España é o cuarto país europeo con máis nenos con sobrepeso e obesidade, aproximadamente un 40 % dos menores vivirán cun alto risco de desenvolver enfermidades cardiovasculares, diabetes ou diferentes tipos de cancro. Sabemos que moitos dos factores de risco diminúen ou desaparecen cando se realiza un cambio nos hábitos de vida, pero só a ciencia pode transmitirnos ese coñecemento. A investigación é a ferramenta imprescindible paira coñecer como previr a obesidade e como tratala, por iso, hai que seguir investindo nela. Non facelo sairá moito máis caro.
Detrás de campañas como ‘Fillos do azucre‘, lanzada recentemente polo Ministerio de Consumo paira concienciar aos pais da relación directa entre o consumo de azucre e a obesidade infantil, e de decisións como a implantación do semáforo nutricional Nutri-Score, que achega mellor información aos consumidores sobre os alimentos, ou a de limitar a publicidade dos produtos pouco saudables dirixida a menores, está o traballo de investigación de numerosos científicos. Todas elas son decisións que chegan tras anos de traballo de multitude de investigadores.
Grazas ás súas conclusións sabemos que:
- temos una prevalencia de obesidade entre os nosos menores do 18,1 % (20,4 % en nenos e 15,8 % en nenas) e que esta taxa expón aos pequenos en serio risco de desenvolver enfermidades como diabetes tipo 2, hipertensión ou síndrome metabólico.
- nin sequera o 3 % dos mozos españois alcanza a inxesta óptima de froitas e hortalizas recomendada (400 gramos ao día).
- a poboación infantil e adolescente consome o 21,5 % da enerxía da dieta en forma de azucres totais (case o 30 % nos menores de tres anos).
- cada vez hai máis nenos diagnosticados con diabetes 2, cando antes era una enfermidade de adultos.
O coñecemento científico necesita investimento
É case imposible investigar sen financiamento e ese investimento pode obterse das institucións privadas (as menos) e públicas. O sistema funciona da seguinte maneira: a través de diferentes convocatorias, os grupos de investigación preséntanse cos seus respectivos proxectos e despois, tras revisar estas propostas, un comité evaluador decide financiar un proxecto concreto coa cantidade solicitada polo grupo investigador ou una menor.
Non existen datos dos euros que se destinan de maneira específica a investigar a obesidade infantil, pero moitos destes proxectos fináncianse grazas ás axudas que outorga o Ministerio de Ciencia e Innovación, a través da Axencia Estatal de Investigación (AEI).
En 2020, concedéronse 411,15 millóns de euros a equipos das universidades, centros públicos e centros privados sen ánimo de lucro. Con estes recursos promóvese que a comunidade científica española poida abordar proxectos de investigación de alta calidade, novidade e relevancia que contribúan ao progreso do coñecemento, así como á resolución de problemas da sociedade e ao crecemento da economía. O centro que máis recursos obtivo foi a Universidade de Barcelona, que captou 21,8 millóns de euros paira realizar 168 proxectos, maioritariamente nas facultades de Medicamento e Ciencias da Saúde e de Bioloxía (25 proxectos) e Farmacia e Ciencias da Alimentación (con máis dunha decena). Facendo contas, cada proxecto recibe uns 131.000 euros. Pero é suficiente?
O custo dunha investigación depende de factores case innumerables e isto é, precisamente, o que fai que os proxectos poidan variar tanto no seu custo final. “Hai que ter en conta os anos necesarios paira a súa execución e a área concreta de investigación (máis social, como una gran enquisa de hábitos, ou máis científica, da área de inmunología, metabolismo, xenética…). Tamén depende do tipo de experimentos que vaian realizarse, do número de persoas involucradas, si é necesario adquirir novos instrumentos paira o laboratorio, contratar a persoal, usar modelos animais, da existencia de servizos de apoio…”, relata Lluis Montoliu, científico do Centro Nacional de Biotecnoloxía, que liderou e avaliado durante moitos anos proxectos de investigación paira administracións nacionais e internacionais.
Un proxecto pode custar miles, centenares de miles e até millóns de euros. A esta enumeración habería que engadir dous condicionantes máis: a cantidade de diñeiro público destinado ese ano á investigación e o número de grupos científicos que postulan paira conseguir a subvención.
Cando os recursos quedan curtos
Lluis Montoliu fai un desglose aproximado dos custos que suporía un proxecto de investigación en biomedicina realizado por un equipo de dúas persoas (un investigador e un técnico) durante tres anos e dálle un total de 499.488 euros.
Que ocorre entón se os recursos obtidos quedan curtos e non lle alcanzan ao equipo investigador paira terminar o proxecto? Iso é o que pasa a maioría das veces. O máis común, pola escaseza de recursos, é que do medio millón que necesitaría un equipo paira realizar o seu proxecto, ao final reciba entre 180.000 e 150.000 euros. “Por iso, ao final adóitase recortar sempre en persoal, non se compra ningún equipo novo e limitaranse os gastos de servizos e viaxes”, explica Montoliu.
Os grandes grupos de investigación en España non adoitan ter obstáculos á hora de que o seu proxecto sexa aprobado e financiado, o problema é sempre a cantidade que reciben, moi modesta e afastada do que invisten outros países europeos. Aínda así, son moitos os investigadores que traballan por atopar solucións e tratamentos paira curar e previr un dos grandes problemas de saúde en España: a obesidade, xa bautizada como a epidemia silenciosa.
