Xa se superaron os tempos nos que se utilizaban de forma frecuente ameazas como “que vén o coco” ou “che comerá o lobo” para instar os fillos a cumprir con determinados deberes ou obrigacións en casa. Con todo, os medos infantís son aínda unha tónica habitual na maioría das familias. A escuridade, a separación dos pais, a morte ou os seres fantásticos son algúns dos temores máis comúns. Ante eles, os expertos aconsellan aos pais manter unha actitude de serenidade, non ridiculizarlos e proporcionar aos fillos as ferramentas necesarias para superalos.
Evolución dos medos coa idade
Os medos son normais. Esta é a primeira premisa á que deben atender os pais que observan como determinadas situacións ou elementos provocan temor ou ansiedade nos seus fillos. Tal como sinala o psicólogo Francisco Xavier Méndez, autor de óbraa ‘Medos e temores na infancia: axudar aos nenos a superalos’, os medos “experiméntanse con frecuencia ao longo da vida, aínda que as situacións temidas varían coa idade”.
Méndez e o seu equipo de investigación da Universidade de Murcia describen no seu estudo os temores máis frecuentes nas distintas etapas evolutivas dos nenos:
- Durante o primeiro ano: os medos máis comúns nesta etapa están relacionados con estímulos intensos ou estraños, como os ruídos fortes e inesperados ou as persoas descoñecidas.
- Ata o seis anos: nesta etapa prevalecen temores máis específicos, entre os que destacan o medo aos animais, as treboadas, a escuridade, os seres fantásticos, as catástrofes ou a separación dos pais.
- A partir do seis anos: a medida que desaparecen os medos anteriores como consecuencia do desenvolvemento cognitivo do neno, dáse paso a novos temores como a morte, o dano físico, as enfermidades ou os accidentes e, máis adiante, a situacións sociais como o medo ao ridículo, ao fracaso escolar ou ás desavinzas entre os proxenitores.
Por que se ten medo
O equipo de psiquiatría e psicoloxía da Asociación para a Saúde Mental Infantil desde a Xestación (ASMI), autor do informe ‘Os medos infantís na literatura para nenos’, recoñece que estes temores “están intimamente ligados ao estado de extrema dependencia no que nace un neno”. Segundo estes especialistas, os medos teñen unha función evolutiva conectada coa “necesidade de preservar a vida e a supervivencia”. Por este motivo, a medida que o neno crece e adquire maior autonomía, os medos evolucionan e tenden a desaparecer na adolescencia.
No entanto, algúns autores, entre eles Bonifacio Sandín, director do Departamento de Psicoloxía da personalidade, avaliación e tratamentos psicolóxicos da UNED, apuntan distintos factores persoais, culturais ou conductuales que poden influír nos patróns de medos infantís:
- Os fillos de pais con tendencia a ser miedosos ou con trastornos de ansiedade alcanzan maior proporción de medos.
- Os nenos máis sensibles ou que mostran maior ansiedade son máis propensos a sentir medo.
- Emitir información negativa ao neno sobre algunha situación ou estímulo concreto pode ser unha posible fonte que xere temor no menor.
- O medo pode deberse a condicionamentos derivados da aprendizaxe directa (queimarse, mordedura dun can, perderse…), que provoca o temor a que se repita de novo a experiencia.
Cada medo, a súa solución
Para axudar aos fillos a superar os seus medos, os especialistas recomendan evitar asobreprotección, pero tamén prescindir de actitudes como resaltar a súa covardía ante un temor, ridiculizarle ou burlarse (que provoquen que o neno senta culpable), así como forzarlle a enfrontarse ao seu temor de forma drástica no canto dun modo paulatino.
O aconsellable é manter unha actitude de serenidade e diálogo que permita delimitar de forma clara e concisa a causa do medo e axudarlle a enfrontarse a el, ao proporcionarlle unha contorna e unhas condicións máis favorables, segundo o temor que afecte o pequeno.
Estas son algunhas das suxestións máis destacadas dos expertos:
- Medo á escuridade: crear un ambiente agradable e sereno no momento de ir durmir e evitar os xogos excitantes. A luz débese suprimir de forma progresiva, primeiro cunha lámpada acesa na mesilla e despois cun pequeno piloto ou a luz do corredor, ata suprimila por completo cando superase o seu medo.
- Medo aos animais: informarlle dos perigos que ten achegarse a un animal descoñecido, pero non crear alarma para intensificar o seu temor. Convén lerlle contos cuxos protagonistas sexan os animais que teme, axudarlle a que se achegue primeiro aos cachorros para mitigar o seu medo e reducir aos poucos as distancias cos animais adultos.
- Medo ás treboadas: é importante deixarlle que observe a choiva e contarlle á vez como funcionan os fenómenos meteorolóxicos, xogar a contar os tronos e calcular o tempo entre estes e os lóstregos.
- Medo aos seres fantásticos: ensinarlle a recoñecelos como produtos do seu mundo interno e recoñecer que non supoñen ningún perigo para a súa vida. Supervisar a programación televisiva e procurar que non vexa películas nin series que conteñan imaxes ou situacións fantásticas que non poidan recoñecer como irreais.
