Que as pantallas son practicamente una extensión do noso corpo é algo que levamos ouvindo, cal ruído de fondo, desde fai xa bastantes anos. O que poucos podiamos imaxinar é que sucedería algo que consolidaría esta idea até cotas dificilmente imaxinables. A pandemia do coronavirus, ao recluírnos entre catro paredes, fixo que o mundo dixital sexa máis que nunca a nosa xanela ao mundo. E este efecto intensificouse nos mozos, paira quen a Rede non só implica lecer, senón comunicación interpersoal e mesmo educación. Nas seguintes liñas veremos que fan os menores en Internet e as redes sociais, ademais dos riscos que entraña o seu uso. E, tamén, da man dun psicólogo, damos algúns consellos paira pais e nais respecto diso.
Un estudo desenvolvido por Qustodio revela que, mentres a actividade en Internet dos adultos da OCDE (Organización paira a Cooperación e o Desenvolvemento Económicos) incrementouse nun 60 % durante o confinamento, no caso dos nenos, nenas e adolescentes alcanza o 180 %. Este traballo céntrase na análise de tres países (España, Reino Unido e EE.UU.) e agrupa o uso da Rede en catro categorías: vídeo en liña, redes sociais, videoxogos e educación. E, aínda que a variación non é en realidade notable, hai que sinalar que os españois pasamos menos tempo que americanos e británicos en todas elas. Paira dar una cifra aproximada, os menores invisten ao redor de tres horas diarias no tres primeiras categorías, excluíndo a educación.
Que fan os menores en Internet?
Paira entender mellor que implica isto, a continuación daremos algunhas claves sobre o uso que os nosos fillos fan de Internet e analizaremos cal debe ser o noso rol como pais en relación con el:
- Aínda que xa hai moitos adultos que creceron coa World Wide Web —Internet fíxose popular a mediados dos anos 90—, aínda non asistimos á maduración dos menores de idade paira quen as redes sociais —Facebook chegou en 2008 a España— xogan un papel fundamental nas súas vidas. Por tanto, descoñecemos que efectos concretos terán no seu desenvolvemento. Referímonos á Xeración Z, é dicir, os nados a partir de 1995, a pesar de que aínda moitos utilicen erroneamente o termo millennial paira referir a eles.
- Igual que o estudo citado compartimenta a vida en rede en catro áreas, debemos fixarnos en que invisten o seu tempo os nosos fillos cando navegan pola Rede. Por pór un caso extremo, non é o mesmo dedicar algunhas horas a ver charlas sobre ciencia ou arte en YouTube que investilas en actualizar de forma obsesiva Instagram, nin tampouco o é consumir información de calidade en blogs e xornais que limitar a ver vídeos de dez segundos en TikTok. Non se trata de elaborar una xerarquía, pero si de ter en conta que “pasar x tempo en Internet” é un concepto demasiado impreciso.
- Mentres que na televisión os contidos redúcense ao que emite una serie de cadeas e a nosa recepción é máis ben pasiva, na Rede o noso papel vólvese moito máis activo, e non hai límite paira as actividades que podemos desenvolver nela. Hai numerosas guías paira ensinar aos menores a facer un uso seguro de Internet, como Se xenial en Internet da Policía Nacional ou esta de a Xunta de Andalucía, orientada a pais e nais que desexen minimizar os riscos do ciberacoso, os hackers, suplantadores de identidade, etc.
- Existe una preocupación moi comprensible entre moitos pais, que temen parecer abusivos ou autoritarios cando tratan de vixiar o lecer dixital dos seus fillos. Con todo, e en especial cando falamos de menores de pouca idade, deixar de facelo pode ser equivalente a deixalos xogar sós na rúa. Como nos xogos no exterior, o importante é permanecer atento, pero sen resultar demasiado intrusivo ou impor restricións inxustas. Neste artigo de ABC analízanse as claves paira facelo mentres se respecta a intimidade dos menores, un dereito garantido por lei.
- É fundamental coñecer ben as páxinas, xogos en liña e redes sociais máis populares. Evitar que, cando nos falen de TikTok, de influencers ou de Fortnite, sóenos a chinés. Así, por exemplo, poderemos saber cal é a rede social máis segura, aprender a utilizar as ferramentas de control parental de TikTok ou coñecer os riscos que implican os micropagos en moitos xogos.
Os riscos do uso de Internet nos menores
Imaxe: Vitoria_Borodinova
Falamos co psicólogo e psicoterapeuta Pedro Xara Beira para que nos informe sobre os riscos do uso de Internet polos menores de idade:
?? Menos relacións sociais. “Está acreditada a importancia extrema e de carácter irreemplazable das interaccións humanas directas paira o desenvolvemento do neno e o adolescente. No entanto, canto máis se intensifica o uso dos dispositivos dixitais e as relacións virtuais, máis se debilitan esas interaccións“, comenta.
?? Máis tensión. Ademais, “as apps, os videoxogos de acción e as redes sociais fomentan o funcionamento multitarea do cerebro, pero o cerebro humano está deseñado paira a execución dunha soa tarefa ao mesmo tempo”, asegura o experto. Non son poucos os neurólogos e psiquiatras que alertan sobre os niveis de tensións que fomenta o uso disperso das redes.
?? Afecta o soño, a vista e as capacidades cognitivas. “Sumemos os contrastados efectos negativos sobre a síntese de melatonina (hormona do soño), sobre o desenvolvemento da miopía (o ollo tampouco está deseñado paira isto) ou sobre os sistemas bioquímicos de recompensa do cerebro, e o resultado é que a dixitalización actual nos nenos e adolescentes propicia demostradamente o empobrecimiento da linguaxe, problemas de atención ou soño, aumento da hiperactividade, impulsividad e asunción de riscos, redución da tolerancia á frustración e propensión a adiccións. En definitiva, os danos nas capacidades cognitivas e no desenvolvemento cerebral son profundos e persistentes”, explica Xara. Non en balde, un estudo da Universidade Autónoma de Barcelona (UAB) vincula o fracaso escolar co uso intensivo de Internet: mentres que este alcanza o 16 % entre quen o utilizan menos dunha hora diaria, entre quen o fan máis de tres horas ao día chega ao 27 %.
Consellos de expertos paira pais e nais
Por suposto, é imposible evitar que os menores invistan tempo na Rede, e tal cousa tampouco sería desexable. “Os nenos e os adolescentes viven, gústenos ou non, nun mundo dixital, e non sería adaptativo paira eles que os seus pais lles privasen de certas habilidades respecto diso”, recoñece o psicólogo. Entón, que facer?
“É fundamental limitar de maneira moi importante o acceso, tanto en tempo de dedicación como en horarios, primando as actividades que se conectan coas súas necesidades e capacidades naturais”, afirma Xara. “É igualmente fundamental entender que o acceso a Internet e a certas redes como WhatsApp ou outras non ha de facerse de ningunha maneira en idades tan temperás como estamos a ver (polo mesmo motivo que non lles deixariamos conducir o coche con 12 anos aínda que os nosos veciños fixéseno), nin cunha durabilidad tan ampla nin sen un bo control dos contidos aos que teñen acceso”, conclúe.
