Como funcionan os servizos funerarios durante a crise do coronavirus?

Que se pode facer (e que non) cos falecidos

A confusión que reina estes días en todos os ámbitos (laboral, económico, sanitario…) esténdese tamén aos familiares dos falecidos pola pandemia, que non saben como proceder para darlles sepultura. O Ministerio de Sanidade estableceu como se debe actuar, dando pautas que afectan tanto os finados por COVID-19 como aos mortos por calquera outra causa:

• Velorios: prohíbese velar aos falecidos en todo tipo de instalacións, públicas ou privadas, así como en domicilios particulares.
• Funerais: posponse a celebración de cerimonias fúnebres ata despois do estado de alarma, para evitar o contaxio por coronavirus.
• Prohibido realizar prácticas tanatorias: aos mortos pola COVID-19 “non se lles poderá realizar prácticas de tanatoestética, intervencións de tanatopraxia, nin intervencións por motivos relixiosos que impliquen procedementos invasivos”.
• Ritos funerarios: para celebrar os ritos funerarios só poderá acompañar ao falecido un máximo de tres familiares ou achegados, ademais da persoa que os oficie. Por suposto, “deberase respectar sempre a distancia dun a dous metros entre eles”, aclara a orde ministerial.

Imaxe: PublicDomainPictures

Despedir aos familiares con todos os dereitos

Ante a posibilidade de que algunhas empresas funerarias encarecesen os servizos —circunstancia que desmenten que estivese a suceder desde a Asociación Nacional de Empresas de Servizos Funerarios (Panasef)—, o Goberno aprobou medidas excepcionais para protexer aos consumidores e salvagardar os seus dereitos:

• Non se poden subir prezos: os custos destes servizos non poderán ser superiores aos que existían antes do 14 de marzo.
• Orzamento desagregado: antes da contratación, a empresa ten que ofrecer un orzamento desagregado e unha listaxe de prezos anterior a esta data.
• Devolución por servizos non gozados: reintegraranse ao usuario os importes abonados polos servizos e produtos contratados que non poidan ser gozados polo estado de alarma (por exemplo, o velorio).
• Retroactividad: a medida ten carácter retroactivo, polo que se devolverá a diferenza a quen xa pagasen cantidades superiores ás que se cobraban antes do 14 de marzo. Incumprila supón infrinxir a Lei Xeral para a Defensa dos Consumidores e Usuarios.
• Seis meses para reclamar: os cidadáns contan para solicitar o reembolso con seis meses desde a data de finalización do estado de alarma.

Imaxe: Ministerio de Consumo

Que pasa cos trámites administrativos?

Un falecemento leva numerosa burocracia e xestións, tanto nas primeiras horas como nos días (e meses) seguintes. Que pasa con trámites como o certificado de defunción ou a licenza de enterramento en tempos do coronavirus?

As xestións faranse de maneira telemática, pois, tras o peche de atención ao público das oficinas da Seguridade Social na situación de estado de alarma, o Ministerio de Xustiza “acordou que a inscrición das defuncións e a xestión das licenzas de enterramento sexan deste xeito, achegando a documentación esixida por correo electrónico”, explica Álvaro San Martín, avogado do bufete Casa de Lei. Unha vez realizada a inscrición, o certificado de defunción solicítase tamén de forma en liña no portal web do Ministerio de Xustiza e envíase por correo ao domicilio do interesado.

• Certificado de defunción. Os certificados de defunción continuarán expedíndose polos facultativos médicos que constatan o falecemento. Para unificar criterios en todo o país e ante a imposibilidade de levar a cabo probas confirmatorias en moitos casos, desde o Consello Xeral de Colexios Oficiais de Médicos (CGCOM) prevíronse varias pautas relativas ás causas de falecemento e publicáronse unhas instrucións específicas para casos xerais e de sospeita ou confirmación de COVID-19. “Trátase de limitar ao máximo o contacto co paciente contaxiado”, puntualiza Cristina Gasanz, avogada do despacho Martínez Sanz Avogados.
• Licenza de enterramento. Ante a situación de crise sanitaria ocasionada polo coronavirus, tomáronse “medidas excepcionais para expedir a licenza de enterramento e o destino final dos cadáveres”, sinala a avogada. Tamén explica que, ao amparo do real decreto do estado de alarma e da propia lei do Rexistro Civil —que prevé a posibilidade de cambiar as súas propias normas “en tempo de epidemia” ou “se existe temor fundado de contaxio”— modificouse o prazo mínimo de 24 horas para a inscrición do falecemento no Rexistro Civil e a posterior expedición da licenza de enterramento. Poderán realizarse pola autoridade competente sen que teñan que transcorrer as 24 horas desde o falecemento que rexen con carácter habitual.
• Enterramento. Axilízase o enterramento, incineración ou doazón á ciencia do cadáver; poderá adiantarse ao prazo habitual que tamén é de 24 horas desde a defunción. É importante ter en conta que estas normas se aplicarán “a todos os cadáveres, con independencia de se a causa de falecemento é a COVID-19”, aclara a avogada.
• Solicitude de axudas. Tras a perda dun ser querido pódese acceder a unha serie de axudas para o cónxuxe viúvo ou os fillos. Como se tramita, entón, unha pensión de viuvez, de orfandade…? Neste caso, as prestacións tamén poden solicitarse en liña, dispóñase ou non de métodos de identificación electrónica. Hai unha ligazón oficial (ver aquí) onde se explica como proceder á solicitude (aínda que se fala de trámites con cita previa, é aplicable á petición inicial).

En calquera caso, convén non perder de vista que “os prazos administrativos de actuacións non urxentes mantéñense paralizados” en virtude do Real Decreto 463/2020, de 14 de marzo, polo que se declara o estado de alarma, lembra Álvaro San Martín.