Detectives: una profesión con moito futuro

O descoñecemento sobre o labor do investigador privado, ou polo menos o seu encasillamiento en determinados patróns, vai atenuándose. A imaxe do detective actual pouco ten que ver coa do home misterioso envolto nunha gabardina, que usa chapeu e esconde o seu rostro tras un xornal mentres finxe estar a ler. A idea holmesiana do investigador privado, herdada dos relatos de Conan Doyle, vai quedando atrás. Por outra banda, na actualidade, as novas tecnoloxías, en constante evolución, brindan ao detective una inestimable axuda no seu traballo e permítenlle alcanzar mellores e máis rápidos resultados, á vez que amplían os seus horizontes e as características da demanda dos seus servizos.

A pesar de minguar este descoñecemento na sociedade, o cidadán do montón non adoita ter una idea clara sobre a que se dedica exactamente. En consecuencia, os profesionais da investigación privada atópanse, en ocasións, ante peticións curiosas, cando non extravagantes, por parte de clientes desorientados ou, quizais, con ganas de broma. Algúns clientes confúndenos con xestores de cobro a morosos, como asegura Antonio Cereceda, director de ACME Investigacións, en Sevilla, quen afirma tamén que hai persoas que fan encargos “extrañísimos”, como un cliente que lles contratou para que lle localizasen o último CD dunha cantante española, porque el non o atopaba.

A Lei 23/1992 de Seguridade Privada, que regula a actividade do detective privado en España, e o Real Decreto 2364/1994 que a desenvolve, establecen como funcións do detective as de obter e achegar, por encargo de persoas físicas ou xurídicas, información e probas sobre condutas ou feitos privados; investigar delitos perseguibles a instancia de persoas lexitimadas nun proceso penal; e a vixilancia en feiras, hoteis, exposicións ou ámbitos análogos. Aquí incluiríanse tamén os locais públicos de gran concorrencia.

Dentro deste marco normativo que no noso país, a diferenza de moitos outros da Unión Europea, atópase ben delimitado, o abanico de servizos ofertados pode ser moi amplo. Actualmente, aproximadamente o 40% das investigacións realizadas por detectives privados en España están relacionadas co ámbito laboral. Habería que falar aquí de baixas finxidas, competencia desleal entre empresas, mala práctica dos empregados, control de executivos para que non pasen informes á competencia, furtos… Outro 40% correspondería á área económica-empresarial, onde se indaga sobre casos de fraude, pirataría, falsificación de marcas ou delitos societarios, entre outros, aínda que son as compañías de seguros, en todas as súas vertentes, as que levan a palma neste ámbito, con lesións fraudulentas ou sinistros finxidos no rango automóbil ou no de fogar, incendios no ámbito industrial, etcétera.

Só o resto, un 20% dos casos, englóbase na esfera familiar. Neste capítulo, una pequena parte corresponderíase coa investigación de infidelidades, cuxa demanda descendeu debido a que, coa nova Lei do Divorcio, non hai que achegar probas deste tipo paira xustificar a decisión. No terreo do matrimonio é máis habitual a demanda de servizos relacionados coa investigación de situacións derivadas de separacións e divorcios, como, por exemplo, a procura de probas que acrediten a suficiencia de ingresos do ex cónxuxe paira deixar de pasarlle una pensión, ou que procuren cambios nun réxime de visitas dos fillos, no seu garda e custodia, etcétera. En relación, tamén, ao ámbito da parella, disparáronse os controis sobre as ordes de afastamento.

A demanda de control de menores, sobre todo de adolescentes, sufriu, igualmente, un incremento notable. Un caso moi típico é o dos pais que mandan aos seus fillos a estudar fóra, á universidade ou a un internado, e que queren saber se de verdade están a estudar, segundo indica Xullo Gútiez, presidente da Asociación Profesional de Detectives Privados de España (APDPE). “Precisamente, os mozos son os máis difíciles de seguir -matiza o experto- xa que os maiores temos costumes máis fixos, rutineiras. Pero os mozos son máis imprevisibles, e o mesmo van en moto, que collen o metro ou un autobús… en moi pouco tempo”.

Por amplo que sexa o espectro de actuación, nin todo se pode investigar, nin todos os métodos son admisibles, nin tan sequera calquera pode encargar investigar a outra persoa. En primeiro lugar, a lexislación vixente atribúe ás axencias a liberdade de aceptar ou non o encargo dunha investigación. Neste sentido, cando un cliente chega ao despacho dun detective privado ou a unha axencia paira contratar un servizo, debe demostrar que ten un vínculo coa persoa á que desexa investigar, que o seu obxectivo ten una razón de ser e que esta é lexítima. Pola contra, a súa petición sería denegada. Se alguén, por exemplo, pretende que se investigue a un veciño sen unha razón aparente ou xustificada, faránselle una serie de preguntas coas que pescudar a súa intención, porque moitas veces o que se pretende é sacar algún trapo sucio paira utilizalo con obxectivos non do todo lícitos. Este tipo de encargos están perseguidos pola lei.

Nesta profesión, tal como subliñan os expertos, pódense dar situacións macabras e perigosas. A axencia de investigación non é, obviamente, responsable, pero debe absterse de contribuír a elas se as detecta desde un principio. Déronse casos como o que detalla Cerceda sobre uns clientes que querían localizar a unha persoa cun fin que non estaba do todo claro. “Finalmente, tirando do fío, descubrimos que pretendían secuestrarlle paira despois pedir un rescate. “.

No que se refire ao límite ao que se pode chegar nunha investigación, a Lei é clara respecto diso, e establéceo no respecto ao dereito á honra, á intimidade persoal e familiar, á propia imaxe e ao segredo das comunicacións. É dicir, pódense, por exemplo, obter fotografías ou colocar micrófonos en lugares públicos, pero xamais irromper na esfera privada de quen é investigado ou intervir un teléfono. Isto último é algo moi demandado, sobre todo “picar o propio teléfono de casa paira escoitar conversacións dalgún outro membro da familia. É algo que se pide constantemente”.

Os detectives privados tampouco poden investigar delitos perseguibles de oficio e están, ademais, obrigados a alertar ás autoridades cando descobren calquera tipo de delito mentres realizan o seu traballo, e facilitar a estas toda a información que obteñan respecto diso.

Contratar os servizos dun detective ou dunha axencia de investigación privada non é barato. Con todo, falar duns prezos medios paira este tipo de prestacións non é cousa fácil, xa que o orzamento depende moito da política da axencia á que se acuda, das características e dificultades que entrañe cada caso particular, e do material que o cliente desexe obter ou os servizos adicionais cos que queira contar.

Como norma xeral, cando o cliente expón o seu caso, a axencia asesóralle sobre o que poida necesitar e acorda con el un orzamento inicial por escrito. Neste orzamento téñense en conta o tempo polo que se contrata o servizo, as características do mesmo e os materiais adicionais (fotografías, vídeos…) ao consabido informe escrito onde se detallan as xestións practicadas e os resultados obtidos que o cliente desexe que se lle faciliten. Con todo, una investigación que nun principio parece sinxela pode complicarse durante o seu transcurso e alargarse se o cliente decide continuar co consecuente incremento da suma a abonar. Aínda que non é a práctica habitual, hai axencias que traballan cun orzamento pechado por caso, independentemente do que esta finalmente chegue a durar.

A Asociación Profesional de Detectives Privados de España que a través das súas axencias asociadas agrupa a máis do 75% de profesionais do país establece una lista de aranceis profesionais. Na práctica sofren modificacións, dependendo da política de cada axencia. Segundo os aranceis prescritos pola APDPE, a consulta no despacho cobraríase a 70 euros cando non se contrata ningún servizo. Os honorarios paira os servizos de vixilancia e control de comportamentos en xeral, e os de procuras e localizacións, roldan os 70 euros a hora. Estas tarifas incrementaríanse nun 50% si trabállase de noite ou en días festivos. A isto habería que engadir, no seu caso, os gastos derivados de desprazamentos, hospedaxes e dietas, aluguer de vehículos ou material gráfico (fotografías e vídeos), entre outros. E por suposto, o IVE. Nos casos de investigacións que entrañen una especial dificultade, é habitual que as partes acorden outras tarifas de mutuo acordo.

O prezo doutro tipo de prestacións, como a elaboración de informes prelaborales, financeiros (sobre solvencia, localización de bens…), ou de arrendamentos (duplicidade de domicilios, dedicación do inmoble…) establécese a partir dos 800 euros. O importe increméntase até os 1.000 euros se se trata de informes persoais. Servizos máis sofisticados, como os relacionados coa seguridade electrónica, non baixan dos 1.500 euros. Trátase, nestes casos, de detectar escoitas clandestinas, ambientais ou telefónicas, ou outro tipo de dispositivos de observación e control. É habitual que un detective acuda a un xuízo paira ratificarse ou testificar, xa que os seus informes son oficialmente considerados periciais e os propios investigadores privados, testemuñas, debido ao seu labor directo, en primeira persoa, á hora de obter os resultados e facer a peritación. Hai que ter en conta que no 90% dos casos, as probas das investigacións preséntanse nun xuízo. Os honorarios son, neste caso, de 180 euros por detective sen IVE.

As anteriores non son máis que tarifas orientativas que as axencias poden tratar de mellorar paira ofrecer opcións máis competitivas, sendo esta a práctica habitual. Por exemplo, pódese ofertar un 2×1. É habitual vender un servizo de investigación coma se estivéseo facendo una persoa, aínda que en realidade lévena a cabo dous, ou realizar contraofertas que melloren as condicións da competencia.

No caso de clientes particulares, o pago dos servizos faise, no seu maior parte, por adiantado. Pídeselles una provisión de fondos inicial de entre o 50% e o 75% do total, segundo o caso. Esta práctica explícase polo crecente nivel de morosidade no noso país. No caso de empresas, cando os servizos prestados son máis habituais e continuados, o funcionamento é diferente. Adóitase traballar con convenios polos que a entidade contratante comprométese a abonar cada certo tempo (por exemplo, a final de cada mes) as xestións realizadas nese período. Por tanto, como norma xeral, pagan a traballo vencido.