Máis pobreza, máis traballo, máis explotación… A pandemia está a resultar devastadora paira as mulleres. É certo que morren máis homes por causa do coronavirus, pero as mulleres están nunha situación de desigualdade peor que antes da aparición da covid-19. De feito, un informe publicado polo Fondo de Poboación das Nacións Unidas (UNFPA) sinala que “as pandemias empeoran as desigualdades ás que xa se enfrontan mulleres e nenas”. Como explicamos neste artigo, as mulleres en tempos de pandemia están máis expostas que os homes á enfermidade, sofren máis o paro e a inseguridade laboral e convertéronse en vítimas do teletrabajo que, lonxe de axudar a conciliar, converteuse nun motivo engadido de tensión, en especial durante os meses de confinamento.
A desigualdade entre homes e mulleres aumentou durante a pandemia, xa que as mulleres e as nenas padeceron máis as consecuencias da expansión do coronavirus, desde a sobreexposición á covid-19 até o exceso de traballo durante o confinamento, pasando por acusar o paro en maior medida.
Máis expostas ao coronavirus
En España, as mulleres representan o 66 % do persoal sanitario, unha porcentaxe que aumenta até o 84 % no caso das enfermeiras, segundo os últimos datos da Enquisa de Poboación Activa (EPA). E un dos sectores máis expostos a contraer a enfermidade foi o sanitario, polo que as mulleres estiveron sobreexpuestas a este risco.
Pero, ademais, é moi elevado o número de mulleres que traballan nos sectores que se consideraron esenciais durante os peores momentos desta crise (traballadoras de supermercados, farmacéuticas, persoal de limpeza en hospitais, policías…), así que millóns de mulleres estiveron en primeira liña durante toda a pandemia.
Máis paro e inseguridade laboral
As mulleres ocupan moitos postos en traballos sanitarios e esenciais, pero ao mesmo tempo tamén “están sobrerrepresentadas nos sectores que tiveron que pechar durante as corentenas“, recoñece o estudo de ESADE ‘Covid-19 e desigualdade de xénero en España‘. Os ERTE, ERE ou peche de empresas afectáronlles en gran medida e miles de mulleres están a perder o seu emprego remunerado desde o inicio da pandemia.
Ademais, convén lembrar que, segundo un informe da Organización Internacional do Traballo (OIT), os empregos das mulleres son polo xeral máis precarios e cunha menor seguridade laboral, “o que diminúe os seus recursos económicos paira afrontar a crise e aumenta a súa desprotección social e a dos seus fillos”. António Guterres, secretario Xeral das Nacións Unidas, sinalou como imprescindible que as medidas que se adopten paira estimular a economía (préstamos, rescates, etc.) deben ter como destinatarias ás mulleres “independentemente de que sexan empresarias ou propietarias de negocios, traballen a tempo completo na economía formal ou o fagan a tempo parcial ou de maneira ocasional no sector informal”.
Imaxe: voltamax
Menos emprego, pero máis traballo
Á falta de emprego e os despedimentos, que supón colocar ás mulleres nunha posición de desvantaxe, hai que sumar que as súas tarefas non remuneradas aumentaron de maneira exponencial, máis aínda durante o confinamento, como asegura Guterres. Así, as mulleres tiveron que exercer diversas “profesións” durante a pandemia, que a maioría de homes non realizou en igual medida:
- Profesoras particulares. As primeiras semanas do peche dos colexios, cando aínda os centros escolares non controlaban o sistema de clases online, as nais tiveron que facer labores de mestras, explicando no posible aos seus fillos como facer os seus deberes, organizando aos pequenos para que seguisen un horario, etc. En moitos casos, sobre todo nos fogares menos favorecidos (con menos dispositivos electrónicos ou acceso a Internet) ou en caso de ter fillos con necesidades especiais, tiveron que seguir realizando esta tarefa durante todo o confinamento.
- Enfermeiras e coidadoras. O coidado ás persoas maiores que vivisen noutro domicilio era una das poucas excepcións contempladas no real decreto de estado de alarma paira poder saír de casa no confinamento. Así, moitas mulleres, ademais de coidar dos seus fillos, facer o seu traballo e limpar o seu fogar, cada día destinaban tamén parte do seu tempo a atender aos seus familiares maiores.
- Traballadoras domésticas. O 70 % das tarefas de casa recae nas mulleres, segundo datos do informe ‘A perspectiva de xénero, esencial na resposta á covid-19‘, elaborado polo Instituto da Muller, e o confinamento intensificou esta carga.
Entre as consecuencias desta sobrecarga sobre as mulleres púidose apreciar entre elas una diminución dos autocuidados (co perigo que supón atrasar o diagnóstico e tratamento de potenciais enfermidades) e un incremento dos problemas de saúde mental. Así mesmo, os expertos estiman que se viu limitado o seu desenvolvemento profesional e aumentou o risco de exclusión laboral.
Imaxe: Tumisu
Teletrabajo e conciliación?
A carga de traballo non só creceu entre as mulleres desempregadas, senón que incrementou tamén de maneira desmesurada entre as mulleres que conservan o seu emprego e teletrabajan (sobre todo durante o confinamento, pero tamén hoxe), tal e como se indica no citado estudo de ESADE. Isto pon en corentena a idea de presentar o teletrabajo coa idea de conciliación, pois en realidade resultou ser case imposible paira estas mulleres. É máis, supuxo un aumento da tensión entre a gran maioría e xa hai voces (como a de Eva María Blázquez, viceconsejera de Emprego da Comunidade de Madrid) que alertan da posibilidade de que o teletrabajo convértase nunha “ trampa paira a muller“, que favoreza que quede en casa e desde alí desempeñe tanto a súa teletrabajo na empresa como todas as cargas domésticas.
O teletrabajo pode profundar a brecha de xénero. Os homes, en xeral, puideron realizar o teletrabajo “máis tranquilos que as mulleres durante a pandemia”, sinalou Blázquez durante a presentación do ‘I Informe do Observatorio de Igualdade 2020’ de Adecco. Pero, ademais, en non poucos casos as mulleres continuaron teletrabajando tras o confinamento, mentres que os homes volveron ás súas oficinas.
