Por que apenas temos recordos de cando eramos bebés? A ciencia aínda non achou una resposta certeira paira explicar por que os recordos dos primeiros anos de vida non permanecen na nosa memoria. Pero se propuxeron distintas teorías. Este artigo presenta as conclusións dalgunhas das investigacións máis recentes sobre a causa da amnesia infantil e a fraxilidade dos recordos infantís.
Que é a amnesia infantil?
A amnesia infantil é aínda un misterio paira a ciencia. O feito de que tanto nenos maiores, como adolescentes e adultos sexamos incapaces de recuperar recordos dos nosos primeiros anos de vida resulta mesmo paradoxal, si tense en conta a extraordinaria capacidade de aprendizaxe do neno durante esa etapa.
Una investigación difundida en 2011 ratificaba o fráxiles e volátiles que resultan os recordos infantís. O traballo —dirixido por Carole Peterson, especialista da Universidade Memorial de Terranova (Canadá)— consistiu en consultar a 140 nenos de entre 4 e 13 anos acerca de tres recordos das experiencias máis temperás que puidesen lembrar. Dous anos máis tarde a científica reencontrouse con eses menores paira facerlles a mesma pregunta.
Na primeira consulta, os máis pequenos podían lembrar cousas moi antigas, mesmo de cando tiñan apenas 18 meses de idade. A veracidade destes recordos foi comprobada logo a través dos seus pais.
E na entrevista de dous anos despois, en cambio, a maioría non só mencionaba feitos distintos, senón que, ademais, cando se lles describían os feitos que eles mesmos narraran no primeiro encontro negaban que iso lles pasou.
No caso dos máis grandes, de entre 10 e 13 anos no momento da primeira entrevista, os recordos que contaban tampouco eran os mesmos. E isto debíase a que, aos 10 anos, a amnesia infantil xa actuou e as memorias dos primeiros anos perdéronse.
Por que non lembramos os nosos primeiros anos?
As novas neuronas limpan a memoria de recordos infantís
Un estudo realizado en 2012 por científicos da Universidade de Toronto (Canadá) parece arroxar algo de luz sobre a cuestión. Sheena Josselyn e Paul Frankland, quen dirixiron a investigación, acharon indicios de que a explicación é neuronal. En concreto, a orixe da amnesia infantil estaría na creación de novas neuronas no hipocampo, una rexión do cerebro. “Os nenos exhiben altos niveis de neurogénesis no hipocampo coa consecuente incapacidade de formar recordos duradeiros”, explican. O descenso do ritmo de xeración de novas neuronas, ademais, coincide co surgimiento da habilidade de formar recordos duradeiros a longo prazo. Nas probas realizadas con ratos demostrouse tamén o contrario: cando a creación de neuronas retárdase, o esquecemento non se produce. A conclusión sería que os altos niveis de creación de neuronas no hipocampo frean a capacidade de desenvolver recordos perdurables.
Imaxe: Pixabay
Aínda que a falta de madurez do hipocampo está detrás da amnesia infantil, esta parte do cerebro non permanece inactiva. Una investigación recente con imaxes cerebrais realizada por científicos da Universidade de Yale (EE. UU.), e recollida na revista Current Biology, mostra que os bebés de tan só tres meses xa utilizan o hipocampo para recoñecer e aprender patróns. Paira o estudo empregouse tecnoloxía de imaxes por resonancia magnética funcional (IRMf) co fin de captar a actividade do hipocampo de 17 bebés, de entre tres meses e dous anos de idade, mentres se lles presentaban dous conxuntos de imaxes nunha pantalla. Despois de mostrar aos bebés estes dous conxuntos de imaxes varias veces, o hipocampo respondeu con máis forza ao conxunto de imaxes estruturadas que ao conxunto de imaxes aleatorias.
Os investigadores aseguran que o tamaño do hipocampo duplícase nos dous primeiros anos de vida e acaba desenvolvendo as conexións necesarias paira almacenar os recordos. “Aínda que non poidamos lembrar as experiencias infantís máis adiante na vida, estas rexístranse, no entanto, dun modo que nos permite aprender de elas”, sinala Nick Turk-Brone, profesor de psicoloxía en Yale e autor principal do artigo.
A amnesia infantil, segundo Freud e Piaget
Sigmund Freud foi un dos primeiros científicos en interesar pola memoria infantil. Afirmou que os recordos dos primeiros cinco anos de vida non se eliminan, senón que quedan “reprimidos” na nosa mente.
Máis tarde, Jean Piaget propuxo que a dificultade paira acceder a esas memorias radica no feito de que foron gardadas en códigos diferentes, en función do período de desenvolvemento do neno. Paira Piaget, hai una primeira etapa chamada sensorio-motor (entre o nacemento e os dous anos de idade), daquela a etapa preoperacional (entre os dous e os sete anos), a de operacións concretas (entre os 7 e os 12 anos) e a de operacións formais (de 12 a 17 anos). Por iso, segundo esta teoría, do primeiro período non se conserva ningún recordo, do segundo uns poucos. Despois, a memoria crece a medida que se avanza no tempo.
A memoria do neno reflíctese na súa fala
No entanto, a explicación máis aceptada até agora está relacionada co desenvolvemento da linguaxe nos bebés. Os científicos levaron a cabo varios experimentos cun mesmo patrón: preguntar a nenos por acontecementos da súa vida ocorridos seis meses ou un ano atrás. Nese lapso, os pequenos adquiriran novas competencias lingüísticas. Con todo, ao narrar os seus recordos, fano empregando as mesmas ferramentas verbais coas que contaban no momento de vivir esas experiencias.
O artigo que describía talles experimentos foi publicado en 2002 por científicos da Universidade de Otago (Nova Zelandia). A conclusión á que chegaron é que o desenvolvemento da linguaxe desempeña un papel fundamental na amnesia infantil. Segundo este principio, cada persoa esquecería todo o que non fose capaz de narrar no momento de vivilo.
