Orixe e evolución da lei que vela polo cumprimento dos dereitos do consumidor
No ano 1986, cando España se incorpora á Unión Europea (UE), a Lei Xeral para a Defensa dos Consumidores e Usuarios modifícase para adaptarse á normativa comunitaria e, a través de numerosas directivas, complétase esta primeira lei do consumidor.
En 2007, derrógase a lei do consumidor aprobada en 1984 e substitúese polo Real Decreto lexislativo 1/2007, que refunde a anterior lei coas normas europeas ditadas en materia de protección dos consumidores e usuarios, ao mesmo tempo que regulariza e aclara os textos legais.
Hai que ter en conta que o dereito de consumo non é só de carácter estatal, senón que tamén é autonómico, polo que cada comunidade autónoma ten as súas competencias en materia de consumo. Así, na Comunidade de Madrid, os dereitos e obrigacións están incluídos na Lei 11/1998, de 9 de xullo, ou no País Vasco, na Lei 6/2003, de 22 de decembro, de Estatuto das Persoas Consumidoras e Usuarias.
Dereitos dos consumidores, un a un
Segundo a vixente lei de defensa dos consumidores e usuarios, “…son consumidores ou usuarios as persoas físicas que actúen cun propósito alleo á súa actividade comercial, empresarial, oficio e profesión”. Pero tamén, son consumidores a efectos desta norma “… as persoas xurídicas e as entidades sen personalidade xurídica que actúen sen ánimo de lucro nun ámbito alleo a unha actividade comercial ou empresarial”.
A continuación, detállanse os dereitos básicos dos consumidores:
⚖️ Dereito á protección dos intereses económicos e sociais
Os consumidores teñen dereito a que se respecten os seus lexítimos intereses recolleitos nas normas que os defenden e protexen, en calquera das fases en que pode dividirse o proceso de compra dun produto ou de contratación dun servizo.
➡️ Antes de comprar
Antes da compra dun produto ou da contratación dun servizo, procurando que a oferta, promoción e publicidade dos produtos e servizos axústense ás características, condicións, utilidade e finalidade para a que foron fabricados ou deseñados, de modo que non se poida enganar ou inducir a engano. O consumidor ten dereito a:
- Recibir un orzamento previo.
- Que se utilicen métodos de venda autorizados.
- Que se prohiba a edición e difusión de publicidade ilícita.
- Que se prohiba a fabricación e venda de produtos inseguros.
➡️ Durante a compra
No momento en que se compra un produto ou se contrata un servizo, procurando que a información e as condicións da compra ou do contrato sexan concretas, claras e comprensibles, evitando que se utilicen cláusulas abusivas. O consumidor ten dereito a:
- Recibir copia do contrato.
- Recibir factura da compra.
- Que se expoñan ou queden claros os prezos e tarifas.
- Que se midan e comproben con exactitude as cantidades compradas.
➡️ Despois de comprar
Despois de comprar un produto ou de contratar un servizo, ten dereito a:
- Recibir os documentos de garantía e os manuais de instrucións nos bens de natureza duradeira.
- Dispor de servizos técnicos para os supostos de avaría.
- Dispor de follas de reclamacións. Deste xeito poranse en marcha os mecanismos, ben de mediación ou ben de arbitraxe entre o consumidor ou usuario e a empresa ou profesional.
- Recibir unha información correcta. Os consumidores teñen dereito a recibir unha información correcta, obxectiva, certa, eficaz, comprensible e suficiente de todos os produtos, bens e servizos postos á súa disposición. En todo o territorio nacional debe estar escrita, polo menos, en castelán.
Hai que ter en conta que a información que se debe recibir non é a mesma cando se compra, por exemplo, un bolígrafo ou cando se adquire unha vivenda. A información que o vendedor ou prestador de servizos achegue debe permitir ao consumidor realizar a selección e a elección final que considere oportuna baseándose en criterios de racionalidade, seguridade, conservación e protección ao medio ambiente.
As obrigacións concretas dos fabricantes e comerciantes atópanse nas normas que regulan a etiquetaxe, presentación e publicidade dos diversos produtos e servizos. En relación ás mensaxes publicitarias, áchase a Lei Xeral de Publicidade, aplicable a calquera produto ou servizo posto a disposición dos consumidores ou usuarios.
⚖️ Dereito á saúde e á seguridade
Os consumidores teñen dereito a que os produtos e servizos postos á súa disposición sexan seguros. Enténdese que un produto é seguro cando, en condicións normais de utilización, non presente ningún risco ou unicamente riscos mínimos, compatibles co uso do produto e considerados admisibles.
⚖️ Dereito á educación e formación
O consumidor ou usuario ten dereito a estar formado e informado en materia de consumo, para que poida así actuar con maior liberdade e racionalidade á hora da compra ou uso de bens ou servizos. Tamén debe ter fácil acceso ao coñecemento dos seus dereitos e responsabilidades.
⚖️ Dereito a ser protexido ante situacións de inferioridade, subordinación ou indefensión
Nas ocasións en que o consumidor ou usuario atópese en situacións de inferioridade, subordinación ou indefensión respecto do vendedor ou provedor, os poderes públicos adoptarán as medidas axeitadas para suplir ou equilibrar estas situacións.
⚖️ Dereito á indemnización por danos e prexuízos
O consumidor ou usuario ten dereito a ser indemnizado polos danos e prexuízos derivados do consumo de bens e servizos defectuosos. O sistema arbitral de consumo axiliza os trámites e abarata os custos do proceso que se debe seguir para poder cobrar estas indemnizacións.
⚖️ Dereito á representación dos intereses dos consumidores por medio de asociacións legais
Os consumidores teñen dereito a ver os seus intereses legais representados a través de agrupacións, confederacións, federacións e asociacións privadas de usuarios sen ánimo de lucro, constituídas legalmente.
