Un cambio máis para afrontar a eterna crise que nos persegue foi a reforma da Constitución Española, de maneira urxente, co fin de establecer un límite para o déficit público. O pasado 7de setembro, o Senado aprobou de forma definitiva a reforma do texto legal que garantirá a estabilidade orzamentaria das administracións públicas. A proposta xa se aprobou no Congreso. Pero, que significa isto?, terá consecuencias para os cidadáns do montón? En principio, a modificación establécese co obxectivo de axudar na recuperación económica e de impor ao Estado unha disciplina no gasto público que evite chegar a un límite de endebedamento asfixiante. Desde este punto de vista, a noticia é positiva. No entanto, entre liñas pode intuírse que virá acompañada de efectos colaterais non tan favorables, como subidas de impostos para os contribuíntes.
Cambiar a Constitución
A reforma da Constitución, aprobada polo Congreso e o Senado español hai só unhas semanas, é a segunda desde a firma do texto, en 1978. A primeira vez que se cambiou foi para permitir que os cidadáns comunitarios puidésense presentar ás eleccións locais. Esta segunda reforma pretende plasmar no texto da Carta Magna a obrigatoriedade das administracións públicas de aplicar políticas de gasto e ingreso que non descuadren as finanzas públicas de forma estrutural. Non gastar máis diñeiro do que se ingresa convértese nun deber constitucional para o Estado, as comunidades autónomas e outras corporacións legais.
O novo texto incluído no artigo 135 da Constitución alude a unha Lei Orgánica na que se fixará a porcentaxe máxima de déficit que poderán asumir as institucións públicas, que queda estipulado no 0,4% do PIB. En calquera caso, non entrará en vigor ata 2020.
Convértese nun deber constitucional non gastar máis diñeiro do que se ingresa
Aínda que ata dentro de oito anos non terán efecto os cambios expostos, a súa posta en marcha traerá consigo efectos colaterais, como a introdución de novas medidas que axuden ao Estado a conseguir máis ingresos. Deste xeito, as administracións públicas terían un colchón máis amplo para gastar.
Limitar o endebedamento máximo de España, en principio, é unha boa medida, xa que mantido no tempo fainos depender dos mercados. E estes, aumentan os intereses se prevén problemas, algo que pagamos todos os contribuíntes.
Impacto para o cidadán
A contención do déficit busca, sobre todo, lograr un control do gasto público. Pero para conseguilo, parece inevitable a imposición doutras medidas que afecten os contribuíntes.
En primeiro lugar, podería decretarse unha subida dos impostos. Entre eles, podería aumentarse o IVE, o imposto ás SICAV e outras taxas públicas como o IBI (Imposto de Bens Inmobles). Pero non é fácil achar unha solución porque, se se aumentan os impostos, pódese frear o crecemento económico e ter menos ingresos. Se se sobe o IVE, pódese desincentivar o consumo privado e, con iso, fréase o crecemento do PIB.
A subida podería evitarse se a economía española comezase a recuperarse por si soa, xerase emprego e fixese aumentar o consumo. No entanto, as previsións actuais non son halagüeñas, co que cobra forza a primeira posibilidade. Algúns expertos estiman que se podería entrar nunha nova recesión.
Outro impacto da medida podería notarse nas administracións locais e autonómicas. A mellor xestión dos recursos imporase como norma, algo que obrigará a reducir gastos en persoal. É probable que se reduza o número de funcionarios necesarios.
Do mesmo xeito, habra unha racionalización do gasto en partidas do Estado do Benestar (Educación, Sanidade, Fomento…). Os servizos públicos esenciais, como a educación, manteranse ou, mesmo, crecerán. Con todo, non é descartable a introdución do copago sanitario ou de menores investimentos en infraestruturas.
Limitar o déficit supón avogar por uns ingresos e gastos máis equilibrados aos actuais. Hoxe, os ingresos públicos conséguense da recadación de impostos, Seguridade Social paga por empregados e empresas e outras partidas numerosas.
No capítulo de gastos inclúense os custos de mantemento das administracións públicas, recursos humanos (funcionarios) e demais gastos en sanidade, desemprego, infraestruturas, educación… Para que este segmento poida crecer, ou polo menos mantéñase, é necesario que se eleven os ingresos.
Algúns dos puntos máis destacados do artigo 135 da Constitución Española son os seguintes:
- Todas as Administracións Públicas adecuarán as súas actuacións ao principio de estabilidade orzamentaria.
- O estado e as comunidades autónomas non poderán incorrer nun déficit estrutural que supere as marxes establecidas, no seu caso, pola Unión Europea para os seus Estados Membros. Unha Lei Orgánica fixará o déficit estrutural máximo permitido ao Estado e ás Comunidades Autónomas, en relación co seu produto interior bruto. As Entidades locais deberán presentar equilibrio orzamentario.
- O Estado e as comunidades autónomas haberán de estar autorizados por Lei para emitir débeda pública ou contraer crédito.Os créditos para satisfacer os intereses e o capital da débeda pública das Administracións entenderanse sempre incluídos no estado de gastos dos seus orzamentos e o seu pago gozará de prioridade absoluta. Estes créditos non poderán ser obxecto de emenda ou modificación, mentres se axusten ás condicións da Lei de emisión.
O volume de débeda pública do conxunto das Administracións Públicas en relación ao produto interior bruto do Estado non poderá superar o valor de referencia establecido no Tratado de Funcionamento da Unión Europea.
- Os límites de déficit estrutural e de volume de débeda pública só poderán superarse en caso de catástrofes naturais, recesión económica ou situacións de emerxencia extraordinaria que escapen ao control do Estado e prexudiquen considerablemente a situación financeira ou a sustentabilidade económica ou social do Estado, apreciadas pola maioría absoluta dos membros do Congreso dos Deputados.
Respecto dos cambios expostos, o texto constitucional inclúe o seguinte punto:
Unha Lei Orgánica desenvolverá os principios a que se refire este artigo, así como a participación, nos procedementos respectivos, dos órganos de coordinación institucional entre as Administracións Públicas en materia de política fiscal e financeira. En todo caso, regulará:
- a) A distribución dos límites de déficit e de débeda entre as distintas Administracións Públicas, os supostos excepcionais de superación dos mesmos e a forma e prazo de corrección das desviacións que sobre un e outro puidesen producirse.
- b) A metodoloxía e o procedemento para o cálculo do déficit estrutural.
- c) A responsabilidade de cada Administración Pública en caso de incumprimento dos obxectivos de estabilidade orzamentaria.
