Ao redor de 350.000 aforradores de todo o país poden ter dificultades para recuperar o capital investido en Fórum Filatélico e Afinsa, as dúas maiores sociedades de coleccionismo filatélico de España. A Audiencia Nacional ha intervido a estas empresas por un presunto delito de estafa. Vista a gravidade do asunto, institucións e asociacións de consumidores piden prudencia aos prexudicados e lémbranlles a conveniencia de conservar as copias dos contratos subscritos con calquera das dúas compañías que investían en selos. Namentres, o Goberno anuncia cambios na Lei de Investimentos Colectivos, posto que ningunha das dúas empresas está suxeita á supervisión que obriga ás entidades financeiras. Os seus depósitos actualmente non están garantidos porque se consideran meras intermediarias na compra de activos, concretamente bens tanxibles. As súas actuacións son competencia das autoridades de Consumo de cada comunidade autónoma. O consello unánime para os afectados é que encamiñen as súas actuacións a reclamacións de forma colectiva.
Intervención xudicial
Varias sedes das empresas Afinsa Bens Tanxibles e Fórum Filatélico foron precintadas o 9 de maio, tras unha denuncia da Fiscalía Anticorrupción pola presunta comisión de varios delitos económicos. Nesta operación, dirixida pola Audiencia Nacional, interviñeron 23 inspectores da Axencia Tributaria, efectuáronse tamén rexistros domiciliarios e a Policía detivo a nove persoas.
O número de aforradores que investiran en ambas as compañías de investimento colectivo é de 350.000. Estes cidadáns agora ven afectados por unha posible estafa a gran escala. As sociedades foron acusadas de estafar uns 5.000 millóns de euros aos seus clientes.
Os respectivos portavoces de ambas as sociedades insisten na falsidade das acusacións. Fórum Filatélico fixo público un comunicado no que as nega. Na súa páxina web, Afinsa tenta transmitir unha mensaxe de tranquilidade “baseado nos máis de 25 anos que avalan un modelo de negocio, que garante todos e cada un dos compromisos adquiridos cos seus clientes e que conta coa autorización das autoridades competentes”.
A pesar desta declaración, na que a empresa afirma traballar “para retornar á normalidade canto antes”, a alarma e o desconcerto apoderáronse dos miles de investidores afectados pola intervención xudicial. En lugar disto esperaban ver cumpridas promesas de rendibilidade que superaban o 6% anual e que os seus produtos se revalorizasen.
Quebra técnica
Tras as detencións e o bloqueo das contas bancarias de Afinsa Bens Tanxibles e Fórum Filatélico, en breve iniciarase nos xulgados o procedemento para declarar a quebra técnica de ambas as empresas. Con posterioridade, designarase un administrador xudicial para xestionalas.
As actuacións xudiciais iniciáronse tras a interposición dunha querela despois dunha denuncia previa da Axencia Estatal de Administración Tributaria (AEAT), que apreciou presuntos delitos contra a facenda pública, branqueo de capitais, insolvencia punible, administración desleal e falsidade documental. Ademais, tanto a Dirección Xeral de Policía, como as fontes da Audiencia Nacional refírense a unha presunta estafa “piramidal”, é dicir, á utilización do capital procedente dos investimentos máis recentes para pagar os intereses dos investidores máis antigos.
O fondo “estaría composto por lotes de selos presuntamente sobrevalorados, cando non falsos, e cuxos réditos non serían tales, senón parte do efectivo recibido por achegas de novos clientes”. Así, mediante unha nota, a Policía describe como estes investimentos filatélicos non chegaban sequera a realizarse.
Desconcerto
Tras coñecerse a noticia, máis dun centenar de clientes apiñáronse ante as sedes centrais de Fórum e Afinsa, situadas en céntricas rúas de Madrid, para reclamar sen éxito o seu diñeiro. As oficinas estaban precintadas, igual que algunhas en Barcelona, Vigo e Valladolid. Como recurso, ante as portas, decidiron crear unha plataforma de afectados. En poucas horas, este colectivo agrupaba a máis de medio milleiro de persoas.
Desde a Audiencia Nacional recomendouse aos investidores en ambas as entidades que non vaian ás comisarías para presentar denuncias, xa que os delitos “non prescriben”. Proximamente habilitarase un lugar específico para canalizar as reclamacións.
Pero as chamadas á calma non logran tranquilizar aos afectados. Entre outros motivos, porque ao tratarse de investimentos en bens tanxibles, estes depósitos non están garantidos e eles poderían perder os seus aforros.
As sociedades intervidas alcanzaban un volume de negocio próximo aos 1.400 millóns de euros
De feito, o presidente da Comisión Nacional do Mercado de Valores (CNMV), Manuel Conthe, lembrou enseguida que, segundo a normativa vixente, os afectados “para a CNMV non son investidores, senón compradores de activos, polo que o supervisor non ten nin competencia nin información” sobre o ocorrido.
Ningunha das dúas sociedades están suxeitas á supervisión do organismo que preside Conthe e tampouco son competencia do Banco de España. Como non son entidades financeiras non están sometidas á Lei do Mercado de Valores senón que son competencia das autoridades de Consumo de cada comunidade autónoma.
Reclamacións
Numerosas organizacións de consumidores, como a Unión de Consumidores de España (UCE), a Organización de Consumidores e Usuarios (OCU), a Federación de Usuarios-Consumidores Independentes (FUCI), a Asociación de Usuarios de Bancos, caixas e Seguros (ADICAE), a Federación de Consumidores en Acción (FACUA), a Confederación Española de Amas de Casa, Consumidores e Usuarios (CEACCU), etc., decidiron facer todo o posible por defender os intereses penais e civís dos consumidores afectados. Algunhas mesmo se presentarán como acusación.
Os prexudicados colapsaron os teléfonos destas asociacións (OCU recibiu máis de 2.800 en 3 horas). Ademais de pór a súa rede de oficinas a disposición de clientes de Afinsa e Fórum Filatélico e de lembrar que tamén poden informarse na OMC coinciden en manifestar que:
- Non é recomendable iniciar ningunha acción ata coñecer con detalle as actuacións levadas a cabo pola Audiencia Nacional e as súas consecuencias xurídicas. Por desgraza, a maioría entende que será un procedemento longo e difícil.
- Presentar reclamacións de forma colectiva é unha das recomendacións apuntadas desde instancias xudiciais, xa que realizar denuncias particulares polo prexuízo económico que cada cliente puidese sufrir colapsaría os xulgados. FUCI recomenda aos afectados facelo en grupo tamén “para poder facer maior presión”.
- É necesario para reclamar facer provisión de toda a documentación (contratos, depósitos, resguardos, etc.) que se posúa e convén estar atentos ao desenvolvemento dos acontecementos. OCU, por exemplo, facilitará información nas súas páxinas web (www.ocu.org e www.dinero15.com).
Entre os consellos habituais para os pequenos aforradores atópase o de investir en entidades consolidadas que ofrezan produtos a prezo de mercado e diversificar no posible o seu investimento. Cando unha entidade ofrece un interese moi por encima dos que se atopan no resto é probable que teña que aumentar os seus riscos para alcanzar esa rendibilidade.
Modificación da lei
Fontes do Goberno apresuráronse a anunciar un cambio na regularización deste tipo de investimentos en bens tanxibles. A directora xeral de Consumo, Mª Anxos Heras, anunciou que se está traballando na modificación da Lei de Investimentos Colectivos de 2003. En calquera caso, a responsable de Consumo reiterou que, coa legalidade actual, o Estado non dispón dun fondo de garantías para dar solución aos afectados e que as competencias residen nos gobernos autonómicos. Unha comisión de cooperación entre todos eles, coordinada polo Ministerio de Sanidade e Consumo, establecerá as canles para que poidan reclamar os afectados.
A Lei de Institucións de Investimento Colectivo dedica ás compañías de investimento en bens tanxibles unha disposición adicional na que lles prohibe utilizar na súa denominación ou publicidade os termos “financeiro” ou “colectivo”. O texto esixe a estas sociedades someterse a auditorías e remitir copia do informe ás autoridades de consumo. De igual modo, todos os seus contratos han de formalizarse por escrito, detallar os compromisos adquiridos e han de entregar copia ao cliente.
Pero estas compañías que invisten en selos, obras de arte ou antigüidades non se consideran entidades financeiras; estritamente son só intermediarias na compra dos devanditos bens. Este é o motivo polo que os seus clientes non teñen o respaldo dos fondos de garantía. Con todo, os depósitos en bancos e caixas, así como os investimentos en Bolsa, si están protexidos, aínda que de forma limitada.
Desde o ano 96 OCU desaconsellou este tipo de investimentos en bens tanxibles e solicitou de forma reiterada á Administración a creación dun mecanismo que cubrise aos investidores en caso de quebra ou actuación fraudulenta. Para UCE, o acontecido “supón un novo atentado á confianza dos pequenos investidores españois ante a fraxilidade dun sistema normativo que de xeito evidente adoece dos instrumentos necesarios que garantan a seguridade e a solvencia que deberían ofrecer as entidades que operan no sector”.
O sistema
O funcionamento do sistema comezaba coa captación de pequenos aforradores que investían importes próximos aos 300 euros nuns selos que presumiblemente eran conservados por Afinsa e Fórum Filatélico. A Policía está a ser asesorada nesta “macrooperación” por un perito británico experto en tasaciones filatélicas.
Estas compañías que invisten en selos, obras de arte ou antigüidades non se consideran entidades financeiras, son só intermediarias na compra dos devanditos bens
Os investidores nunca chegaban a ver os selos, só se limitaban a realizar os depósitos. Ao parecer, se esixisen o cobro dos compromisos, tanto dunha como doutra empresa, ambas chegarían a unha quebra real, porque non puidesen devolver estes importes coa rendibilidade acordada.
As sociedades intervidas alcanzaban un volume de negocio próximo aos 1.400 millóns de euros. A especialidade de Afinsa é o investimento en arte, filatelia, numismática e antigüidades. Entre as súas actividades tamén se atopa o coleccionismo, a intermediación e o asesoramento para adquisicións. Esta sociedade foi creada en 1980, conta cun centenar de oficinas, máis de 2.500 empregados e ao redor de 175.000 clientes.
Fórum Filatélico constituíuse en 1979, dispón de 140 oficinas, 1.500 traballadores e preto de 200.000 clientes. A sociedade desenvolveu unha rápida expansión mediante plans de pensións e produtos de aforro ligados a valores filatélicos. Desde 1983 patrocina ao Fórum Filatélico de Valladolid, equipo de baloncesto que xoga na liga ACB. En 2005 adquiriu o 0,80% de Enagás e hai un mes o 0,85% do Banco Pastor. O a súa web sinala que posuía 281 empregados e 1.345 axentes ao peche do ano 2004.
Pola súa banda, a Asociación de Empresarios de Coleccionismo e Investimento (ASECI), que agrupa a once sociedades do sector, e entre elas Fórum Filatélico e Afinsa, chamou tamén á tranquilidade dos investidores. O seu presidente, Joaquín López Pascual, mostrou a súa “estrañeza” pola decisión da Audiencia Nacional e asegurou que ambas as empresas “levan cumprindo os seus compromisos sen problemas”.
