A vitamina D, que se pode obter tanto a través da exposición da pel ao sol como mediante certos alimentos, relacionouse en estudos recentes coa depresión. Diversas investigacións de tipo observacional constataron que presentar uns bos niveis sanguíneos desta vitamina se correlaciona cun menor risco de depresión, pero o seu deseño non permitiu dilucidar se esta asociación é causal. A pesar diso, algúns medios esaxeraron as súas conclusións con titulares sensacionalistas. No presente artigo profúndase nos resultados dos estudos máis rigorosos sobre esta cuestión.
A depresión é unha enfermidade moi frecuente, difícil de tratar, que empeora a calidade de vida e que mesmo se relaciona con numerosos falecementos. Por iso os investigadores esfórzanse desde hai anos en buscar posibles enfoques para abordala e os gobernos financian vías de investigación que poidan dar lugar a achados que melloren o seu prognóstico. Unha destas vías, que recibiu moita cobertura mediática, é a que avalía o papel da vitamina D na prevención ou no tratamento da depresión.
Por desgraza, non sempre os medios de comunicación son fidedignos no seu enfoque de aspectos nutricionais, como se detallou no artigo ‘Consellos nutricionais nos diarios, son fiables?‘. Así, algúns titulares foron demasiado sensacionalistas e non souberon reflectir as grandes diferenzas que existen para os científicos entre expresións como “se relaciona con” e outras máis concluíntes como “é a causa de”. Para un investigador, media un abismo entre afirmar “este estudo demostra que” ou “este estudo observa que”.
No caso da vitamina D, os resultados dispoñibles ata a data case sempre se presentaron polos investigadores con reservas, mediante frases como “fan falta máis investigacións para poder confirmar os nosos achados”. Neste contexto, non estraña que a comunidade científica haxa recibido con entusiasmo dous rigorosos estudos sobre vitamina D e depresión. Convén, en todo caso, revisalos con prudencia para non dar falsas esperanzas a quen padecen depresión.
Dous estudos rigorosos, xusto a tempo
En abril de 2014 (revista Psychosomatic medicine) e en marzo de 2015 (revista Nutrition) publicáronse dous exhaustivos estudos cuxa intención foi dilucidar se a relación observada ata a data entre vitamina D e depresión é ou non causal e se a suplementación con esta vitamina afecta dalgún modo aos síntomas da depresión. Ambas as investigacións cumpren os criterios de máxima evidencia científica (revisión sistemática e metaanálisis de ensaios controlados e aleatorizados).
Estudos anteriores, cuxo deseño non permitía chegar a conclusións fidedignas, parecían decantar a balanza a favor da suplementación con vitamina D en pacientes con depresión. Un dos rumbos de tales estudos é a chamada causalidade inversa, que neste caso significa que as persoas con síntomas depresivos exponse menos á luz solar e, por tanto, os seus niveis de vitamina D son máis baixos (non é a falta de vitamina D o que ocasionaría a depresión, senón que é a depresión a que xeraría uns baixos niveis de vitamina D).
Vitamina D contra a depresión: sen probas sólidas de eficacia
O relevante destas investigacións reside en que calibraron con precisos métodos estatísticos os resultados de estudos controlados, é dicir, aqueles en os que un grupo recibe vitamina D e outro un placebo, sen que nin participantes nin científicos saiban, durante o transcurso da investigación, que grupo recibe a sustancia activa.
A súa conclusión é que a suplementación con vitamina D non parece mellorar nin empeorar os síntomas depresivos, aínda que algúns estudos mostran certas melloras (moderadas) en persoas que padecen síntomas “clinicamente significativos” ou que presentan un trastorno depresivo maior (tamén coñecido como depresión clínica ou depresión maior). Mesmo así, os autores consideran que é posible que a baixa calidade metodolóxica dos estudos nos que se constata devandito beneficio nesgase os resultados e “inflase os efectos observados”.
En vista destes resultados, os investigadores non cren que estea xustificado suplementar con vitamina D en individuos sen deficiencia de vitamina D e sen signos clínicos relevantes de depresión. Tampouco estiman que sexa útil a súa utilización para previr a aparición da enfermidade. En canto ao seu uso en pacientes con depresión maior, parécelles “prematuro engadir os suplementos de vitamina D ao arsenal de remedios para a depresión”.
Cuestións para resolver sobre a vitamina D
Si ten sentido, segundo os autores, investigar máis a fondo o efecto da vitamina D en pacientes con serios síntomas depresivos, sobre todo se teñen exceso de peso. Isto xustifícase porque nunha das investigacións revisadas, que levou a cabo en persoas que ademais de depresión presentaban exceso de peso, observouse unha redución pequena pero significativa nos síntomas depresivos nos pacientes suplementados con vitamina D. Iso “suxire unha posible necesidade de realizar estudos adicionais neste grupo de poboación”, en palabras dos investigadores.
Outro tres aspectos para investigar máis en profundidade en futuros traballos son os seguintes:
- a dosificación dos suplementos de vitamina D, que non é homoxénea nos estudos dispoñibles.
- se o modo de administración (cápsulas, alimentos enriquecidos ou inxeccións) inflúe nos resultados.
- se o efecto dos fármacos usados para a depresión mellora, empeora ou non se ve afectado ao fornecerse xunto a suplementos de vitamina D.
Por último, é preciso indicar que a suplementación con vitamina D si estará xustificada, se estes pacientes presentan unha deficiencia da vitamina. Pero o obxectivo do profesional sanitario que a prescriba non será mellorar o cadro depresivo, senón corrixir a deficiencia.
