Comezan cun insulto, seguen con ameazas e acaban con agresións físicas. O que actúa con violencia é un neno, nena, adolescente ou nova, e o que a recibe, o seu pai, a súa nai, o seu avó, o seu irmán ou o seu educador. Este tipo de violencia doméstica, chamada violencia filio-parental, vai en aumento, sobre todo en España. Nas seguintes liñas abordamos este problema. Contamos como se exerce e o porqué.
Por desgraza, cada vez son máis frecuentes os casos de violencia filio-parental en occidente, China e norte de África, pero sobre todo en España. “Lamentablemente somos líderes na prevalencia do problema, na cantidade de casos que hai, como nos estudos, recursos e profesionais que se dedican a iso”. Recoñéceo Roberto Pereira, presidente da Sociedade Española paira o Estudo da Violencia Filio-Parental (SEVIFIP), quen comenta que as denuncias de pais agredidos polos seus fillos aumentaron de maneira extraordinaria un 400% nos 10 últimos anos.
Os casos concretos recólleos a ‘Memoria da Fiscalía Xeral do Estado‘. A última, sobre datos de 2017, apunta que ese ano se abriron no noso país 4.665 expedientes a menores por violencia contra os seus pais ou nais, un 7 % máis que durante 2016, cando foron 4.355. De feito, este fenómeno xa supón o 16,5 % do total dos expedientes abertos a menores de idade por calquera tipo de delito. Ademais, son os “delitos que máis dificultades presentan, polos que máis medidas cautelares solicítanse e máis detidos pasan a disposición do Fiscal”, matiza a Memoria. E iso que “só sinalan as situacións máis graves, xa que existe una cifra negra que non se detecta porque non se chega á denuncia”, advirte Irene Galego, psicóloga da Fundación Amigó, una entidade sen ánimo de lucro que axuda a resolver este tipo de conflitos entre os adolescentes e as súas familias.Fillos que maltratan aos seus pais e nais: como o fan
O problema é máis habitual do que parece. A Universidade de Deusto, entre 2013 e 2017, realizou un estudo en Bizkaia que fai visible esta traxedia. Participaron 2.700 adolescentes de entre 13 e 18 anos de entre 13 e 18 anos de colexios públicos, concertados e privados. O 3,2 % admitiu agredir fisicamente ao seu pai ou a súa nai de 3 a 5 veces no último ano, mentres que o 12,5 % confesou que o fixo polo menos 6 veces de maneira psicolóxica.
E é que a violencia filio-parental non só son golpes. Os expertos da SEVIFIP defínena como o conxunto de condutas violentas reiteradas dirixidas cara aos pais, nais ou adultos que ocupan o seu lugar. Poden ser físicas, psicolóxicas tanto verbal ou como non verbal e económicas. Maniféstase de diversas maneiras, como detalla a ‘Guía básica de actuación en situacións de Violencia Filio-Parental‘ de Euskarri (Centro de Intervención en Violencia Filio-Parental): cuspir, empuxar, golpear, pegar patadas, dar dentadas; lanzar obxectos, pegar puñadas en portas e/ou paredes; intimidación verbal (berros, ameazas, insultos, humillacións, etc.); manipulación; ameazar con matarse e/ou fuxir de casa como forma de obter o que quere ou paira controlar á súa familia; roubar diñeiro ou pertenzas da familia ou amigos; rotura de obxectos apreciados polos pais; contraer débedas cuxo pago recae nos proxenitores; e calquera outra acción ou conduta que ameace o sentido de benestar e seguridade dunha persoa.
Violencia filio-parental: mal da sociedadeQue está a pasar? A Fiscalía dá a súa visión: “Permanece consolidada esta modalidade delituosa como un mal endémico da sociedade, consecuencia dunha crise profunda das pautas educativas e dos roles paternofiliales”.
Nesta causa coinciden especialistas como Pereira, quen tamén é psiquiatra e psicoterapeuta: “A modificación do modelo educativo, pasando dun modelo xerárquico, distante, autoritario e en vertical a un máis próximo, horizontal, emocional e de buscar una relación próxima, xerou un déficit de autoridade -que non autoritarismo-, que é necesaria paira educar, paira transmitir valores e tratar de que o que se aprende sirva paira a convivencia e as relacións humanas. Hai pais e educadores que adquiren con máis facilidade esa autoridade, e non teñen problemas para que os fillos ou alumnos acéptena. Pero a outros lles custa, por carencias persoais ou de relación, porque non teñen moito tempo… e teñen dificultades paira marcar límites, conter, facerse respectar… Si tratas de ser amigo ou amiga, deixas de ser pai ou nai. A un amigo non lle dis o que crees que ten que facer; podes aconsellarlle ou suxerir, pero ese labor non é de pais ou educadores”.
Pero hai máis factores que concorren. Os pais e nais pasan menos tempo en casa por culpa do traballo ou as distancias. Hai máis familias monoparentais, o que supón menos recursos e tempo paira educar que se fosen dous. Ás veces, as dúas persoas que se dedican á educación non están de acordo en como facelo.
Outro tema é a sobreprotección, “una enfermidade do noso tempo e que ten que ver con que os pais senten vixiados coas súas actuacións, sobre si é adecuado o que lles permiten facer aos seus fillos”, apunta Roberto Pereira. A sociedade é máis permisiva con eles, pois se educa aos nenos nos seus dereitos, pero non nas súas obrigacións, mentres que restritiva cos pais ao reprenderlles. Pero, ademais, os nosos fillos están continuamente recibindo mensaxes, a través de videoxogos, películas e Internet, de que a violencia é una boa maneira de resolver os problemas.
