As proteínas que se atopan de forma natural nos animais e plantas xeran a maior parte das alerxias e intolerancias alimentarias, pero pouco sábese de como previlas máis aló da eliminación de alimentos ou os seus compoñentes. Un estudo recente ha definido agora unha nova clasificación para tratar de establecer a relación entre proteínas animais e as alerxias. Segundo a nova proposta, a similitude entre as proteínas animais coas súas homólogas humanas determina a probabilidade de sufrir unha alerxia alimentaria. En caso de ser certo, os resultados poderían axudar ao desenvolvemento de novos produtos alimentarios libres de alérgenos.
As alerxias alimentarias, reaccións ou respostas inapropiadas do organismo ante unha sustancia que adoita ser ben tolerada polo resto dos individuos, son un problema cada vez máis frecuente. A aparición de produtos procesados industrialmente que dificultan a detección de compoñentes alergénicos ou a aparición de novos produtos exóticos cos que o organismo non está adoitado, está a empezarse a considerar como un problema de saúde pública. A investigación de proteínas e glicoproteínas presentes de forma natural en animais ou plantas, e que son as responsables de xerar a maior parte das alerxias alimentarias, centran a atención de investigadores, empresas alimentarias e administracións públicas.
A clave nas proteínas animais
Un estudo do Instituto de Investigación Alimentaria en Norwich (Reino Unido) e da Universidade de Viena achega pistas neste sentido nun estudo publicado recentemente na revista ‘The Journal of Allergy and Clinical Immunology’. A investigación suxire que todas as proteínas animais son susceptibles de chegar a ser alérgenas. A probabilidade de que esta susceptibilidade desencadee unha alerxia depende da distancia evolutiva das proteínas animais coas humanas, apunta o estudo. É unha relación directamente proporcional. A máis distancia evolutiva, maior risco. No caso de que fose certo, devanditos resultados poderían axudar ao desenvolvemento de produtos libres de alérgenos.
No estudo, os investigadores clasificaron os alérgenos alimentarios en varias familias. Unha vez clasificados, tentaron identificar posibles relacións da secuencia da proteína animal (estrutura e propiedades alérgenas) cos seus equivalentes humanos. Os resultados suxiren que un 54% de proximidade entre unhas e outras é a porcentaxe que marca a barreira de sufrir ou non alerxia.
Clare Mills, director do estudo e membro do Instituto de Investigación Alimentaria inglés, explica por que as persoas con alerxia ao leite de vaca poden tolerar, a miúdo, o leite de egua pero non a de cabra. «As proteínas do leite de egua poden ser ata un 66% idénticas ás proteínas do leite humano, mentres que os alérgenos coñecidos de vacas e cabras non chegan ao 54%». Segundo este resultado, o leite de egua presenta menor distancia evolutiva coas proteínas humanas, o que implica menor probabilidade de alerxia. Cando a distancia é maior, sinalan os investigadores, o organismo, ao estar en contacto con proteínas máis ‘descoñecidas’, podería reducir a capacidade do sistema inmunológico, polo que xeraría alerxia con maior facilidade.
Proteínas con categoría
A capacidade immunológica do organismo redúcese ante proteínas ‘descoñecidas’, polo que xera alerxia con maior facilidade
Para realizar a comparación da susceptibilidade alergénica entre proteínas animais e humanas, os investigadores propoñen unha clasificación en tres grupos principais: tropomiosinas, proteínas con estrutura EF e as caseínas.
As primeiras son as máis importantes. As tropomiosinas dos mamíferos son idénticas ás súas homólogas humanas en polo menos un 90%, mentres que os presentes en invertebrados só se parecen nun 55%. De feito, todas as alerxias causadas por este tipo de proteínas proceden de insectos. Pola súa banda, As proteínas con estrutura EF tan só causan alerxia cando proceden de ras e peces. Este tipo de proteínas presentan unha particularidade estrutural na súa forma tridimensional e móstrase, maioritariamente, unida a ións calcio. Finalmente, as caseínas son as proteínas do leite de mamíferos, un dos alimentos máis implicados na aparición de alerxias.
Un problema frecuente
Outros alimentos implicados son o ovo, o cacahuete, os froitos secos, o peixe, o marisco, a soia e o trigo. Entre todos, suman o 90% das reaccións alérxicas. A eliminación ou substitución da proteína responsable do problema é unha das formas de evitar a súa aparición, pero nalgúns alimentos esta tarefa complícase pola existencia de produtos derivados.
Habitualmente óptase pola eliminación do alimento problemático da dieta aínda que o ideal sería substituír ou eliminar o compoñente que causa a alerxia. Dado que non é factible, o afectado e a súa contorna deben estar ben informados o problema e tomar medidas de precaución. Por exemplo, ler atentamente as etiquetas, saber recoñecer os ingredientes que se deben evitar e ter boa educación dietética para evitar déficit nutritivo ao substituír os alimentos alergénicos por outros.
As alerxias infantís triplicáronse nos últimos 30 anos. A propia Organización Mundial da Saúde (OMS) cualificou este crecemento como un serio problema de saúde pública polo elevado custo económico e social que supoñen. Por outra banda, e de acordo cun estudo presentado nun simposio organizado polo Instituto Nestlé Nutrition o pasado maio, hai case tres veces máis nenos afectados de asma, alerxias alimentarias e dermatológicas que fai trinta anos.
No mesmo simposio, expertos en nutrición infantil analizaron a relación existente entre a alimentación dos nenos no primeiro ano de vida e as alerxias infantís. Os investigadores entenden que, probablemente, as alteracións do sistema inmunitario nestas primeiras etapas da vida determinan que o organismo reaccione de forma inapropiada a determinadas proteínas alimentarias que en condicións normais son ben toleradas.
Os mesmos investigadores sosteñen que son os cambios nos hábitos alimentarios os que fan que o sistema inmunitario dos nenos madure de forma tardía. Unha adecuada alimentación, con todo, podería contribuír decisivamente a previr as alerxias. Trataríase de excluír de forma moderada os axentes alergénicos da dieta dos nenos (por exemplo, as proteínas do leite de vaca) e de incorporar aos poucos cantidades reducidas dos mesmos á dieta. Así, o sistema inmunitario do bebé realizaría un proceso de ‘aprendizaxe’ que facilitaría a súa maduración, coa consecuente redución da susceptibilidade de sufrir unha alerxia.
