Que é tíngaa, como previla e que facer si o teu fillo contaxiouse

Tíngalas ou dermatofitosis son infeccións da pel, o coiro cabeludo e as uñas producidas por un grupo de fungos, os dermatofitos. A estes microrganismos que pertencen aos xéneros Trichophyton, Epidermophyton e Microsporum encántalles a queratina que teñen estas partes do noso corpo.

Tamén inflúen no seu crecemento, tal e como recoñecen os pediatras neste documento de consenso (2016), a humidade, a calor, a química específica da pel, a composición do sebo, a sudoración, a idade máis nova, a alta exposición por hacinamiento, a predisposición xenética, estados de inmunosupresión, tratamento con corticoides e enfermidades asociadas (diabetes, dermatitis atópica).

Estes fungos non son perigosos, pero si moi contaxiosos e poden causar irritacións molestas (antiestéticas descamaciones que pican, purulentas) que poden derivar en problemas maiores si non se acode a un dermatólogo que as identifique e tráteas. E é que, aínda que as micosis cutáneas que provocan son superficiais, en ocasións invaden estruturas profundas ou se propagan orixinando unha enfermidade sistémica grave. Ademais, en persoas con sistemas inmunes débiles, poden estenderse ou facerse crónicas. E si tíngaa afecto á cabeza, pode deixar alopecias permanentes si destrúese o folículo piloso da zona.

Non é raro que os menores de idade poidan sufrir estas infeccións cutáneas, pero hai un tipo de tinga que de forma case exclusiva sucede na infancia: tíngaa do coiro cabeludo. Así, entre os máis pequenos é máis frecuente tamén a tinga do corpo, mentres que, nos adolescentes, tíngaa inguinal, a do pé e a das uñas.

Entre as persoas máis susceptibles a padecer unha infección por dermatofitos do coiro cabeludo están os nenos de 6 meses a 12 anos, con lixeiro predominio en homes. A máxima incidencia, segundo datos de Asociación Española de Pediatría (AEP), sucede entre os 4 e 7 anos. É raro ter tíngaa do coiro cabeludo ou tinea capitis despois da puberdade, aínda que “a maioría dos adultos poden ser portadores, é dicir, poden contaxiar a enfermidade, pero non a padecen”, recoñecen desde a Academia Española de Dermatoloxía e Venereología (AEDV).

Alopecia, descamación e inflamación son os síntomas máis destacados desta invasión do pelo, que poden ser confundidos con eccemas. Hai dúas formas de tíngaa da cabeza:

• Non inflamatoria. Caracterízase por producir alopecia reversible, pelos rotos, descamación e prurito local. A forma microspórica a causa o fungo Microsporum canis e a tricofítica, o Tricophyton Tonsurans.
• Inflamatoria ou querión de Celso. Nesta forma grave aparecen placas inflamadas, pústulas e costras molestas e dolorosas, mesmo purulentas. O pelo arríncase con facilidade e a alopecia é irreversible.

A tamén chamada tinga da pel sen pliegues ou tinea corporis xorde na pel de tronco e extremidades, excepto nas palmas das mans, as plantas dos pés e as ínguas. Maniféstase, tras un período de incubación de entre unha e tres semanas, cunhas lesións circulares ou ovaladas, descamativas e prurixinosas (que pican) e ás veces con sensación de quemazón. Esta tinga corporal ten diversas formas clínicas: profunda, incógnito ou granuloma de Majocchi.

Á dermatofitosis máis frecuente despois da puberdade (en nenos maiores e adolescentes) coñécella tamén como pé de atleta, xa que afecta as plantas dos pés e os espazos que hai entre os dedos, aínda que a forma interdixital é a máis habitual en nenos. Bochas, úlceras ou lesións descamativas son algunhas das súas manifestacións.

Pouco frecuente na infancia, a tinea unguium ou onimicosis é máis habitual en nenos maiores e asóciase ao pé de atleta. Aparece no bordo das uñas dos pés (o primeiro dedo) como manchas amareladas ou esbrancuxadas e cun engrosamiento na súa lámina. Pode causar dor e picor.

O eccema marxinado de Hebra, tinga inguinal ou de grandes pliegues afecto a adolescentes deportistas (sudoración excesiva), poida que proveña da tinea pedi ou a onicomicosis e incumbe á rexión inguinal e as áreas púbica, perineal e perianal. O que comeza cun enrojecimiento da pel convértese en lesión que pode inflamarse.

Estas tingas transmítense por contacto directo con animais (cans, gatos e coellos), terra contaminada e persoas infectadas. Pero tamén poden permanecer nos fómites (superficies contaminadas), no solo de vestiarios, de piscinas e da propia vivenda, e nos pelos caídos dos animais.

Precisamente, nunha investigación realizada no ámbito da AEDV e que foi admitida para publicar nas revista ‘Actas Dermo-Sifiliográficas’ titulada ‘Brote de dermatofitosis en rexión de cabeza e pescozo asociadas ao rasurado en barbarías: Estudo descritivo multicéntrico dunha serie de casos’, apúntase a que a tinga pode transmitirse a través de instrumentos non desinfectados (neste caso, maquinillas eléctricas contaminadas) que entran en contacto estreito e repetido coa pel.

Na maioría dos casos, o diagnóstico de tíngalas é identificado pola clínica cutánea que observa o dermatólogo.

Pero en ocasións, poden ser difíciles de diagnosticar, pois os síntomas se parecen aos doutras enfermidades, como psoriasis, dermatitis, alopecia ou impétigo. Por iso é polo que a confirmación mediante un cultivo de fungos sexa obrigatoria ante a sospeita de tingas de cabeza e uñas, por exemplo. Ademais, a dermatoscopia resulta útil en tíngalas do coiro cabeludo para “observar pelos en coma ou en sacacorchos”, detallan os expertos da AEP.

Despois dun correcto diagnóstico, como se quita tíngaa? Para eliminar o fungo que causa a tinga da cabeza ou a das uñas hai que iniciar un tratamento oral específico segundo a especie durante 2-4 semanas. Ademais, debe utilizarse un champú especial para diminuír o contaxio e mellorar a curación. E é aconsellable limar e cortar as uñas infectadas para facilitar a acción dos antifúngicos. Tamén cabe a posibilidade de recetar corticoides para baixar a inflamación ou antibióticos se hai infección bacteriana.

No caso de tíngalas do corpo, cruris e pedis hai que recorrer a tratamento tópico para curala rapidamente. Confórmano unhas cremas que se aplican unha ou dúas veces ao día durante 2-6 semanas ou até 4-5 días despois de aparente curación.

Para previr as infeccións por tinga é esencial seguir as seguintes recomendacións que fan os dermatólogos:

• Non compartir obxectos de uso persoal (toallas, roupa de cama, chapeus, gorros, cortaúñas, calzado). E si utilízanse, desinfectarlos de maneira correcta entre un uso e outro.
• Manter unha boa hixiene da pel e as uñas, con coidado de que estean limpas e ben secas.
• Evitar calzado non transpirable.
• Secarse ben os pés (especialmente entre os dedos) despois de ducharse, sobre todo se se acode a baños ou piscinas públicas.
• Non camiñar descalzo en áreas públicas, como baños, duchas e vestiarios públicos.
• Evitar a sudoración excesiva e a humidade.
• Si son nenos, evitar contacto estreito con outros menores contaxiados.
• Se se ten contacto estreito con animais, vixiar e comprobar de cando en vez se teñen áreas onde perderon o pelo e, no seu caso, levalos ao veterinario.

Se algún membro da familia ten tinga, como medidas xerais deben considerarse de novo todas as pautas preventivas xa descritas para non estender o contaxio, xa que o fungo causante pode permanecer durante moito tempo en superficies. Así, é aconsellable:

• Non compartir obxectos que poidan estar contaminados (toallas, gorros, peites, cepillos, coxíns, roupa de cama, calzado, etc.).
• Manter as zonas de pliegues secas e aireadas, evitando a humidade.
• Deben ir ao colexio nenos con tinga? Poderano facer cando inicien o tratamento, segundo recomendan os pediatras na ‘Guía ABE’. Pero, dependendo do fungo causante de tíngaa, é necesario o illamento domiciliario durante polo menos unha semana de tratamento. Así que, se o teu fillo ten tinga, pregunta ao pediatra como proceder neste asunto.

Se ten tinga da cabeza:

• Eliminar ou limpar os obxectos contaminados.
• Non se recomenda o rapado, aínda que si se pode cortar o pelo en certas zonas para facilitar as curas.

Se ten tinga do pé:

• Non camiñar descalzo por baños e duchas de uso público.
• Usar calzado non pecho e calcetíns absorbente, e non pezas oclusivas ou pouco transpirables.
• Terminar polo menos unha semana de tratamento antes de ir á piscina e, nese caso, utilizar protección no pé como calcetín de goma ou zapatillas.