Artistas rueiros

Os domingos adoitan ser os días máis produtivos paira os artistas, especialmente si colócanse en parques e prazas moi visitados. Pero, en liñas xerais, subsistir como artista rueiro é difícil, xa que a cantidade de diñeiro solicitada diariamente varía moito, dependendo da actividade artística de que se trate, do lugar e das horas que se traballe. No caso das estatuas humanas, si tense un disfrace moi orixinal e trabállanse 10 horas nun lugar turístico moi concorrido, pódese gañar una media de 60 euros ao día, tendo en conta que en ocasións os factores climáticos e as normativas de cada Concello poden influír na cantidade de diñeiro que se obteña ao final da xornada.

Os músicos téñeno aínda máis difícil, xa que a súa actividade está máis regulada, polo que en 8 horas de traballo poden gañar menos que mimos, titiriteros, magos e estatuas viventes. Paira compensar, tentan sacarse un diñeiro extra gravando o seu propio CD, que adoitan vender mentres actúan, aínda que se trata dunha práctica prohibida polos concellos.

A maior parte dos artistas que actúa na rúa non paga impostos nin está rexistrada como autónomo, pois é difícil calcular canto se gaña cada día, segundo explica Paula Noviel, portavoz da Asociación Española e Comunitaria de Estatuas Viventes e Teatro, quen asegura que a maior parte dos membros desta agrupación actúan na rúa sen ánimo de lucro, co simple obxecto de ofrecer arte á xente. Estes artistas/traballadores pretenden que se faga un réxime específico paira as súas necesidades, que insinúan podería ser un “réxime mixto”, polo que se lles permita facer de estatua, por exemplo, e no resto de tempo en que non poidan dedicarse a iso, ter un réxime por conta allea, como sinala Noviel.

Outros artistas que traballan na rúa, en cambio, como os pintores e caricaturistas da Praza Maior de Madrid, están dados de alta no sistema de Seguridade Social como autónomos. A razón estriba en que teñen un lugar fixo onde realizar o seu oficio, e traballan en horarios máis ou menos estables, o que non adoita suceder con outro tipo de artistas, como músicos, estatuas viventes, mimos ou malabaristas.

Hai artistas que actúan na rúa, pero tamén o fan en diversos actos ou festivais. Neste caso, polo xeral son contratados por obra ou servizo cando salguen da vía pública, e case todos cotizan como autónomos. Algúns exemplos son as compañías de teatro rueiro, como A Chave Inglesa, os Malabreikers e outros grupos, que empezaron a darse a coñecer na rúa e que agora actúan tamén en salas. Dáse o caso, ademais, dalgunhas compañías que mesmo actúan de forma fixa en certos lugares públicos, como Marimba Marionetas e outros grupos de titiriteros, que se presentan cada fin de semana no teatro de Marionetas do madrileño Parque do Retiro.

Os artistas rueiros, en xeral, non necesitan dun permiso especial paira exercer o seu oficio, pero si deben cumprir con aquelas ordenanzas dos Concellos relacionadas coa convivencia cidadá, nas que por regra xeral o que se esixe é o respecto aos demais. Quen si deben ter un permiso especial son os pintores e caricaturistas que traballan na rúa. Cada Concello ten a súa propia normativa con respecto aos artistas rueiros, polo que dunha cidade a outra poden existir diferenzas. Ademais, as normas tamén son máis restritivas dependendo da actividade artística e o lugar público onde se queira realizar. Quen levan a peor parte son os músicos, a quen máis se esixe á hora de actuar no metro ou algunhas vías públicas e prazas importantes de España.

Nalgunhas cidades como Santiago de Compostela as actividades artísticas na vía pública están suxeitas á previa autorización municipal, que se outorgará ou denegará en función das molestias que poidan ocasionar aos cidadáns. Tamén hai algunhas cidades que esixen que os artistas rueiros conten cun carné que os identifique como talles para que a súa actividade sexa valorada e recoñecida polas autoridades. Por iso entidades como a Asociación de Músicos de Barcelona ou a Asociación Española e Comunitaria de Estatuas Viventes e Teatro outorgan a membros e interesados un carné aprobado polo Ministerio do Interior, aínda que non ten aínda validez de permiso. O permiso é moi útil para que a Policía distinga aos artistas de esmoleiros e vendedores ambulantes, segundo afírmase desde a agrupación de estatuas viventes na súa páxina de Internet.

En Barcelona tamén existen normas, como as que afectan os músicos, que poden tocar en 26 puntos céntricos do distrito de Ciutat Vella -o máis turístico da cidade-. Pero deben respectar franxas horarias concretas e os amplificadores ou instrumentos non poden superar os 70 decibeis, medidas que tamén se aplican noutras urbes. As actuacións musicais na vía pública só se poden facer en espazos públicos superiores a 7 metros, entre as 10:00 e as 22:00 horas e cunha duración non superior aos 30 minutos, e en ningún caso diante de centros docentes, hospitais,ou residencias, segundo establece a Ordenanza de Convivencia de Barcelona. Ademais, a actitude dos artistas ha de ser respectuosa cos espectadores, e non se lles pode obrigar a dar una cantidade específica de diñeiro. En caso de incumprimento da normativa, córrese o risco de que interveña a autoridade e ser multados ou que se requisen os instrumentos.

Nesta cidade a vía pública máis regulada é a Rambla. Desde xaneiro de 2007, os artistas rueiros han tido que adecuarse a unha nova normativa que fixa os lugares onde poden situarse tanto as estatuas humanas como os músicos e os pintores. No caso das primeiras, estas só poden situarse ao principio do paseo, en catro tramos delimitados; ademais, non poden usar máscaras e deben ocupar un máximo de 1,5 x 1 metro de superficie. En canto aos músicos, malabaristas e grupos só poden actuar ao final da Rambla de Santa Mónica, por ser máis espazosa. O caso dos pintores é aínda máis complicado, xa que deben facer una especie de “oposición” anual paira conseguir una autorización previa que lles permita traballar nesta zona.

A única cidade exenta de normativa, onde os artistas gozan de total liberdade, é Zaragoza, lugar ao que moitas asociacións toman como referencia de como debe actuarse respecto da súa actividade.

Actuar como músico no metro tamén está regulado. Un artista que queira tocar de maneira legal no metro de Barcelona, por exemplo, debe sacarse un carné que o identifique como tal, e formar parte da Asociación de Músicos de Barcelona. Ademais, ten que inscribirse a unhas franxas horarias semanais paira poder tocar en calquera dos 24 puntos musicais habilitados. Cada artista pode apuntarse semanalmente a 14 franxas horarias, cada una de dúas horas, e non debe actuar nun mesmo punto musical máis de dúas veces por semana. Non se pode actuar nos vagóns, nin utilizar percusións, nin amplificadores de máis de 20 watts. Hase de ter un repertorio variado, non obrigar aos usuarios a que dean achegas e, se se trata de grupos, non exceder as tres persoas.

En Valencia fanse castings paira seleccionar que músicos poden actuar no metro

Son tantos os músicos, mimos ou grupos de teatro que desexan actuar nos metros e estacións de tren, que nalgunhas comunidades autónomas han optado por restrinxir o número de artistas que actúan a través de castings e posterior selección, como sucedeu no Metro de Valencia e os Ferrocarrís da Generalitat Valenciana. Una vez seleccionados os participantes, establécese un programa que figura en cada estación, aínda que se van turnando para que os elixidos poidan tocar en todas.

No metro de Madrid o traballo dos artistas da rúa é máis libre porque poden tocar en calquera estación, a condición de que non molesten á xente e só actúen nos vestíbulos. Tocar nos vagóns está prohibido e pode ser motivo de sancións, pero aínda así son numerosos os inmigrantes que actúan entre estación e estación, aínda a propósito de que poden ser multados e quedar sen os seus instrumentos.