A vitamina K é recoñecida principalmente pola súa participación na coagulación sanguínea. Participa na síntese hepática de varias proteínas que controlan a coagulación do sangue e que se denominan factores de coagulación, entre eles a protrombina. É por este motivo que o criterio principal establecido para valorar os niveis adecuados de vitamina K é o mantemento das concentracións plasmáticas de protrombina dentro dos parámetros normais.
Pero as funcións da vitamina K van máis aló da coagulación sanguínea. Intervén no metabolismo óseo, xa que a osteocalcina, unha proteína específica da matriz ósea, require de vitamina K para a súa maduración. A cantidade diaria recomendada de vitamina K cóbrese por medio do consumo de alimentos ricos na mesma. Tamén se consegue a través da síntese que as bacterias intestinais fan de devandito composto químico.
Suplemento de vitamina K e osteoporose
Diversos estudos constatan que hai unha relación estatisticamente significativa entre os niveis baixos de vitamina K e de osteocalcina e diversos problemas óseos. Mesmo se informou de que a administración de suplementos de vitamina K reduce o risco de fracturas e mantén a densidade mineral ósea en caso de osteoporose. Neste sentido, a revista científica ‘Journal of bone and mineral metabolism’ publicou recentemente un estudo xaponés levado a cabo pola Kobe Pharmaceutical University, cuxos obxectivos foron avaliar a asociación entre a concentración plasmática de filoquinona (vitamina K1) ou menaquinona (K2) e a densidade mineral ósea ou a incidencia de fracturas en mulleres xaponesas.
No estudo interviñeron 379 mulleres sas de idades comprendidas entre os 30 e os 88 anos, sendo a idade media de 63. Observouse que a incidencia de fracturas vertebrais foi significativamente máis alta (14,4%) nas mulleres con menores niveis plasmáticos de vitamina K1, fronte ao 4,2% das mulleres con niveis máis altos da devandita vitamina. Con todo, non se observaron diferenzas na densidade mineral ósea entre os dous grupos. Estes resultados suxiren que as persoas con niveis baixos de vitamina K1 teñen un risco máis elevado de fracturas vertebrais independentemente da densidade mineral ósea.
Esta investigación coincide con outros estudos clínicos nos que se comprobou que persoas con osteoporose asociada a densidade ósea diminuída, ou que sufriran unha fractura, tiñan concentracións de vitaminas K1 e K2 circulantes máis baixas que os individuos sans. Por este motivo, considérase que o achegue adecuado de vitamina K protexe ao óso.
Os científicos coinciden en investigar máis a fondo o papel dos suplementos de vitamina K na prevención e tratamento da osteoporose, aínda que en Xapón, a MK-4 ou menatetrenona (un tipo de vitamina K2) emprégase desde 1995 como antiosteoporótico. A doses determinadas, esta asóciase con efectos positivos sobre a densidade mineral ósea e a menor incidencia de fracturas.
Fontes de vitamina K
Os niveis baixos de vitamina K aumentan o risco de fracturas vertebrais
A vitamina K é, xunto ás vitaminas A, D e E, unha vitamina liposoluble, é dicir, soluble en graxas e que require destes nutrientes para poder ser transportada polo organismo.
Existen tres formas activas de vitamina K. A vitamina K1 ou filoquinona é o composto químico que sintetizan as plantas. Abunda nas hortalizas de folla de cor verde escuro (espinacas, acelga, achicoria, brócoli e na leituga) e, en pequenas proporcións, nos cereais integrais. A filoquinona absórbese no intestino delgado grazas á participación dos sales biliares, o mollo pancreático e as graxas provenientes da dieta. Transpórtase a través da linfa e deposítase no fígado, o órgano que serve de reservorio.A vitamina K2, coñecida tamén como menaquinona, é sintetizada polas bacterias do intestino. A vitamina K3, chamada menadiona, é a única sintetizada artificialmente e empregada como suplemento cando se diagnostica unha deficiencia do devandito nutriente.
Nas persoas adultas é pouco probable a deficiencia de vitamina K, debido a que o organismo sintetiza parte da mesma e, ademais, o fígado ten reservas. Con todo, hai circunstancias concretas que poden producir deficiencia de vitamina K como traumatismos importantes, cirurxía extensiva ou tratamentos de longa duración con antibióticos. Tamén as persoas con enfermidade crónica intestinal que limita a absorción da vitamina e quen sofren de obstrución biliar (necesítanse os sales biliares para a súa absorción) teñen un risco maior de carencia vitamínica.
Una das funcións relevantes sobre a que se investiga desde hai 40 anos é a relación entre a concentración plasmática de vitamina K e osteocalcina. A osteocalcina é unha proteína que, producida polos osteoblastos ou células do óso, depende directamente da vitamina K. Os osteoblastos sintetizan tecido óseo e están involucrados no desenvolvemento e crecemento dos ósos e no seu mineralización. A osteocalcina participa directamente na mineralización dos ósos, xa que é necesaria para unir de forma efectiva o calcio coa matriz ósea.
A vitamina K2 (a forma activa da vitamina K sintetizada polas bacterias intestinais) é cofactor da carboxilasa, encima esencial para converter o ácido glutámico en acedo gamma-carboxiglutámico (Gla). Esta molécula forma parte da osteocalcina, que tamén recibe o nome de «proteína Gla ósea», pola presenza na súa composición de tres residuos de acedo gamma-carboxiglutámico (Gla). O Gla é común en todas as proteínas dependentes da vitamina K, e incrementa a afinidade das devanditas proteínas polo calcio. Por este motivo, a osteocalcina considérase como factor de saúde do óso.
Parece ser que a osteocalcina regula o crecemento dos cristais de hidroxiapatita (fosfato tricálcico), os sales minerais maioritarias do óso. Xunto con outros sales, como carbonato cálcico, sulfatos, fluoruros e hidróxido de magnesio, constitúen os compoñentes inorgánicos da matriz ósea, cuxo compoñente principal é o colágeno. Os sales minerais deposítanse e cristalizan na retícula de colágeno, endurecendo o óso e facéndoo flexible e resistente ao mesmo tempo.
