Controis clínicos no primeiro trimestre do embarazo

• Autor: Por Clara Bassi
• Data de publicación: Xoves, 20deOutubrode2011

Imaxe: CONSUMER EROSKI

As probas do embarazo seguen un protocolo moi estrito para que o proceso culmine de forma feliz, tanto para a nai como para o feto. Saltarllas leva riscos innecesarios, xa que grazas a elas pódense detectar e previr numerosos problemas de saúde materno-fetales. Pero en que consiste este estreito seguimento? Fundaméntase nun triplo control: clínico, que consiste en acudir ás visitas médicas; analítico, que implica someterse a varias análises cada trimestre; e ecográfico, que comprende a realización de tres ecografías.

Toda embarazada debería iniciar o control da xestación a partir da semana sete ou oito. Este exame clínico inclúe unha visita mensual ao médico, na que se vixía o peso, a tensión arterial e as proteínas dos ouriños. A detección de cifras de presión altas e niveis elevados de albúmina nos ouriños indicarían que a muller pode desenvolver hipertensión gestacional, que sería necesario analizar en profundidade. O profesional tamén fala coa embarazada para sondar como se atopa, practica unha exploración abdominal, escoita os latexados do corazón fetal, mide a altura uterina e comproba a colocación do feto.

Primeiro trimestre: descartar infeccións e anomalías

No primeiro trimestre, realízase unha analítica para pescudar o grupo sanguíneo da nai e o seu factor RH. Realízaselle un hemograma (reconto global e en porcentaxes do tres tipos básicos de células e a súa morfoloxía), unha análise de ouriños para descartar infeccións e serologías de enfermidades infecciosas que poden ser relevantes para a boa evolución do embarazo e o desenvolvemento do feto. É fundamental detectar a tempo se a gestante é portadora dunha delas.

• O “Toxoplasma gondii” é o parásito causante da toxoplasmosis, que se orixina, sobre todo, por comer carne ou derivados, crus ou pouco cociñados que conteñan quistes do parásito. A auga, a terra ou os vexetais contaminados son a segunda fonte de infección, mentres que o contacto cos gatos domésticos considérase un factor de risco baixo. A súa prevalencia en mulleres en idade fértil é moi variable, entre o 15% e o 77%. A súa detección é importante porque o 15% dos fetos infectados son sintomáticos ao nacer por enfermidades contraídas antes das 24 semanas. Poden sufrir hidrocefalia, calcificaciones intracraneales, corioretinitis e convulsións, aínda que só o 4% teñen secuelas neurológicas permanentes, morte ou cegueira bilateral.
• Hepatite B e C. A xestación é unha boa oportunidade para facer un cribado poboacional do virus da hepatite B (VHB), xa que a transmisión vertical (da nai ao bebé) é moi alta, de ata un 80%, se o antígeno HBe é positivo. Nos casos negativos, esta cifra sitúase entre un 10% e un 25%. Para previla adminístrase gammaglobulinas específicas e vacínase inmediatamente aos recentemente nados. A pesar de todo, un 10% dos bebés de nais con antígeno HBe positivo poden contaxiarse. En canto á infección crónica por VHC, o risco de transmisión vertical achégase ao 5%.
• Lúes ou sífilis é unha infección sistémica producida polo “Treponema pallidum”, que ten dúas vías de transmisión: sexual e placentaria. Nos últimos anos rexistrouse un incremento importante dos casos, polo que o seu cribado gestacional é clave. O risco de transmisión intrauterina dáse a partir das 14 semanas de xestación e aumenta de maneira progresiva. Se a gestante afectada non recibe tratamento con penicilina e prodúcese a transmisión intrauterina, o resultado é dun 40% de abortos espontáneos ou mortes perinatales e un 40% de nenos que nacerán con sífilis congénita. Só o 20% restante non enfermará, precisa Sandra Hernández, especialista en Ginecología e Obstetricia do Departamento de Medicamento Materno-Fetal do Instituto Clínico de Ginecología, Obstetricia e Neonatología do Hospital Clínico de Barcelona.
• A rubéola é unha infección de transmisión respiratoria, producida por un virus da familia “Togaviridae”. O actual programa de vacinación en España realízase a través de dúas dose da vacina tripla vírica e proporcionou unha inmunidade para toda a vida no 95% dos casos. Por este motivo, case foi erradicada por completo, con casos de infección congénita excepcionais, en xeral importados de países sen vacinación sistemática. A rubeola congénita é unha infección crónica que comporta secuelas graves para o feto, de aparición tardía, entre as que figuran a cardiopatía, a oftalmopatía, a xordeira e a microcefalia.
• O VIH. Nos últimos anos, a transmisión vertical deste virus diminuíu e é inferior ao 1% grazas á súa detección no embarazo. Aínda que o virus pode atravesar a placenta en calquera momento e contaxiar ao bebé, o maior risco dáse nas semanas previas ao parto e durante o mesmo. Se a gestante é seropositiva, durante as semanas anteriores ao alumeamento adminístraselle un antirretroviral para diminuír o risco de contaxiar ao bebé.