A obesidade e o sobrepeso infantil é un problema real e moi grave, con importantes consecuencias paira a saúde dos nenos, tanto agora como no futuro. No noso país, a súa incidencia case se triplicou nos últimos 30 anos, e algúns estudos recentes (como o informe Aladino, realizado en 2019) arroxan cifras e datos que preocupan. Entre eles, que aos adultos cústanos percibir este problema nos nosos fillos, algo que tamén corrobora a Organización Mundial da Saúde (OMS). A continuación, ensinamos algúns datos da obesidade infantil en España e Europa, e explicamos como mellorar os almorzos dos máis pequenos, pois a falta dunha primeira comida do día saudable está relacionada cun risco de maior obesidade.
Durante anos, o aspecto rollizo asociouse a saudable. Raro é o pai que recoñece ao seu fillo “gordito”. De acordo aos datos da OMS, un 69,1 % dos escolares con “exceso de peso” (88,6 % con sobrepeso; 42, 7% con obesidade) teñen “peso normal” a ollos dos seus proxenitores. Outro exemplo: o 67,1 % dos nenos con “obesidade severa”, segundo os seus pais, teñen “lixeiro sobrepeso” e o 19,1 % considérao “peso normal”.
Imaxe: Belén Trincado Aznar
Obesidade infantil en España
Aladino é un estudo que vén realizando desde 2011 con escolares de entre 6 e 9 anos, a través da Estratexia NAVES (Nutrición, Actividade Física e Prevención da Obesidade) da Axencia Española de Seguridade Alimentaria e Nutrición (AESAN). O informe máis recente, realizado en 2019 e publicado en 2020, baséase nunha mostra de 16.665 escolares de 276 colexios, distribuídos de forma proporcional por comunidades e tamaño de municipio. Segundo este estudo, que obtén datos antropométricos dos escolares por medición directa, pero tamén recolle información sobre diferentes factores familiares, ambientais e de estilo de vida dos escolares e dos seus colexios, o 40 % dos nenos e nenas do noso país ten exceso de peso.
Imaxe: Belén Trincado Aznar
Hai un almorzo ideal?
Segundo Aladino, tres de cada 10 nenos en España non almorzan todos os días. E só un 20,1 % inclúe froita fresca no menú. A ausencia dun almorzo san na nosa rutina alimentaria está asociada a un risco maior de obesidade. “O ideal é que os nenos, e tamén os adultos, consuman catro comidas ao día, se é posible cinco. Una é o almorzo”, explica Luís Alberto Moreno, profesor da Universidade de Zaragoza e membro do Centro de Investigación Biomédica en Rede de Fisiopatología da Obesidade e a Nutrición (CIBEROBN).
Pero non vale cunhas galletas inxeridas á carreira de camiño ao colexio. “Os nenos teñen que irse a durmir cedo, levantarse con marxe suficiente paira non saír correndo… Se lles recomendamos que consuman tres tipos de alimentos no almorzo, non é tan fácil facelo en ausencia de tempo”, apunta.
E en que consiste un almorzo saudable? “Debe incluír un lácteo de entrada que, en xeral, gústalles e cúmprese. Un alimento a base de cereais integrais (como avena ou pan integral). E, por último, o ideal sería incluír una froita”, concreta Moreno. Esa é a parte máis complicada e menos estendida. Paira tentar cumprila, Moreno aconsella: “Cando se fala das recomendacións paira un almorzo saudable inclúese o xantar de media mañá, e a froita podería comerse nese xantar”.
Una dieta feita a medida
Ninguén discute xa que a carga xenética é decisiva na obesidade e o sobrepeso, pero esta tamén pode desempeñar un papel fundamental na prevención e o tratamento da enfermidade. A nutrición de precisión, una das protagonistas da investigación no sector durante este século, pretende a creación de dietas e pautas personalizadas a partir non só do estudo do xenoma humano, senón tamén de elementos externos (emocionais, conductuales…).
A aplicación da nutrigenética, a nutrigenómica ou a epigenética podería darlle un bo repaso á sinxela e manida idea das dietas mediterráneas. Pero aínda queda moito por facer. “Digamos que hai algunhas pezas do quebracabezas, pero aínda queda moito por encher. Non vai ser sinxelo que o médico ou o nutricionista teña un manual que lle diga: ‘como vostede ten este xene e habemos visto que lle senta mal isto, faga aquilo…’”, sinala Luís A. Moreno.
“Quizá en 20, 30 ou 40 anos si se poidan aplicar máis —agrega—. Seguramente, crearanse algoritmos con intelixencia artificial que, ao final, en moitas ocasións vannos a dicir o mesmo que dicimos agora, pero que tamén é posible sirvan paira recomendar algo distinto a persoas ou grupos concretos”.
O certo, de momento, é que España se atopa entre os países europeos con maior número de nenos e nenas con exceso de peso, como se ve neste gráfico, que mostra datos (en %) da Organización Mundial da Saúde recollidos entre 2015 e 2017.
Imaxe: Belén Trincado Aznar
