Moitas veces ouvimos ou lemos afirmacións como as seguintes: “tómese un zume de laranxa en xaxún”, “beba auga con limón en xaxún”, “coma unha cucharada de pole en xaxún”, “inxira unha cucharada de aceite antes de almorzar”. Son sentenzas -en ocasións, moi enfáticas- que aseguran que hai un alimento preciso que debemos consumir antes que outros. Pero, isto é así? Hai en realidade un mellor alimento para romper o xaxún? Atópase algunha diferenza entre empezar polo aceite e seguir co zume ou facelo ao revés? E máis aínda: hai algún alimento co que non debemos comezar o día? Ao longo destas liñas respóndese a estas preguntas e explícase que convén tomar en xaxún e por que.
Que tomar en xaxún e por que
Pola mañá, tras permanecer unhas 10 horas (ou máis) sen inxerir ningún alimento desde a cea anterior, sucédense diversos cambios metabólicos para asegurar a supervivencia. Un dos máis destacados e evidentes é a hipoglucemia, polo que o organismo está disposto a absorber con máis avidez aquilo que se lle ofreza. Hai alimentos que poden ser máis convenientes que outros, segundo o fin que se persiga ou as circunstancias vitais individuais. Estes son algúns exemplos:
- Unha cucharada de aceite de oliva virxe extra (ou pan natural con aceite de oliva). Recoñécese como un dos métodos ou remedios caseiros máis populares usados para estimular o peristaltismo intestinal en caso de tendencia ao estreñimiento. Non cabe negar a súa capacidade lubricante da mucosa dixestiva, así como a súa capacidade para “espertar” o proceso de dixestión ao activar a función de fígado e vesícula.Ademais de obter este beneficio, está demostrado que o consumo regular de aceite de oliva, o ingrediente principal da Dieta Mediterránea, exerce un mecanismo de protección indirecta fronte ao sistema antioxidante endóxeno. Isto tradúcese nun efecto cardiosaludable, tal como suxíreo un recente ensaio dirixido por investigadores españois. Segundo o “estudo Guadix”, as propiedades cardioprotectoras do aceite de oliva inclúen un mellor patrón lipídico postprandial. Nesta investigación medíronse os efectos dun almorzo de tipo mediterráneo (pan con tomate e aceite de oliva, zume de froita e leite desnatada) sobre os parámetros lipídicos e postprandiales en preadolescentes con sobrepeso e obesidade, en comparación cun almorzo occidental, rico en acedos grasos saturados (leite con cacao, pan con manteiga).Este nivel de protección tamén se entende pola capacidade antiinflamatoria ou moduladora dos marcadores inflamatorios do aceite de oliva virxe, tal e como recolle nun artigo o doutor López-Miranda do Hospital Universitario Raíña Sofía de Córdoba. Se se atende a esta propiedade, quen teñen molestias musculares ou articulares, como un exemplo máis dun proceso inflamatorio, poden experimentar melloría se toman aceite de oliva en xaxún, ou almorzan con este “ouro líquido”. Estes e outros efectos beneficiosos quedaron recollidos na conferencia internacional sobre o efecto saudable do aceite de oliva virxe.
- Cucharada de aceite de oliva virxe con zume de limón. En caso de desequilibrio do fígado e en particular da vesícula biliar pode estar máis indicada esta combinación, tal e como suxire Itziar González de Arriba no seu libro ‘Que é unha dieta sa?’. Pódese estar “intoxicado” por distintas causas, aínda que a máis común é a mestura dunha mala alimentación e unha insuficiente capacidade depuratoria do organismo (en gran medida, por sobrecarga de fígado e vesícula). Isto reflíctese na saúde física e mental: cansazo matutino a pesar de durmir horas, dor de cabeza, malas dixestións, boca pastosa ou seca, alteracións do ciclo do soño (hipersomnia ou insomnio), ademais de molestias ou dores musculo-esqueléticos. A combinación de ambos os alimentos (aceite de oliva virxe extra e zume de limón) en principio non ten contraindicaciones, salvo en caso de estómago delicado. Isto non é un consello xeral, é informativo, polo que cada persoa ha de valorar a súa tolerancia individual.
- Vaso de zume de laranxa. Hai quen necesita este estímulo para evitar o estreñimiento. Con todo, a outras persoas, tomar este en aparencia san aperitivo provócalles malestar como náuseas, gases e pesadez abdominal, dor no costado dereito e dor de cabeza matutino. Ata pode agravarse cunha molesta acción purgante. Se é leste o caso, é probable que se teña debilidade dixestiva, en concreto de fígado (fígado perezoso) e vesícula biliar (coledisquinesias ou vesícula perezosa). As molestias acentúanse tras tomar o zume de laranxa en caso de cálculos na vesícula biliar e, mesmo, poden propiciar un cólico. Isto débese á capacidade colagoga ou estimulante do baleirado da vesícula biliar deste cítrico, non tan acentuado noutras froitas da mesma familia (convén comprobar a tolerancia). É por iso que en determinadas circunstancias tomar zume de laranxa en xaxún pode estar contraindicado.
- Unha cucharada de pole en xaxún. O pole é un compendio de micronutrientes: aminoácidos, azucres, minerais e oligoelementos, vitaminas e carotenoides, encimas e sustancias antioxidantes (flavonoides, terpenos). Está sobre todo indicado en casos de debilidade, fatiga, anemia e falta de apetito. Os seus compoñentes son facilmente asimilables, dado que están predigeridos, aínda que a súa absorción aínda será maior e máis rápida se se toma en xaxún.
- Que non combinar no almorzo. O café con leite ou o té con leite son dous clásicos dos almorzos. O primeiro, máis. Esta combinación á que tan adoitada están tantas persoas non sempre é a mellor polo seu contido no que se denomina “sustancias antinutritivas”, é dicir, compostos dos alimentos que na concentración na que se atopan alteran a absorción ou o aproveitamento de certos nutrientes. É o caso do contido en taninos do café e os tés (negro, verde), compostos que afectan á correcta absorción do ferro. É por iso que estes alimentos (café, té negro, té verde, tan habituais nos almorzos) non son os máis indicados en caso de debilidade, cansazo, fatiga ou anemia.
Certos alimentos -ou, máis en concreto, algúns dos seus compoñentes- aumentan, retardan ou mesmo anulan o efecto terapéutico de determinados medicamentos. A isto coñéceselle como “interacción fármaco-nutriente” ou “interaccións entre alimentos e medicamentos“.
Certas froitas, a miúdo tomadas en forma de zume, poden ter máis prexuízo que beneficio segundo a que medicamento acompañen no almorzo. Así, o zume de piña pode afectar de forma negativa para o efecto dos anticoagulantes orais tan usados en caso de trombosis ou embolia. E o zume de pomelo, ao que se lle adxudican propiedades depurativas e diuréticas, está desaconsellado tomalo xunto con numerosos medicamentos como antihistamínicos, certos antihipertensivos e hipocolesterolemiantes. Todo o contrario ao zume de laranxa, tan popular nos almorzos, recomendable pola súa riqueza en vitamina C para aumentar a absorción do ferro de complementos ou medicamentos usados para tratar a anemia ferropénica.
