Cada ano morren afogadas en piscinas, praias, ríos e pantanos do noso país entre 70 e 150 persoas, a maioría delas nenos, segundo a Organización Mundial da Saúde (OMS). Durante o verán, a auga é o elemento natural de entretemento tanto infantil como dos adultos, e os seus arredores constitúen a área principal dos seus xogos e diversións. Pero tamén entraña importantes riscos, polo que é necesario extremar as precaucións. Respectar os tempos de dixestión, utilizar só as zonas vixiadas destinadas ao baño, aprender as técnicas de rescate e non perder de vista aos nenos na auga son algunhas das cautelas que hai que ter en conta, a fin de evitar sustos e traxedias. No seguinte artigo ofrécense algunhas pautas de comportamento antes de entrar na auga, unha vez dentro e xa fóra dela.
Aínda que o período estival é época de relaxación e descanso, cando se está preto da auga non se pode baixar a garda. Co fin de evitar contratempos e concienciar dos perigos que entraña a auga e a práctica de deportes acuáticos, en especial para os nenos e as persoas con discapacidade, a continuación ofrécense algunhas das principais normas de seguridade.
Antes de darse un baño
Prestar atención aos nenos e anciáns
Cando se acode a unha zona de baño e estase acompañado de menores, anciáns ou persoas con mobilidade reducida, hai que prestarlles unha atención especial para evitar riscos, xa que son as persoas máis vulnerables. É responsabilidade dos adultos vixiar de preto aos pequenos, pois non teñen sensación de perigo e precisan de moi pouca cantidade de auga para afogarse; de feito, un bebé pode facelo en só 30 centímetros de profundidade.
Hai que evitar bañarse mentres se está facendo a dixestión
Neste sentido, recoméndase non inxerir comidas abundantes antes do baño, non consumir alcol e entrar na auga cando transcorresen unhas dúas horas, para previr un corte de dixestión. Hai que ter en conta que, cando se fai a dixestión, o sangue concéntrase no aparello dixestivo e redúcese a osixenación. Isto, unido a un cambio de temperatura ao pasar dun medio a outro, a miúdo provoca vómitos, unha baixada das pulsaciones ou a perda do coñecemento, que poden derivar nun afogamento.
Non zambullirse na auga de golpe
Despois de estar tomando o sol, hai que evitar lanzarse á auga con brusquidade. Adoitar o corpo á temperatura da auga é un proceso lento, polo que convén ducharse antes de darse o baño (práctica de uso obrigado nas piscinas), ou ben, mollarse nocellos, bonecas, caluga e abdome mentres se entra na auga de forma progresiva. Se pasados uns minutos sente moito frío, recoméndase saír da auga de inmediato.
Convén coñecer a zona onde se tomará o baño
Hai que coñecer, sobre todo, as mareas e correntes, a temperatura da auga, a profundidade, se os fondos son irregulares, etc. Para evitar accidentes en pantanos, acequias e encoros, os bañistas debeninformarse antes sobre a configuración do fondo e da ribeira (pozas, vexetación, rocas), as correntes, a temperatura media da auga e se esta é turbia. No caso dos ríos, os principais factores de risco son a profundidade e as correntes que, a miúdo son moi severas, con presenza de obxectos de arrastre na superficie, que poden ocasionar contusións.
Ter cautela nos lugares esvaradíos
Débese ter precaución cos bordos das piscinas, coas rocas nos ríos, os espigóns das praias e nas zonas molladas, pois é fácil escorregar, causarse feridas ou lesións e caer á auga. Ademais, non se debe empuxar a ninguén á auga, nin correr polo bordo da piscina e nin saltar á auga sen fixarse antes se hai alguén mergullado ao redor. Neste sentido, hase de respectar o regulamento da piscina ou da praia.
Non bañarse en solitario
Se non se sabe nadar, o máis prudente é non bañarse só e nadar sempre nas zonas menos profundas e próximas ao bordo na piscina. Na praia hai que facelo en paralelo á costa, sen afastarse nunca dela e preto das postas de Cruz Vermella. En calquera caso, aínda que se sexa un nadador experimentado, o mellor é non bañarse en solitario, en lugares apartados do resto dos bañistas, pois poden producirse cambras, mareos, tragar auga, enredarse con algas ou redes, etc. que poden dificultar a saída da auga e crear situacións de pánico.
Non darse un baño en zonas prohibidas
Sempre hai que bañarse nas zonas vixiadas por socorristas e habilitadas para o efecto, e non facelo en áreas prohibidas. Ademais, débese cumprir cos regulamentos e as normas de hixiene do lugar onde se tomará o baño. Na praia hai que atender ás bandeiras para saber se o baño é posible (bandeira verde: mar en calma; amarela: precaución; vermella: prohibido o baño).
Mentres se permanece na auga
Saír da auga se hai mareos ou calafríos
Se mentres se está tomando o baño advírtese algún síntoma estraño, senten calafríos ou tiritonas persistentes, fatiga, dor de cabeza ou na caluga, mareos, náuseas, vertixes ou cambras, hai que saír da auga de inmediato. Os mareos e cortes de dixestión son frecuentes nas piscinas, xa que o corpo reacciona ante un baño frío repentino despois de tomar o sol ou practicar exercicio.
Non tirarse de cabeza se non se coñecen os fondos
Cando non se está familiarizado coa zona de baño, nunca hai que tirarse de cabeza. Pode haber pouca profundidade e é fácil golpearse contra o fondo e producirse unha lesión na medula espinal con risco de parálise. As zambullidas na auga son a causa do 6% das lesións medulares en España. Así mesmo, non hai que mergullarse en fondos descoñecidos, pois se deben ter en conta as correntes e mareas.
Precaución cos colchóns, flotadores e manguitos
En praias, ríos e pantanos débese ter cautela cos colchóns e non afastarse da costa nelas. Hai que ter precaución co uso de flotadores e manguitos infantís polo risco que leva. Moitos flotadores non cumpren as normativas de seguridade e pódense picar ou darse a volta co neno no seu interior, quedándose boca abaixo e incrementando o risco de afogo. Os manguitos poden axudar a que os pequenos aprendan a nadar, aínda que se poden deslizar e saírse dos brazos.
Non deixar sós aos nenos cando estean na auga
Hai que vixiar con gran interese aos anciáns, discapacitados, persoas con mobilidade reducida e aos nenos. Nunca se debe deixar só a un neno cando estea na auga ou preto dela. Ademais, tampouco se debe deixar xoguetes ao bordo ou dentro da auga, pois resultan moi atraentes para os pequenos. Se nunha piscina non hai socorrista, os menores teñen que ir acompañados dun adulto.
Vixiar aos nenos que practican deportes acuáticos
Débese prestar unha atención especial aos nenos que comezan a practicar deportes e xogos relacionados coa auga, como o mergullo, o esquí, a vela, o surf ou motos, ademais de en os parques acuáticos, xa que, a idades moi temperás, aínda non están capacitados para certas actividades. É de obrigado uso un chaleco salvavidas para os pequenos que non saben nadar, sobre todo se realizan algún deporte acuático. De feito, os afogamentos supoñen a segunda causa de morte accidental en menores de idade en España.
Débese evitar tragar auga
O sal do mar e a auga turbia de pantanos e acequias poden incidir na sensación de afogamento. Pola súa banda, os produtos químicos que se utilizan para o mantemento das piscinas poden provocar afeccións gástricas, náuseas e vómitos.
Non deixar que os nenos se bañen xunto ás rocas
Moitos menores prefiren bañarse nas áreas próximas a un espigón, xa que entre as rocas poden atopar cangrexos, pero son zonas que entrañan riscos. Un golpe de mar preto das rocas ou a picadura dun peixe ou unha medusa poden ocasionar danos graves.
Conservar a calma en situacións de perigo
Se xa na auga percíbese o perigo, o máis prudente é conservar a calma. Estando relaxado e con aire pódese flotar mentres se pide axuda.
Despois do baño
Hai que respectar as normas de seguridade da piscina, praia ou pantano e cumprir as indicacións dos socorristas.
As piscinas públicas deben dispor dun botiquín de urxencia. Así mesmo, nas praias aptas para o baño, hai postas de Cruz Vermella con persoal capacitado e medios para liquidar a maioría das continxencias.
Para previr os mareos e a deshidratación, recoméndase beber abundante auga, cubrir a cabeza, utilizar cremas con elevado índice de protección e evitar a exposición prolongada ao sol.
Cando se percibe que hai alguén en perigo, débese avisar aos socorristas e pedir axuda. Á hora de realizar un rescate, hai que analizar os medios de que se dispón e as posibilidades antes de actuar. Sempre é preferible unha soa persoa afogada, que dúas.
Ante calquera situación de emerxencia, hai que porse en contacto urxentemente coa Dirección Xeral de Protección Civil e Emerxencias (Teléfono: 91 537 31 00), a Policía (091) ou Emerxencias (112).
