Nos centros educativos cada vez hai una maior concienciación sobre a importancia dunha alimentación saudable, así que hai tamén máis medidas encamiñadas a conseguilo, e non só dentro do comedor escolar. En calquera caso, sempre é un tema que xera controversias por diferentes motivos. O idóneo sería que o menú escolar fose “bo, bonito e barato”, que traducido a este contexto viría ser: que os nenos coman a gusto, que non queden con fame, que a comida sexa de calidade e teña un prezo razoable e alcanzable… sen esquecer que sexa saudable. Pero non sempre chove a gusto de todos.
A calidade do menú: demasiados precocinados?
En principio, os menús escolares deben estar deseñados por dietistas-nutricionistas, considerando o público ao que van dirixidos: deberían ser menús variados, estar formados por alimentos saudables, que acheguen os nutrientes e calorías adecuados paira a idade, etc. Paira iso, non é necesario facer nada extraordinario porque un neno non necesita alimentos especiais. É dicir, as recomendacións son basicamente as mesmas que paira un adulto.
Así, a dieta debería estar composta principalmente por alimentos frescos ou pouco procesados, sobre todo de orixe vexetal: hortalizas, verduras, legumes, froitas, etc. Tamén se poden incluír neles outros alimentos saudables de orixe animal, como ovos, peixe ou carne magra, especialmente de ave. Pero iso non significa que deban estar presentes en cada comida, como moitas persoas pensan. E é que aínda están moi estendidas algunhas ideas erróneas ao redor deste tema, como que una comida sen carne ou peixe “non alimenta” ou que comer verduras ou hortalizas é un castigo porque son “aburridas”, “insípidas” ou “saben mal”.
Entre as carencias ou defectos máis habituais dalgúns menús escolares destacan, por exemplo, o abuso de alimentos ou preparacións pouco recomendables, como frituras (croquetas, palitos de peixe, etc.), produtos cárnicos (salchichas, hamburguesas, etc.), sobremesas azucarados (por exemplo, iogures azucarados) ou pratos pouco nutritivos (sopas augadas, arroz ou pasta con tomate, etc.). Tamén é importante destacar que moitos deles non están cociñados con receitas apetecibles ou inclúen materias primas de pobre calidade (como xudías verdes fibrosas ou guisantes pouco tenros). Expresado doutro xeito, ademais de saudables, os pratos deberían ser atractivos e apetitosos.
Prezo: demasiado caro paira o que ofrece?
O prezo do menú escolar é un dos aspectos máis polémicos. Aquí interveñen algúns factores que son dificilmente modificables paira as familias (por exemplo, a subvención que reciben estes menús ou as tarifas fixadas pola empresa que ten a concesión dos comedores) e que non están só ligados aos alimentos que compoñen o menú (tamén inflúen os custos de persoal, de loxística, etc.).
En calquera caso, o custo dos alimentos tamén ten importancia. Incluír varitas de pescada en lugar dun filete de salmón resulta máis barato, o que explica a composición dalgúns menús escolares, en cuxo deseño se prioriza o aspecto económico.
Por outra banda, tamén cabe sinalar que hai menús onde o custo increméntase de forma innecesaria. Ocorre, por exemplo, cando se introduce demasiado peixe ou demasiada carne en lugar de vexetais, que son os que deberían ocupar a maior parte da dieta e que, ademais, adoitan ser máis alcanzables que os alimentos de orixe animal. Ese incremento innecesario do custo tamén se produce cando se incorporan alimentos de produción “ecolóxica”, cuxo prezo é significativamente maior que o dos de produción convencional, a pesar de non presentar as vantaxes que a miúdo se lles atribúen (os alimentos de produción convencional son igualmente seguros e saudables, e poden ser igual de sustentables ou mesmo máis, dependendo das características do sistema produtivo e do lugar de produción).
Podémonos fiar do ‘catering’?
Hai anos era habitual que cada centro escolar tivese una cociña onde se elaboraba a diario a comida que os alumnos tomaban. Con todo, hoxe en día isto é pouco frecuente. O normal é que a comida sexa elaborada por unha empresa que cociña miles de menús paira diferentes centros escolares, de maneira que chega aos comedores envasada en bandexas listas paira quentar e servir.
Moitas familias recelan deste tipo de caterings porque os perciben como “menos naturais” e teñen a sensación de que a comida é “de peor calidade” que cando se cociña in situ. Neste sentido, hai temores que son infundados. Se falamos de seguridade alimentaria, podemos estar tranquilos porque os menús de catering son seguros.
Con todo, noutros aspectos si pode haber diferenzas. Por exemplo, un filete de peixe cociñado ao momento, polo xeral, é máis zumento que outro recalentado. Aínda que o que máis adoita preocupar é o tipo de alimentos que se inclúe no menú (por seguir co exemplo, si son varitas de pescada ou filetes de salmón). Neste sentido a elección non ten por que estar determinada necesariamente polo tipo de servizo (de catering ou de cociña escolar). É algo que depende dos custos e das marxes cos que se traballe.
Os nenos comen ou non comen?
“Comeullo todo? Que tal comeu hoxe?” Estas preguntas son as que máis se repiten cando os pais e as nais falan co persoal encargado de atender o comedor escolar. E é que outra das grandes preocupacións das familias é que os seus fillos coman.
Por unha banda, é parte da herdanza recibida dos nosos antepasados, que viviron tempos nos que a comida escaseaba. A iso hai que sumar o efecto da publicidade e da mala información, que nos convence de que os menores necesitan enerxía custe o que custe (“con estas galletas obterá toda a enerxía que necesita paira crecer”, “enerxía paira estudar”, etc.). En España una boa parte da poboación infantil vai sobrada de enerxía, a xulgar polos índices de sobrepeso e obesidade (en torno ao 40 % de nenos de entre 6 e 9 anos sofre exceso de peso, segundo o estudo ALADINO, 2019).
Por outra banda, non hai que esquecer que o menú escolar supón un importante desembolso paira as familias, así que a miúdo interprétase que cando os fillos non comen está a perderse diñeiro.
En calquera caso, deberiamos ter presente que un neno san debe comer en función do seu apetito, algo que nesa etapa da vida é moi variable: hai menores que teñen un apetito voraz e outros que apenas teñen ou, mesmo, un mesmo neno pode ter moito apetito en determinadas etapas da súa vida ou en días concretos. Por iso non é fácil axustar o tamaño dos menús.
Tamén é desexable que os pequenos coman os alimentos que queiran, é dicir, os que lles gusten, pero sempre dentro de una oferta saudable. O problema é que no menú ás veces atópanse con alimentos que non son do seu agrado ou que non están cociñados dunha forma que lles gusta. Nestes casos hai que ter en conta que non se debe obrigar a comer aos nenos, do mesmo xeito que tampouco se obriga a comer aos adultos. Normalmente, a maioría desas aversións acaban desaparecendo a medida que lles ofrecemos alimentos e que toman exemplo das persoas que lles rodean, tanto en casa como no comedor.
É lóxico que nos preocupe a alimentación dos nosos fillos ou dos menores ao noso cargo, en especial cando a comida supón un gasto significativo. Pero convén abordar o tema con perspectiva: a comida no comedor escolar supón una pequena parte da súa alimentación. A maior parte ten lugar en casa. É aí onde debemos prestar atención, educando e, sobre todo, predicando co exemplo. De todas as maneiras, se consideramos que algún aspecto do comedor debe ser mellorado, sempre existe a opción de comunicarse coas persoas responsables (por exemplo, a través da asociación de pais e nais, AMPA) paira tratar de resolver as dúbidas ou os conflitos.
