O semáforo de conflitos: técnica para xestionar as pelexas entre irmáns

Para a psicóloga social Iciar Fernández, docente da Universidade do País Vasco (UPV/EHU), o conflito entre irmáns é algo natural e habitual; e lonxe de afrontalo como un drama e atallalo con imposicións ou castigos, hai que vivilo como unha oportunidade . Porque aprender a liquidar estas situacións a través do diálogo ofrecerá aos nosos fillos unha alternativa “reparadora” a futuro e evitará a escalada de violencia do propio conflito.

Como norma xeral os menores non saben resolver os seus conflitos doutra maneira que non sexa a través da violencia tanto verbal como física. No entanto, a medida que se van facendo maiores, o normal é que se limen as súas reaccións. Aínda que pode suceder que un conflito enquistado desde a infancia acabe deteriorando a relación na súa idade adulta . Iciar Fernández dá un paso máis e insiste na necesidade de profundar na situación que xera o conflito para abordar a solución a través dun semáforo do conflito.

O conflito é algo subxectivo e visto desde fóra pode chegar a ser banal, como pelexarse pola roupa ou por entrar primeiro no baño. Con todo, detrás pode esconder inseguridades ou necesidades non cubertas na familia, que fai que os irmáns reaccionen de maneira violenta entre si.

Os motivos que orixinan estes enfrontamentos son múltiples, aínda que segundo a tipoloxía do mediador estadounidense Christopher W. Moore, resúmense en cinco:

• Incompatibilidade de intereses: cando hai unha incompatibilidade real porque os dous queren a mesma cousa ou recursos finitos que hai que repartir.
• Conflitos de información: malos entendidos entre as partes por falta de comunicación ou datos.
• Conflitos de relación: ten que ver co carácter e a relación entre os irmáns.
• Conflitos estruturais: referidos á contorna do fogar e as súas normas.
• Conflitos de valores: relacionados coas prioridades.

Integrante de. Haezi , o grupo de investigación en familia da Universidade do País Vasco, Iciar Fernández insiste en que hai que educar aos nenos na resolución de conflitos e no diálogo. “De nada serve o tradicional ‘pedirvos perdón e aquí non pasou nada’, ou mandar ao neno ao recuncho de pensar, a tranquilizarse. É necesario atender o malestar emocional que xera o conflito para solucionalo e evitar que volva xurdir ”. Deste xeito, se aprenden a solucionar pacíficamente os rozamentos no día a día familiar, despois terán máis recursos para solucionar problemas na adolescencia ou a idade adulta.

O obxectivo é que aprendan a resolver de maneira dialogada os conflitos e para iso os pais deben intervir. Dialogar sempre será máis custoso que apostar polo uso da violencia, escabullirse do problema ou que o resolva o pai ou nai, porque implica escoitar ao outro, empatizar con el e para iso temos que tirar dunha boa intelixencia emocional .

Traballar a prevención dos conflitos desde idades temperás implica que nos desencontros o menor saiba xestionarse emocionalmente, sexa consciente do que lle pasa, pida axuda e sexa capaz de escoitar ao outro, aínda que non estea de acordo con el . E neste proceso os pais deben adoptar un papel mediador e de acompañamento .

É lexítimo que os irmáns despois dunha disputa estean enfadados. Por iso, o primeiro é que cada un tome conciencia de como lle afecta o problema e atenda o seu enfado. “Dicirlles que se pidan perdón é facerlles negar o conflito, por iso hai que permitir que ese enfado saia, sen prexudicar ao outro. Nós estaremos alí para acompañarlles nese proceso de asimilar que lles ocorre e verbalizarlo de maneira axeitada”, explica Fernández. Só cando o menor expresa o que lle pasa, o que lle desbaste ou lle enfada e sente escoitado, entón estará disposto a escoitar ao outro , e por iso é necesario que os pais actúen como mediadores.

“ Mediación implica non tomar partido . O labor dos pais é permitir que eles escóitense e que acepten que poden ter diferentes criterios respecto diso que pasou”, asegura a experta. No entanto, a tendencia dos pais é impartir xustiza, e os fillos ante eles tenden a botar balóns fóra, a non asumir a responsabilidade e a ver inxusta a decisión cando lles prexudica. Utilizará frases como ‘eu non fun’, ‘non empecei, ‘o outro ten a culpa’…

A psicóloga Iciar Fernández deseñou un semáforo do conflito como ferramenta para a resolución de disputas. Consiste no seguinte.

Unha vez que se dá o encontrón, e partindo de que exista vontade, o mediador debe separar ás partes, cunha distancia física , pero sen perder o contacto visual. “ O pai ou a nai situarase no medio para que se saiba que é mediador e que non é xuíz nin parte no conflito, que saiban que está aí para axudarlles, para que os irmáns se comuniquen”, explica.

Cada un debe tomar conciencia de cal é a súa emoción —ira, tristeza, enfado…— e verbalizarlo. Primeiro un irmán e logo o outro. É importante que se escoiten entre eles .

“O pai ou a nai debe validar que iso faise, porque nos conflitos tendemos a pór as emocións no outro, é dicir, ‘se estou enfadado é a túa culpa’. Isto non funciona porque unha boa intelixencia emocional consiste en mirarse a un mesmo”, asegura. Se están moi enfadados, o labor do adulto é darlle a volta con frases como: “estás moi enfadado porque o teu irmán dixo isto”.

O paso á seguinte cor implica asumir que se está enfadado pero se quere solucionar o problema , e dáse un paso á fronte , para que se acheguen máis fisicamente.

Cada un debe contar a súa versión. Neste nivel verase si existe vontade de querer falar ou non. No caso de que o enfado sexa maiúsculo e non se queira dialogar, é conveniente esperar a que as augas se acouguen e retomar a mediación unha vez háxanse sosegado.

Os pais teñen que estar atentos a que cada exposición se refira especificamente á situación. É dicir, separar a persoa do problema. Frases como “é que ti es….” deben ser freadas polo mediador con outras como “o que queres dicir é que o teu irmán neste momento actuou desta maneira”.

A experta recomenda aquí comprobar si han empatizado : “Sería interesante preguntarlles se entenderon o que lle contou o seu irmán, como o viviu”. Isto pode facerse neste momento ou máis tarde.

Acto seguido, dáse outro paso á fronte .

Desde aquí arrinca a procura de acordos entre os irmáns. Neste punto, o pai ou a nai poden suxerir distintas opcións que se axusten ao modo de ser dos seus fillos e contribúan a conseguir este obxectivo.