A quinua, cada vez máis de moda, é un alimento moi nutritivo e cun exquisito sabor, que combina con multitude de preparacións culinarias. Diversas entidades de referencia, como a Universidade de Harvard ou a Academia Americana do Corazón, alarmadas polo elevado e preocupante consumo de alimentos superfluos, recomendan incluír nos menús cereais integrais e alimentos como a quinua -que, aínda que non é un cereal, comparte con estes unas cantas características-. No entanto, isto non significa que a quinua sexa un “superalimento” con propiedades milagrosas, tal e como se amplía no presente artigo.
Quinua ou quinoa?
A Real Academia Española (RAE) non recolle o vocábulo “quinoa”, senón “quinua” (que, á súa vez, provén dos termos kinúwa ou kínua, do quechua). Aínda así, a palabra “quinoa” é moi utilizada, tanto na linguaxe oral como o escrito, desde diversas páxinas web ata os medios académicos. Sexa como for, para a FAO, na lingua quechua, á quinua denomínaselle chisiya, que significa “gran nai”. É unha planta andina, orixinada nos arredores do lago Titicaca (Perú e Bolivia) e domesticada polos pobos de América entre os anos 3.000 e 5.000 antes de Cristo. Foi cultivada e consumida polas civilizacións prehispánicas, pero á chegada dos españois substituíuse, en parte, polos cereais, aínda que aínda supón un alimento importante para os pobos quechua e aymara das zonas rurais da rexión andina de América do Sur.
Cultivo de quinua, en expansión
Segundo a FAO, a quinua atópase en todos os países da rexión andina, desde Colombia ata o norte de Arxentina e o sur de Chile. O interesante é que desde o ano 1992 ata o 2010, case se triplicou a produción de quinua nos principais países produtores (Bolivia, Perú e Ecuador). Neste momento, o cultivo da quinua está en expansión e áchase en máis de 70 países (hai máis de 80.000 hectáreas dedicadas ao cultivo de quinua no mundo). É probable que isto se deba ás súas interesantes propiedades nutricionais, que se amplían neste artigo.
A quinua non é un cereal, pero paréceo
Como a quinua cada vez está máis dispoñible en tendas de alimentación especializadas, pero tamén en grandes supermercados, é preciso saber que, aínda que se coloque á beira de cereais integrais (como o arroz integral), non é un cereal. En realidade, a quinua é un pseudocereal. É dicir, é unha planta de folla ancha (non gramínea), que pode ser usada de igual maneira que os cereais. De feito, cocíñase máis rápido que a maioría de cereais, o que permite utilizala sen problemas en infinidade de pratos. Diversas asociacións implicadas na nutrición humana ofrecen saudables receitas con quinua, como a Academia Americana de Nutrición e Dietética, a Asociación Americana do Corazón ou a Universidade de Saúde Pública de Harvard.
En calquera caso, a quinua é unha semente que se pode consumir dunha maneira similar á de calquera outro gran. Pódese cociñar como o arroz ou ben transformar en fariña para utilizar en pan ou outras masas. A única consideración que hai que ter en conta é a de que convén lavala antes de cociñala, para evitar que teña un certo sabor amargo.
Tamén se parece a outros cereais no seu achegue enerxético. Segundo cálculos que ofrece a FAO na súa páxina web, “a quinua pódese comparar en enerxía a alimentos consumidos similares como frijoles, millo, arroz ou trigo”.
Quinua: moi nutritiva e sen glute
De novo segundo a FAO, a quinua destaca por ser unha boa fonte de proteínas, superior á presente na maioría de grans. Esta característica, en todo caso, non é relevante no noso medio, onde o consumo de proteínas excede con fartura as recomendacións. Si é importante, no entanto, saber que “o valor da fibra dietética [en la quinua] é polo xeral maior ao da maioría de grans”. Sobre as características e os beneficios da fibra dietética profunda o artigo ‘Fibra dietética: alimento para a saúde‘, publicado en EROSKI CONSUMER.
O achegue de graxas da quinua tamén é superior ao doutros grans. Como a maior parte das súas graxas son insaturadas, esta característica supón unha vantaxe: diversos estudos observaron beneficios atribuíbles ao consumo de graxas insaturadas en detrimento de a inxesta de alimentos ricos en graxas saturadas.
Así mesmo, sobresae o seu contido en minerais, como ferro ou magnesio, e vitaminas como a B2 (rivoflavina) ou acedo fólico, unha vitamina moi importante en mulleres embarazadas. Pódese consultar a composición nutricional completa da quinua nesta ligazón, ofrecido polo Departamento de Agricultura de Estados Unidos (National Nutrient Database).
Por todo o anterior, non estraña que tanto a Universidade de Harvard, como a Asociación Americana do Corazón, recomenden incluír a miúdo a quinua nos menús. Con todo, iso non significa que sexa un “superalimento” milagroso, que cure enfermidades xa instauradas, como o cancro ou a diabetes, que sirva para perder peso sen esforzo ou que sexa útil para mellorar o estado da saúde en pouco tempo e de maneira prodixiosa.
Infinidade de páxinas web (e mesmo libros) atribúen máxicas propiedades á quinua. É posible que isto teña que ver cunha característica deste alimento: non contén glute. Como se detallou no artigo ‘Dieta sen glute: un consello imprudente?‘, cada vez está máis de moda deixar de tomar glute de maneira inxustificada. Para evitar equívocos, a FAO non esquece indicar que “aínda que a quinua é unha boa fonte de moitos nutrientes, é importante consumila como parte dunha comida equilibrada xunto con moitos outros tipos de alimentos a fin de obter unha boa nutrición xeral”.
