Adolescentes sen redes sociais: todo vantaxes?

Os usuarios de redes sociais non pairan de crecer. Segundo o ‘Informe Dixital 2021‘, elaborado pola plataforma xestora de redes sociais Hootsuite, 4.700 millóns de persoas en todo o mundo (o 59 % da poboación) son usuarios activos nestas comunidades online.

En España, o emprego destas ferramentas dixitais ascende ao 80 % (máis de 37 millóns de persoas). Moitos destes cibernautas son novos. De acordo co portal estadístico Statista, os maiores consumidores de redes sociais teñen entre 16 e 24 anos (92,6 %). 

O 98,5 % dos adolescentes españois (cunha idade comprendida entre os 11 e os 18 anos) está rexistrado en, polo menos, unha rede social. Así o afirma o estudo de UNICEF ‘Impacto da Tecnoloxía na Adolescencia. Relacións, Riscos e Oportunidades‘. O traballo sinala que un 83,5 % está inscrito en tres redes ou máis, mentres un 61,5 % ten máis dun perfil nunha mesma rede social que utilizan selectivamente para a familia e coñecidos ou para o grupo de iguais. 

Os adolescentes están nestas plataformas de forma masiva e globalizada, case nunca testemuñal, xa sexa en redes sociais ou en aplicacións de mensaxería:

• 95 % utiliza WhatsApp
• 90,8 %, YouTube
• 79,9 %, Instagram
• 75,3 %, TikTok
• 59,2 %, DM Instagram
• 46,4 %, Twitch
• 34,5 %, Discord
• 34,3 %, Pinterest

Tal e como afirma o estudo de UNICEF, a maioría destas presenzas prodúcese en procura de relacións positivas, para comunicarse cos seus amigos, divertirse e non estar só.

Ao contemplar estas porcentaxes podería afirmase que aquel mozo que non utiliza as redes sociais é unha rara avis. Con todo, hai adolescentes sen redes sociais. Que se perden e gañan?

As redes sociais achegan beneficios aos adolescentes. Facilitan o contacto entre afíns, permiten ampliar a visión do mundo, fomentan a creatividade, permiten compartir experiencias e emocións (o que pode ser favorable para a súa saúde mental) e promoven a alfabetización dixital.

Con todo, tamén hai importantes riscos. Entre os principais, identificados no informe de UNCEF por mozas e mozos na súa experiencia na contorna dixital, está o ciberacoso, o contacto con estraños (moitas veces negativo), o sentimento de discriminación ou exclusión, a chantaxe e a “sextorsión” ou o acceso a contidos inadecuados para a súa idade.

De acordo co estudo ‘Do cambio á adaptación: vivindo e aprendendo nun mundo dixital‘, elaborado por Qustodio (plataforma de seguridade dixital para familias), o uso das redes sociais ha crecido un 11,1 % entre os máis novos a nivel global. Os menores pasaron de estar conectados 45 minutos ao día en 2020 a 50 minutos en 2021. 

A pesar destes datos, hai voces que aseguran que aínda quedan menores de entre 11 e 18 anos que viven á marxe das redes sociais. É positivo non estar mergullado no mundo dixital? Desde Qustodio apuntan tres grandes vantaxes:

Estar á marxe do que suceda a cada pouco nas redes sociais fomenta as relacións persoais. Así mesmo, permanecer en constante alerta do que sucede alén da pantalla pode xerar adicción e dependencia, o que terminará minando a produtividade; neste caso, o rendemento escolar.

Un estudo realizado en EE. UU. con máis de 6.500 nenos de entre 12 e 15 anos determinou que aqueles que pasaban máis de tres horas diarias nas redes sociais presentaban maior risco de ter problemas de saúde mental. As redes sociais poden xerar tensións, ser foco de ansiedade, promover o bullying e desencadear problemas de autoestima ou de peso entre os mozos, segundo o informe.

Non saber quen hai alén das redes sociais, descoñecer a identidade da persoa coa que se está interactuando, pode aumentar o risco de sufrir ciberataques ou ciberacoso.

Tal e como apuntan desde Qustodio, permanecer á marxe das redes sociais e apartar aos mozos do seu uso pode carrexar consecuencias negativas. Nestes casos, a vertente social dos adolescentes é a que máis se resente. Estas son os principais efectos:

As redes sociais achegan distintos puntos de vista da realidade. Meter ao adolescente nunha burbulla non axuda a contrastar a información ou a coñecer outros enfoques. Estas redes poden resultar moi útiles para aprender e valorar as distintas perspectivas que hai nunha sociedade.

A forma de comunicarnos e de establecer relacións sociais cambiou. A través do mundo online é posible ampliar a rede de coñecidos de todas as partes do planeta. O que comeza cunha ciberamistad pode converterse nunha relación máis sólida co paso do tempo.

Non se pode permanecer á marxe do mundo dixital. Hoxe en día carecer destas habilidades resta oportunidades formativas e, nun futuro, laborais. A contorna online, queremos ou non, é parte das rutinas diarias.