En decembro fomos testemuñas -e, quizá, tamén protagonistas- da xenerosidade das persoas co Banco de Alimentos. Estas accións son necesarias e suman, aínda que non exclúen un reto pendente: reducir as cantidades de alimentos que se tiran. Estoutra realidade, cuantificada en case 8 millóns de toneladas ao ano, expón cuestións éticas, económicas, sociais, nutricionais e ambientais. Para analizar en profundidade as causas do malgasto e así frear a tendencia e comezar a diminuír as cifras, o Ministerio de Alimentación puxo en marcha unha estratexia. O seguinte artigo explica en que consiste esta iniciativa, da que EROSKI forma parte.
Cal é a diferenza entre perder alimentos e desperdicialos?
A primeira pregunta que responde o informe é semántica. Non é igual falar de perda que de desperdicio, malgasto ou residuo, aínda que, á hora de cuantificar, todos suman. Para non perderse na filoloxía, o informe distingue entre perda e desperdicio.
- A perda prodúcese durante as etapas de produción, poscosecha, elaboración e distribución, e é causada por un funcionamento ineficiente das cadeas de subministración.
- O desperdicio, en cambio, está relacionado cos malos hábitos de compra e consumo, e por unha mala xestión e manipulación de alimentos.
Parte do desperdicio pódese reducir e a sociedade ten a oportunidade de logralo. O primeiro que ten que facer é tomar conciencia de que se están descartando alimentos que son comestibles pero que, a falta de darlle uso, elimínanse. Por iso, hai que ter presente que os refugallos poden ser:
- evitables (elimínanse sen causa)
- potencialmente evitables (a pesar de ser óptimos, depende da habilidade de quen o use)
- inevitables (non son comestibles, son refugallos en si mesmos).
Onde se perden os alimentos?
A perda de alimentos, é dicir, os alimentos que non se aproveitan durante a produción e o procesamiento, é propia dos países do hemisferio Sur, ou de países con pouca distribución de riqueza. Con todo, os desperdicios por hábitos de consumo inadecuados prodúcense nos países occidentais e en países emerxentes con cotas de riqueza alta. Ao saber isto, concluíuse que é fundamental acometer o problema das perdas e o desperdicio cun concepto global de cadea alimentaria, pero tendo en consideración as circunstancias específicas de cada unha das súas fases. No noso país, a solución está no cambio de hábitos dos consumidores e a restauración. A conclusión é así de contundente.
Os datos apuntan a que nos fogares, se se adquiriren bos hábitos á hora de planificar e facer a compra, se se logra unha xestión adecuada dos alimentos e préstase atención a accións como a presentada por EROSKI a principio de decembro, poderíanse evitar cantidades importantes de desperdicios.
Por outra banda, o informe que enmarca a estratexia ‘Máis alimento, menos desperdicio’ sinala que é necesario incidir na información das etiquetas en canto á conservación ou caducidade dos produtos, xa que o seu aspecto e claridade é moi mellorable.
A estratexia ‘Máis alimento, menos desperdicio’
Os estudos, como o último que realizou a Confederación Española de Cooperativas de Consumidores e Usuarios (HISPACOOP), indican que en Europa se desperdician uns 89 millóns de toneladas de alimentos (7,7 millóns en España). Para lograr unha diminución drástica destas cifras, a folla de ruta da estratexia marca varias actuacións e traza certos obxectivos.
Imaxe: CONSUMER EROSKI Promover a realización de estudos e xeración de coñecemento para coñecer o canto, como, onde e o porqué das perdas e desperdicio alimentario. O obxectivo é coñecer en que etapa e procesos prodúcense as perdas ao longo da cadea de produción, a súa cuantificación e valor, o seu impacto económico, social, nutricional e ambiental, e como se valorizan ou reutilizan actualmente as perdas e desperdicios.
Deseñar indicadores de avaliación para medir as actitudes, percepción, prácticas e comportamentos das empresas e cidadanía en materia de prevención, reutilización e revalorización dos refugallos alimentarios e avaliar o impacto real das medidas emprendidas tanto sectorialmente como territorialmente.
Imaxe: CONSUMER EROSKI Divulgar e promover boas prácticas e accións de sensibilización para elaborar e difundir entre os agricultores, empresas e operadores da cadea guías de boas prácticas, que faciliten o coñecemento dos problemas existentes e promovan a adopción de medidas correctoras.
Desenvolver campañas de información dirixidas a consumidores e á restauración, que melloren o coñecemento das prácticas para a conservación de alimentos e a importancia da redución do desperdicio alimentario.
Os responsables déronse un tempo de dous anos para poder concluír. Mentres se alcanza o punto de chegada, elaborouse un Decálogo de Boas Prácticas que antecedan e reforcen o éxito.
- Reforzar a colaboración e a mellora do intercambio de información entre produtores, fabricantes, distribución e administracións públicas para evitar que, unha mala planificación, xere un stock de produtos que non vaian ser consumidos e deban ser destruídos/eliminados.
- Optimizar, dentro das propias compañías, mecanismos e prácticas de eficiencia que favorezan un transporte, manipulación e comercialización adecuada dos produtos, que permita aproveitar a totalidade da súa vida útil garantindo, en todo momento, a súa calidade e seguridade alimentaria.
- Apostar por un clima de colaboración entre os diferentes axentes da cadea de valor que facilite esa xestión eficiente e global necesaria para evitar desperdicios innecesarios nos diferentes elos da cadea e, no caso de que se produzan e sempre que estean en correcto estado, poidan canalizarse cara a outros usos evitando a súa destrución.
- Investigar e innovar en técnicas, tamaños e modelos de envasado e packaging máis acordes cos novos modelos de fogar e hábitos de consumo da sociedade actual.
- Traballar na mellora da comunicación ao consumidor sobre as condicións e recomendacións de consumo dos produtos alimenticios.
- Establecer ou reforzar mecanismos de medición do produto consumible destruído rexistrado ao longo de toda a cadea de valor, así como levar a cabo informes periódicos dos avances conseguidos para frear esta problemática, colaborando co MAGRAMA naqueles casos en que poidan producirse sinerxías.
- Impulsar prácticas que permitan ás empresas maximizar o aproveitamento do “excedente” que se xera ao longo da cadea (elaboración doutro tipo de produtos, alimentación animal, cosméticos…), redistribución, etc.
- Establecer os mecanismos oportunos para que a maior parte dese excedente poida redistribuírse, así como para que a redistribución de alimentos leve a cabo cumprindo estritamente, e ao longo de todo o proceso, as normativas de hixiene e seguridade alimentaria.
- Compartir información coas comisións de seguimento do proxecto (formadas por expertos de toda a cadea de valor e as Administracións Públicas) para testar os avances experimentados no proxecto.
- Traballar e colaborar de maneira honesta, transparente e eficaz, en definitiva, para fomentar unha produción, comercialización e consumo responsable que axude a situar ao sector da alimentación como un colectivo “sensible” ás necesidades e inquietudes da realidade social e económica do país.
