng americano (Panax quinquefolius) ten ingredientes chamados Rb1 ginsenósidos que teñen efectos sedativos e o ginseng coreano (Panax ginseng) contén máis Rg1 ginsenósidos que producen un efecto estimulante. A diferenza principal entre o coreano e o americano en canto á acción antifatiga é que o ginseng coreano é máis efectivo paira fatígaa causada por condicións nerviosas, ansiedade e insomnio; mentres que o americano é mellor paira os casos onde a fatiga está caracterizada por un cansazo xeral e perda de enerxía.

Baseándonos en experimentos realizados en animais, sabemos que os ginsenoides aumentan o tempo de exercicio, estimulan a síntese de proteínas, inhiben a agregación das plaquetas, preveñen a aparición de úlceras de estómago por tensión e aumentan a actividade do sistema inmune.

Con respecto aos seus efectos no organismo humano, Xapón, Corea e Rusia son os países que maiores estudos realizaron desta planta, os cales confirmaron os seus beneficios na tensión (alimentos contra a tensión) e o rendemento laboral. Por todo iso, ao ginseng pódeselle considerar como una planta con efecto tónico ou adaptógeno, é dicir, axuda ao corpo a adaptarse á tensión:

– Aumenta a capacidade de resistencia ás situacións de tensións. – Aumenta a sensación xeral de vitalidade e a capacidade física e psíquica paira traballar. – Segundo algunhas persoas, aumenta a capacidade sexual, pero non existen datos científicos respecto diso. – Algúns informes realizados han indicado que o ginseng podería ser beneficioso paira quen teñen diabetes non dependente de insulina. Con todo, este feito non debería considerarse até ter suficientes probas.

Neste sentido, o ginseng pode resultar interesante como complemento dunha dieta equilibrada paira incrementar o rendemento físico e mental, mellorar a capacidade de concentración e os reflexos, reforzar os nervios e mellorar o soño. No entanto, ao tratarse dun estimulante natural do organismo, que aumenta o potencial nervioso e a enerxía física, o seu uso como suplemento ha de realizarse sempre de maneira controlada e baixo criterio profesional. Tampouco hai que esquecer que aínda son numerosos os beneficios que se lle atribúen, dos cales existen poucos datos cientificamente comprobados sobres os seus efectos nos seres humanos.

O ginseng contén pequenas cantidades de fitoestrógenos, con acción similar aos estrógenos (hormonas sexuais femininas), polo que é recomendable que as mulleres especialmente, non abusen do seu consumo. Existen formas comerciais que conteñen alcol etílico na súa composición, as cales non han de ser administradas a nenos pequenos nin a quen se atopan en proceso de deshabituación etílica. Polo seu efecto vasoconstrictor non é recomendable paira persoas que padecen de hipertensión arterial, e dado que non existen datos sobre a seguridade do ginseng en nenos ou en mulleres embarazadas, non é recomendable usar en niguna destas dúas situacións. Tamén debe terse en conta que o ginseng interacciona con determinados medicamentos, polo que antes de comezar o tratamento, será necesario consultar co médico.

Aínda que pouco frecuentes en comparación coa gran amplitude do seu uso, hai coincidencia respecto dos efectos secundarios do uso continuado do ginseng (Síndrome de abuso ao ginseng): cifras elevadas de tensión arterial, nerviosismo, insomnio, dor de cabeza, urticaria e diarrea matutina. En mulleres, describíronse casos de hiperestrogenismo, manifesto en forma de mastalgia (dor da glándula mamaria) e metrorragias (hemorraxia da matriz, fóra do período menstrual).

O ginseng é un extracto de plantas que se vende en tendas de dietética e en farmacias e parafarmacias sen necesidade de receita médica. Na maioría dos paises occidentais véndese como complemento dietético. Hai que ter en conta que este tipo de produtos non pasan o mesmo tipo de controis de calidade e de eficacia que teñen que pasar o resto de medicamentos. Por iso, poden existir grandes variacións na pureza e a eficacia dos produtos que se comercializan como Ginseng. Adóitanse comercializar plantas de diferentes especies e orixes xeográficas, co que a súa composición pode ser moi variable, mesmo podemos observar accións contrapostas segundo predominen uns ou outros principios activos: o ginsenósido Rg1 é hipertensor e estimulante central, mentres que o Rb1 é hipotensor e sedante. Outra dificultade é coñecer a fiabilidade do produto: no mercado hai preparados de moi baixa calidade, xa que con frecuencia o produto é falsificado con raíces secundarias, que poden producir excitabilidad e cefaleas. Durante o tempo que dure o tratamento, a dose diaria recomendada é dun ou dous gramos, xa proveña da raíz ou dalgún preparado equivalente. Non é prudente exceder a dose dun gramo ao día, e o tratamento convén que non supere as 4 a 6 semanas, seguidas de períodos de descanso de dous ou tres meses. Tamén hai que ter en conta o contido alcohólico do extracto fluído e da tintura.